Ramon Rius
Xavier Frías Conde
(hònt Coromines, es fòrmes mercades damb ròi s’an de
contrastar)
Ensenhador
VÈRBS
REGULARS
Present
d’indicatiu
|
canti, cantes,
cante, cantam, cantatz, canten
|
meti, metes, met, metem, metetz, meten |
dormisqui, domisses, dormís, dormim, dormitz, dormen. |
delisqui, delisses, delís, delim, delitz, delissen |
canta, cantes, cante, cantem,
cantetz, canten
|
meta, metes, mete, metam, metatz, metan |
dòrma, dòrmes, dòrme, dormam, dormatz, dòrman |
delisca, delisques, delisque, deliscam, deliscatz,
delisquen |
Existissen
mèi vèrbs incoatius dera tresau conjugason en aranés qu’en catalan, atau: burir
(cat. bullir) o tussir (cat. tossir) son incoatius.
cantaua,
cantaues, cantaue, cantàuem, cantàuetz, cantauen
|
metia, meties, metie, metíem, metíetz,
metien |
dormia, dormies, dormie, dormíem, dormíetz,
dormien |
cantessa, cantesses, cantesse,
cantèssem, cantèssetz, cantessen |
metessa, metesses, metesse, metéssem, metéssetz,
metessen |
dormissa, dormisses, dormisse, dormíssem, dormíssetz,
dormissen |
cantè, cantès, cantèc, cantèrem,
cantèretz, cantèren
|
metí, metís, metec, metérem, metéretz, meteren |
dormí, dormís, dormic, dormírem, dormíretz, dormiren |
cantarè, cantaràs, cantarà,
cantaram, cantaratz, cantaran
|
meterè, meteràs, meterà, meteram, meteratz, meteran |
dormirè, dormiràs, dormirà, dormiram, dormiratz,
dormiran |
eth
futur a tostemp formes plies, levat des vèrbs: aurà e poirà (d’auer
e poder) mès tanben existís poderà, forma analogica.
cantaria,
cantaries, cantarie, cantaríem, cantaríetz, cantarien
|
meteria, meteries, meterie, meteríem, meteríetz,
meterien |
dormiria. dormiries, dormirie, dormiríem, dormiríetz,
dormirien |
cantat, cantada, cantadi, cantades
|
metut, metuda, metudi, metudes |
dormit, dormida, dormidi, dormides |
quan
pren valor de substantiu, eth plurau masculin ei "-ats, -uts, -its".
dit-a |
escrit-a |
hèt-a |
trèt-a |
coet-a (de còder =cat. coure) |
vist-i, -a,-es |
pres-i, -a, -es (arcaic!) per prenut, etc. |
mes-i, -a-, -es (arcaic!) per metut, etc. |
nat-i,-a, -es (arcaic!) per nascut, etc. |
rot-i,-a,-es (arcaic!) per romput, etc. |
i a
mens participis passius hòrts qu’en catalan. era grana majoritat ei analogica:
batut
|
begut
|
caigut (de quèir, cat. caure)
|
calgut (de càler) |
colgut |
corrut |
degut |
estenut |
estrengut
(d’estrénher) |
fotut |
honut |
junhut (de júnher,
cat. unir) |
lejut (de liéger
cat. llegir) |
metut |
molut |
percebut |
pergut (de pérder) |
plaigut (de plàser,
cat. plaure |
plangut |
prengut |
responut |
sabut |
segut (d’èster,
tanben estat) |
seigut (de sèir,
cat. seure) |
sentut (de sènter
cat. sentir) |
tenhut |
tonut |
valgut |
viscut |
volgut |
Pr. Ind. |
vau, vas, va, anam/vam, anatz/vatz,
van |
Imper |
vèn! |
Imp. ind. |
anaua, anaues, anaue, anàuem,
