|
|
[Makna
Qalbun atau Hati]
[Makna Ruh]
[Makna Nafsu]
[Makna Akal]
Bermula lafaz Qalbun atau hati dan lafaz Ruh dan lafaz Nafsu dan lafaz Aqal itu walaupun bersalah-salahan mafhumnya(maksudnya) tetapi bersamaan makna pada hakikatnya. Sebab itulah telah menyatakan Imam Ghazali rahimaLlahi Taala dengan katanya;
Maka lafaz Qalbun yakni hati diistilahkan bagi dua makna seperti mana berikut;
Makna Pertama ialah daging yang rupanya seperti buah kayu sanubari yang ditaruh di dalam pihak kiri daripada dada dan di dalam batinnya itu berlubang tempat diam darah yang hitam iaitu tempat terbit ruh dan tempat keluarnya ruh. Dan daging yang dinamakan hati itu yang atas rupa buah sanubari itu ada juga terdapat pada binatang dan orang mati.
Adapun makna Keduanya ialah Latiifatul Rabbaniyah Ruhaniyah yakni jisim yang halus yang dibangsakan kepada TuhanNya. Inilah hakikat Ruh manusia seperti firman Allah; {Kata olehmu ya Muhammad; bermula Ruh itu perbuatan Tuhanku). Dan adalah baginya berhubung dengan daging yang bernama hati sanubari itu. Adalah hati yang bernama Latiifatul Rabbaniyah inilah yang mengetahui akan Allah dan yang mendapat(mencapai) olehnya bagi sesuatu yang tidak mampu didapat dan dicapai oleh khayal dan waham. Adalah hati yang bernama Latiifatul Rabbaniyah inilah Hakikat Insan dan iaitu yang dikhitob oleh Allah Taala di dalam Alam Arwah dengan firmanNya; (Alastu birabbikum Qaalu bala ertinya Tiadakah Aku Tuhan Kamu?. Maka berkata sekelian ruh itu; "Bahkan! Engkau Tuhan Kami"}.
Dan kepada makna kedua inilah diisyaratkan dengan firmanNya; {Bahawasanya di dalam demikian itu merupakan peringatan bagi seseorang yang ada baginya hati}.
Dengan itu adalah difahamkan dengan makna yang kedua itu bahawasanya hati itu adalah Ruh jua sebagaimana keterangan pada lafaz Ruh mengikut makna yang kedua mengikut keterangan yang berikutnya.
Adapun Lafaz Ruh ada baginya dua makna juga seperti mana berikut;
Makna Pertama, Ruh Tabie namanya iaitu seperti asap yang tempat terbitnya darah yang hitam yang di dalam batin daging; dinamakan dia sebagai Hati Sanubari dahulu itu dan terhambur dengan pengantaraan segala urat-urat yang bergerak dan urat-urat yang memalu di dalam segala suku/juzuk badan . Misalnya itu seperti cahaya pelita di dalam rumah kerana terang segala penjuru yang di dalam rumah, kesan daripada cahaya pelita itu. Inilah makna yang dikehendaki atau dimaksudkan oleh segala orang yang ahli Tabib(kedoktoran) dengan semata-matanya kepada Ruh yakni dinamakan Ruh Tabie itu akan Ruh Haiwani di mana dengan ruh inilah hidup sekelian haiwan; keluar masuk segala nafas dan dengan ruh inilah kekalnya darah di dalam segala badan dan apabila terbit Ruh Tabie ini daripada badan haiwan, maka matilah segala badan haiwan itu dan putuslah nafas dan hilanglah darahnya.
Makna kedua, ialah Latiifatul Rabbaniyah yakni jisim yang halus yang maujud di dalam badan yang dibangsakan kepada perbuatan Tuhan. Samalah seperti makna hakikat Qalbun atau hati dengan makna yang kedua seperti yang tersebut di atas. Maka diketahui daripada ini bahawa lafaz Ruh dan Qalbun itu didatangkan keduanya ini atas makna yang satu iaitu dinamakan Latiifatul Rabbaniyah yang tersebut dan didatangkan keduanya itu atas aturannya yang satu pada hal tiada berbeza dan tiada berlainan melainkan pada ibarat makna pertama jua. Kepada makna yang kedua inilah diisyaratkan akan dia dengan firman Allah; {Dan bertanya mereka itu daripada makna Hakikat Ruh. Maka kata olehmu; Bermula Hakikat Ruh itu daripada perbuatan Tuhanku} kerana hakikat sebenar-benar Ruh itu tidak mengetahuinya melainkan Allah Taala dan orang yang diberiNya Ilmu daripadaNya dengan Ilmu Laduni namanya.
Adapun lafaz nafsu ada baginya dua makna juga.
