ΙΕΡΗ
ΜΟΝΗ ΠΡΟΦΗΤΟΥ
ΗΛΙΟΥ ΖΑΧΟΛΗΣ
ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ
Σκαρφαλωμένο
στην πλαγιά, στον παλιό δρόμο Ευρωστίνας
της Κορινθίας, μέσα σε πυκνή βλάστηση και
υψόμετρο 750μ. , βρίσκεται το ιστορικό
μοναστήρι του Προφήτη Ηλιού του Θεσβίτου,
που ως το 1949 λειτουργούσε ως ανδρικό, έκτοτε
δε ως γυναικείο. Η ακριβής χρονολογία
ιδρύσεώς του χάνεται στους θρύλους και τις
παραδόσεις, αφού δεν σώζονται
εξακριβωμένες πληροφορίες. Από τουρκικό
εντούτοις έγγραφο, που βρίσκεται
καταχωρημένο στη σελίδα 288 του Κώδικος της
Μονής, συμπεραίνουμε ότι κτίσθηκε πριν από
το 1586, ενδεχομένως και πριν την άλωση της
Πόλης (1453), αν δεχθούμε το σουλτανικό
φιρμάνι (1714) του Χαμήδ Χάνη, με το οποίο
άφησε απείραχτα τα χτήματα της Μονής, ως
προϋπάρχοντα της Αλώσεως.
Άλλη
μαρτυρία τοποθετεί την ίδρυση ή
ανακαίνιση της Μονής στο
1616, επειδή σε έγγραφο του 1749 υπάρχει
σφραγίδα με εικόνα του προφήτη και την
επιγραφή: «ΙΕΡΑ ΣΤΑΥΡΟΠΗΓΙΑΤΗ
ΜΟΝΗΣ ΖΑΧΟΛΗΣ ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΟΥ ΤΟΥ
ΘΕΣΒΙΤΟΥ. 1616» Ιδρυτής κατά την παράδοση
ήταν ιερομόναχος από το Σαραντάπηχο
Κορινθίας, ονόματι Ρωμανός. Κτήματα δώρισε
η οικογένεια Μαμωνά.
Παλαιότερα
στη Μονή σώζονταν χειρόγραφα που
αναφέρονταν σε αλλεπάλληλες καταστροφές
και ανοικοδομήσεις της. Ο σεισμός του 1742
κατέστρεψε μια πτέρυγα, ενώ εκείνος του 1753
σώρισε σε ερείπια το Μοναστήρι, που
ξανακτίσθηκε με συνδρομή των ιερέων
Νεοφύτου, Κυπριανού, Συμεών και Γερμανού. Το
1749 αφιερώθηκε στον Προφήτη Ηλία, ως
μετόχιον , Μονή του
Αγίου Προκοπίου, όπως επιβεβαιώνεται από
σχετικό έγγραφο που υπογράφουν ο Κορίνθου
Μητροφάνης και οι Νοταράδες Γεώργιος,
Σπυρίδων, Διαμαντής και Δημήτριος. Αρχείο
της Μονής σώζεται από το 1826 κι εντέυθεν.
Περιλαμβάνει εκκλησιαστικά και πολιτικά
έγγραφα. Το 1900 στη Μονή υπήρχαν διάφορα
χειρόγραφα, κυρίως λειτουργικά και ένα με
διδαχές στην Εξαήμερο, του Κων. Ρεσινού,
διδασκάλου, του Κορινθίου. Επίσης δύο
νομικού χαρακτήρος, από τα
οποία το ένα ήταν του Μανουήλ Μαλαξού
του Ναυπλιέως (1562). Τέλος δε και διάφορα
φιρμάνια κιτάπια κ.α. γραμμένα στην αρχαία
τουρκική γλώσσα.
Στην
περίοδο της τουρκοκρατίας από δωρεές και
αγορές κτημάτων η Μονή είχε αποκτήσει
αξιόλογη περιουσία και
δύναμη. Ανάλογη ήταν και η δράση της
υπέρ των Ελλήνων. Κατά την παράδοση,
μορφωμένοι μοναχοί της δίδασκαν τα
ελληνικά γράμματα στο «Κρυφό Σχολείο» της
Μονής. Για την ευόδωση του αγώνα πρόσφερε
βοήθεια σε χρήμα και τροφές. Πούλησε και 22
οκάδες ασήμι για την ενίσχυση των
επαναστατημένων Ελλήνων. Μετά την
απελευθέρωση κρίθηκε διατηρητέα, επειδή «ενεδύθησαν
προσωρινώς το μοναχικό σχήμα 18 γέροντες από
τη Ζάχολη…..
‘Οταν
η Επιτροπή έφθασεν εις την Μονήν και είδε
ότι είχε προσωπικόν αριθμούντα 35 μοναχούς
και αρκετήν περιουσίαν……. Απεφάνθη δι’
εκθέσεώς της ως διατηρητέαν την Μονήν».
Φυσικά, άμα έφυγε η Επιτροπή, οι 18 έβγαλαν τα
ράσα κι επέστρεψαν στα σπίτια τους…..
Το καθολικό
της Μονής είναι «απλή βασιλική με
πεντάπλευρη την αψίδα του ιερού», όπου
υπάρχει μονόλοβο παράθυρο . Σε όλη την
επιφάνεια διαγράφονται αβαθείς
ελλειψοειδείς αψίδες. Η στέγη του, δίκλητη,
είναι κεραμοσκεπής. Η οροφή ξύλινη. Δεν
φέρει αγιογραφίες, αλλά το τέπλο του,
ξυλόγλυπτο και επιχρυσωμένο, διατηρείται
σε πολύ καλή κατάσταση. Ενδιαφέρον
παρουσιάζει η μεγάλη φορητή εικόνα του Επιταφίου θρήνου,
προσφορά του Εθνικού Ευεργέτη Γρηγορίου
Μαρασλή από την
Οδησσό (1907), ρωσικής τεχνοτροπίας. Οι
εικόνες αγιογραφήθησαν από τον διάκονο
Αθανάσιο τον Κρητικό (1758), αλλά μόνο του
χριστού και της Θεοτόκου είναι ενυπόγραφες.
Στην Μονή υπάγονται και
τα Μετόχια Αγίου Προκοπίου (Κουφαδάσους),
Αγίου Βλασίου (Πεπελίτσας, Πύργου), Κιάτου κ.α
Ο Επισκέπτης μπορεί να προσκυνήσει τα τίμια
λείψανα των Αγίων: Υπατίου, Χαραλάμπους,
Παρασκευής, Τρύφωνος, Αναργύρων κ.α. ,
που φυλάσσονται σε καλαίσθητες
λειψανοθήκες.
Το καλοκαίρι του 2000, η Μονή καταστράφηκε ολοσχερώς από πυρκαγιά που προκλήθηκε στην γύρω περιοχή και σώθηκε μόνο το καθολικό.