anàuetz, anauen |
Imp. subj |
anèssa, anèsses, anèsse,
anèssem, anèssetz, anèssen |
Indef. |
anè, anès, anèc, anèrem,
anèretz, anèren |
Fut. |
anarè, anaràs, anarà,
anaram, anaratz, anaràn |
Part. |
anat-da-di-des |
Pr. ind. |
è, as, a, auèm, auètz, an |
Pr. sub. |
aja, ages, age, ajam, ajatz,
ajan |
Imp. ind. |
auia, auies, auie, auíem auíetz,
auien |
Imp. subj |
aguessa, aguesses, aguesse, aguèssem, aguèssetz,
aguessen |
Indef. |
aguí, agués, aguec, aguérem,
aguéretz, agueren |
Fut. |
aurè, auràs, aurà, auram,
auratz, auran |
Cond. |
auria, auries, aurie, auríem,
aurietz, aurien |
Part. |
agut |
Pr. Ind. |
begui, beues, beu, beuem,
beuetz, beuen |
Imper |
beu, beuetz |
Imp. ind. |
beuia, beuies, beuie, beuíem,
beuíetz, beuien |
Imp. subj |
beua, beues, beue, beuam,
beuatz, beuan |
Indef. |
beuí, beués, beuec, beuérem,
beuéretz, beueren |
Fut. |
beurè, beuràs, beurà,
beuram, beuratz, beuran |
Part. |
begut |
Pr. Ind. |
cabi, cabes, cap, cabem,
cabetz, caben |
Imp. ind. |
cabia, cabies, cabie, cabíem,
cabíetz, cabien |
Pres. subj |
càbia, càbies, càbie,
càbiam, càbiatz, càbian |
Indef. |
cabí, cabés, cabec, cabérem,
cabéretz, caberen |
Fut. |
caberè, caberàs, caberà,
caberam, caberatz, caberan |
Part. |
cabut |
Pr. Ind. |
cau |
Imp. ind. |
calie |
Pres. subj |
calgue |
Indef. |
calguec / calec |
Fut. |
calerà |
Part. |
calgut |
Pr. ind. |
còdi, còdes, còtz, codem,
codetz, còden |
Pr. sub. |
còda, còdes, còde, codam,
codatz, codan |
Imp. ind. |
codia, codies, codie, codíem,
codíetz, codien |
Indef. |
codí, codés, codec, codérem,
codéretz, coderen |
Fut. |
coderè, coderàs, coderà,
coderam, coderatz, coderan |
Part. |
codut |
Pr. ind. |
coelgui, coelhes, coelh,
coelhem, coelhetz, coelhen |
Pr. sub. |
coelga, coelgues, coelgue,
coelgam, coelgatz, coelgan |
Imp. ind. |
coelhia, coelhies, coelhie,
coelhíem, coelhíetz, coelhien |
Indef. |
coelhí, coelhés, coelhec,
coelhérem, coelhéretz, coelheren |
Fut. |
coelherè, coelherás,
coelherá, coelheram, coelheratz, coelheran |
Part. |
colgut |
Pr. ind. |
conesqui/conegui/coneishi, coneishes, coneish, coneishem,
coneisheu, coneishen |
Pr. subj. |
coneisha, coneishes, cone |
Imp. ind. |
coneishia, coneishies,
coneishie, coneishíem, coneishietz, coneishien |
Indef. |
coneishí, coneishés, coneishec, coneishérem, coneishéretz,
coneisherent |
Fut. |
coneisherè, coneisheràs, coneisherà, coneisheram,
coneisheratz, coneisheran |
Part. |
conegut |
Pr. ind. |
córri, corres, corr, correm,
corretz, corren |
Pr. subj. |
còrra, còrres, còrre,
corram, corratz, còrran |
Imp. ind. |
corria, corries, corrie, corríem,
corríetz, corrien |
Indef. |
corrí, corrés, correc, corrérem,
corréretz, correren |
Fut. |
correrè, correràs, correrà,
correrem, correretz, correran |
Part. |
corrut |
Pr. ind. |
creigui, cres, cre, credem,
credetz, cren |
Pr. subj. |
creiga, creigues, creigue,
creigam, creigatz, creigan |
Imp. ind. |
creiguia, creiguies, creiguie,
creiguíem, creiguíetz, creiguien |
Indef. |
creiguí, creiguís, creiguec,
creiguérem, creiguéretz, creigueren |
Fut. |
creirè, creiràs, creirà,
creiram, creiratz, creiran |
Part. |
creigut |
Pr. ind. |
dongui/dò, das, da, dam,
datz, dan |
Pr. subj. |
dònga, dòngues, dòngue,
donguem, donguetz, dònguen |
Imp. ind. |
daua, daues, daue, dàuem, dàuetz,
dauen |
Indef. |
dè, dès, dèc, dèm, dètz,
dèren |
Fut. |
darè, daràs, darà, daram,
daratz, daran |
Cond |
dessa, desses, desse, déssem,
déssetz, dessen |
Part. |
dat |
Pr. ind. |
daurisque, daurisses, daurís,
daurim, dauritz, dauren |
Imperat. |
daurís! |
Pr. sub. |
daurisca, daurisques,
daurisque, dauríscam, dauríscatz, dauriscan |
Fut. |
daurirè, dauriràs, daurirà,
dauriram, dauriratz, dauriran |
Part. |
daurit |
Pr. ind. |
digui, dides, ditz, didem,
didetz, diden |
Imper. |
ditz / dit |
Pr. sub. |
diga, digues, digue, digam,
digatz, digan |
Imperf. |
didia, didies, didie, didíem,
didíetz, didien. |
Indef. |
digué, digués, diguec,
diguem, diguetz, digueren |
Part. |
dit |
Pr. ind. |
dormisqui, dormisses, dormís,
dormim, dormitz, dormen |
Pr. sub. |
dormisca, dormisques,
dormisque, dormam, dormatz, dorman |
Imperf. |
dormia, dormies, dormie, dormíem,
dormíetz, dormien |
Pr. ind. |
escrigui, escriues, escriu,
escriuem, escriuetz, escriuen. |
Pr. sub. |
escriua, escriues, escriue,
escriuam, escriuatz, escriuan escriga, escrigues, escrigue,
escrigam, escrigatz, escrigan |
Imperf. ind. |
escriuia, escriuies, escriuie,
escriuíem, escriuíetz, escriuien |
Imperf. sub. |
escriguessa, esscriguesses, escriguesse, escriguéssem,
escriguéssetz, escriguessen |
Indef. |
escriguí, escrigués, escriguec, escriquérem, escriquéretz,
escriqueren |
Pr. ind. |
estengui / estongui, estàs,
està, estam, estatz, estan |
Imperat. |
està! |
Pr. sub. |
estonga, estongues, estongue,
estongam, estongatz, estongan |
Imp. ind. |
estaua, estaues, estaue, estàuem,
estàuetz, estauen |
Imp. sub |
estessa, estesses, estessa,
estéssem, estessetz, estessen |
Part. |
estat |
Pr. ind. |
sò, ès, ei, èm, ètz, son. |
Pr. sub. |
siga/sia, sies/sigues,sigue/sie,
sigam, sigatz, siguen. |
Imp. ind. |
èra, ères, ère, èram, èratz,
èren |
Imp. sub. |
siguessa, siguesses, siguesse,
siguéssem, siguessetz, siguessen |
Indef. |
siguí, sigués, siguec, siguérem,
siguéretz, sigueren |
Fut. |
serè, seràs, serà, serem,
seretz, seran |
Cond. |
seria, series, serie, seríem,
seríetz, serien |
Part. |
estat |
gésser
(cat. sortir) |
|
Pr. ind. |
gesqui, gesses, ges, gessem,
gessetz, gessen. |
Pr. sub. |
gesca, gesques, gesque,
gescam, gescatz, gescan |
Imp. ind. |
gesquia, gesquies, gesquie,
gesquíem, gesquíetz, gesquien |
Part. |
gescut |
Pr. ind. |
hèsqui, hès, hè, hèm, hètz,
hèn. |
Imperat. |
hè! |
Pr. sub |
hèsca, hèsques, hèsque,
hescam, hescatz, hèsquen |
Imp. ind. |
heja, heges, hege, hègem, hègetz,
hegen |
Imp. sub. |
hessa, hesses, hesse, hessem,
hessetz, hessen |
Indef. |
hi, his, hec, hérem, héretz,
heren |
Fut. |
harè, haràs, harà, haram,
haratz, haran |
Cond. |
haria, haries, harie, haríem,
haríetz, harien |
Ger. |
hent |
Part. |
hèt |
Pr. ind. |
liegi, lieges, lieg, legem,
legetz, liegen. |
Imperat. |
legetz! |
Pr. sub. |
liejga, liejgues. lejgue,
lejgam, lejgatz, lejgan |
Imp. ind. |
legia, legies, legie, legíem,
legíetz, legien |
Imp. sub. |
liegessa, liegesses, liegesse,
liegéssem, liegéssetz, liegessen |
Ger. |
legent |
Part. |
lejut |
Pr. ind. |
lutz |
Pr. ind. |
meti, metes, met, metem,
metetz, meten. |
Imperat. |
met! |
Pr. sub |
meta, metes, mete, metam,
metatz, metan |
Imp. ind. |
metia, meties, metie, metíem,
metíetz, metien |
Indef. |
metí, metés, metec, metèrem,
metéretz, meteren |
Part. |
metut |
mólher
(cat. munyir) |
|
Pr. ind. |
molgui, molhes, molh, molhem,
molhetz, molhen |
Pr. sub. |
molga, molgues, molga, molgam,
molgatz, molgan |
Part. |
molhut |
Pr. ind. |
mòri, mòres, mòr, morim,
moritz, mòren |
Pr. sub. |
mòra, mòres, mòre, moram,
moratz, moran morisca, morisques, morisque,
moriscam, moriscatz, moriscan |
Imp. ind. |
moria, mories, morie, moríem,
moríetz, morien |
Imp. sub. |
morissa, morisses, morisse,
moríssem, moríssetz, morissen |
Fut. |
morirè, moriràs, morirà,
morirem, moriretz, moriran |
Cond. |
moriria, moriries, moririe,
moriríem, moriríetz, moririen |
Indef. |
moriguí, morigués, moriguec, moriguérem, moriguéretz,
morigueren |
Part. |
mòrt |
Pr. ind. |
plangui, planhes, planh,
planhem, planhetz, planhen |
Pr. sub. |
planga, plangues, plangue,
plangam, plangatz, plangan |
Part. |
plangut |
Pr. ind. |
pogui/posqui, pòs, pòt,
podem, podetz, pòden |
Pr. sub. |
poga, pogues, pogue, pogam,
pogatz, pogan |
Imp. sub. |
poguessa, poguesses, poguesse, poguéssem, poguéssetz,
poguessen |
Indef. |
poigué, poigués, poiguec,
poiguerem, poigueretz, poigueren. |
Fut. ind. |
poirè, poiràs, poirà,
poiram, poiratz, poiran |
Cond. |
poiria, poiries, poirie, poiríem,
poiríetz, poirien |
Part. |
pogut |
Pr. ind. |
prengui, prengues, prengue,
prengam, prengatz, prenguen |
Pr. sub. |
prenga, prengues, prengue,
prengam, prengatz, prengan |
Indef |
prenguí, prengués, prenguec, prenguérem, prenguéretz,
prengueren. |
Part. |
prengut |
quèir
(cat. caure) |
|
Pr. ind. |
queigui, quès, què, quem,
quetz, quen |
Pr. sub. |
queiga, queigues,
queigue, queigam, queigatz, queigan |
Indef. |
caiguí, caigués, caiguec |
Fut. |
cairè, cairàs, cairà,
cairam, cairatz, cairan |
Cond. |
cairia, cairies, cairia, cairíem,
cairíetz, cairien |
Part. |
caigut |
Pr. ind. |
sabi/sai, sabes, sap, sabem,
sabetz, saben. |
Pr. sub. |
sàpia, sàpies, sàpie,
sapiam, sapiatz, sàpien |
Imp. ind. |
sabia, sabies, sabie, sabíem,
sabietz, sabien |
Part. |
sabut |
Pr. ind. |
seigui, sès, sè, sèm, sèt,
sen. |
Pr. sub. |
seiguia, seiguies, seiguie,
seigam, seigatz, seigan |
Fut. |
sairè, sairàs, sairà,
sairam, sairatz, sairan |
Cond. |
sairia, saries, sairie, sairíem,
sairíetz, sairien |
Part. |
seigut |
Pr. ind. |
senti, sentes, sent, sentem,
sentetz, senten |
Pr. sub. |
senta, sentas, senta, sentam,
sentatz, sentan |
Part. |
sentit |
Pr. ind. |
tengui, tiés, tié, tiem,
tietz, tien |
Pr. sub. |
tenga, tengues,
tengue, tengam, tengatz, tengan |
Imp. ind. |
tenguia, tenguies,
tenguie, tenguíem, tenguíetz, tenguien |
Fut. |
tierè, tieràs,
tierà, tieram, tieratz, tieran |
Indef. |
tenguí, tengués,
tenguec, tenguérem, tenguéretz, tengueren |
Part. |
tengut |
Pr. ind. |
treigui, très, trè, trem,
tretz, trèn. |
Imperat. |
trei! |
Pr. Sub. |
treiga, treigues, treigue,
treigam, treigatz, treigan |
Indef. |
traiguí, traiguís, traiguec,
traiguérem, traigueretz, traigueren |
Part. |
trèt-a |
Pr. ind. |
valgui, vals, val, valem,
valetz, valen |
Pr. sub. |
valga, valgues, valgue,
valgam, valgatz, valgan |
Part. |
valgut |
Pr. ind. |
veigui, ves, ve, vem, vetz,
ven. |
Pr. sub. |
veigui, veiguies, veiguie,
veigam, veigatz, veigan |
Imp. ind. |
vedia, vedies, vedie, vedíem,
vedíetz, vedien. |
Imp. sub. |
veiguessa, veiguesses, veiguesse, veiguéssem, veiguéssetz,
veiguessen |
Fut. |
veirè, veiràs, veirà,
veiram, veiratz, veiran |
Cond. |
veiria, veiries, veirie, veiríem,
veiries, veirie |
Part. |
veiguí, veiguís, veiguec,
veiquérem, veiquéretz, veiqueren |
Pr. ind. |
vengui, vies, ven, viem,
vietz, vien. |
Imperat. |
vene! |
Pr. subj. |
venga, vengues, vengue,
vengam, vengatz, vengan |
Indef. |
venguí, vengués,
venguec, venguérem, venguéretz, vengueren |
Imp. ind. |
venguia, venguies, venguie,
venguíem, venguíetz, venguien |
Part. |
vengut. |
Pr. ind. |
visqui / viui, viues, viu,
viuem, viuetz, viuen. |
Pr. sub. |
viua, viues, viue, viuam,
viuatz, viuan visca, visques, visque,
viscam, viscatz, viscan |
Imp. ind. |
viuia, viuies, viuie, viuíem,
viuíetz, viuien |
Fut. |
viuerè, viueràs, viuerà,
viueram, viueratz, viueran |
Indef. |
visquí, visqués, visquec,
visquérem, visquéretz, visqueren |
Part. |
viuut / viscut. |
Pr. ind. |
voi, vòs, vò. volèm, volètz,
vòlen |
Pr. sub. |
volga, volgues, volgue,
volgam, volgatz, volgan |
Imp. |
volia, volies, volie, volíem,
volíetz, volien |
Fut. |
volerè, voleràs, volerà,
voleram, voleratz, voleran |
Cond. |
voleria, voleries, volerie,
voleríem, voleríetz, volerien |
Indef. |
volgué, volgués, volguec,
volguérem, volguéretz, volgueren |
Part. |
volgut |