Makna Pertama, ialah makna yang menghimpunkan ia bagi kuat marah dan kuat syahwat dan berhimpun padanya segala sifat kecelaan dan berhimpun padanya segala maksiat yang batin iaitu maksud dengan sabda Nabi SAW; {Bermula yang terlebih sangat jahat daripada seterumu itu ialah nafsumu yang antara dua lambung itu} Inilah yang disuruh kamu memeranginya dan disuruh memecahkannya. Dinamakan nafsu kepada makna yang pertama ini akan Nafsu Ammarah yang disebutkan oleh Allah Taala pada hal menghikayatkan akan hal Nabi Yusof. Menyatakan Allah akan Nafsu Ammarah itu dengan katanya; {Tiadalah aku menyucikan diriku daripada kejahatan bahawasanya nafsu itu sangat menyuruh dengan berbuat kejahatan}.
Makna Kedua, daripada makna nafsu itu ialah Latiifatul Rabbaniyah yakni jisim yang halus yang dibangsakan kepada perbuatan Tuhan. Ianya tidak lain malah sama dan satu makna juga dengan makna Ruh dan Qalbun. Ini bererti makna Qalbun, Ruh dan Nafsu mengikut makna yang keduanya adalah satu jua iaitu Latiifatul Rabbaniyah. Lafaz nafsu itu diisti'malkan(dipakaikan) oleh ulama Ahi Sufi atas makna satu jua iaitu jisim yang halus yang tiada diserupakan bagi segala jisim yang kasar itu. Nur bukan seperti nur suatu yang zhohir pada hal tempat terbitnya adalah di dalam hati daging sanubari itu; dan mesra ia kepada segala badan dan kepada segala anggota. Inilah hakikat Ruh dan Hakikat Insan yang dengannya berbeza manusia daripada segala haiwan yang lain daripada makhluk.
Bermula lafaz Akal adalah baginya beberapa bilangan makna.
Makna pertama, Akal itu ialah sesuatu yang mengetahui hakikat Yang Wajib dan Mustahil dan Yang Jais(Harus) kerana tiada tasawwur(terupa) dalam Akal itu melainkan tiga perkara iaitu;
Makna Kedua, Jisim yang adalah nisbah Ilmu dengan dia itu seperti sifatnya(Akal) dan adalah makna kedua itu ialah Latiifatul Rabbaniyah Au Ruhaniyah yakni jisim yang halus yang dibangsakan kepada perbuatan Tuhan dan dibangsakan kepada Ruh sebagaimana makna Qalbun, Ruh dan Nafsu pada makna kedua seperti yang telah disebutkan di atas. Ini adalah kerana tiada dapat muafakat (akan bercanggahan) Akal yang pertama itu ibarat daripada Ilmu dan makna Akal yang kedua itu ialah ibarat daripada Jisim Yang Halus Yang Ruhaniyah yang tempat terbit Ilmu itu. Inilah yang diisyaratkan dengan Sabda Nabi SAW.; {Bermula permulaan sesuatu yang dijadikan oleh Allah itu ialah Akal}; Yang Jisim Yang Halus yang dibangsakan kepada perbuatan Tuhan. Dibangsakan ianya juga kepada Ruh itu ialah hakikat hati pada makna kedua. Maka berfirman Allah Taala bagi Akal; "Berhadap engkau kepada Aku1" maka berhadap ia(Akal) kepada Allah Taala. Kemudian maka berfirman Allah Taala; "Belakangkan olehmu akan Aku!" Maka membelakangkan ia(akal) hinggalah akhir hadis.
Fahamlah kita daripada hadis ini iaitu Akal pada makna kedua iaitu "Jisim Yang Halus" dan bukan pada makna pertama itu iaitu Hakikat Akal inilah yang mengetahui akan hakikat sesuatu. Tetapi adalah Akal pada makna yang pertama itu ibarat daripada Ilmu yang berdiri kepada Akal pada makna kedua yakni Jisim Yang Halus Rabbani Wa Ruhani (Ketuhanan dan Keruhanian)
Dengan itu ketahuilah olehmu bahawasanya Qalbu, Ruh, Nafsu adalah Akal sekeliannya pada iktibar makna yang kedua kesemuanya itu adalah satu jua iaitu Latifah Rabbaniyah Wa Ruhaniyah iaitu Jisim Yang Halus yang dibangsakan kepada perbuatan Tuhan dan dibangsakan kepada Ruh.
Tidaklah bersalahan lafaz yang empat ini melainkan pada "Iktibar Makna" jua.
Jika saudara fahamkan apa yang tersirat dan yang menjadi maksud pada keterangan di atas, maka mudahlah bagi anda untuk memahami "Isyarat-isyarat" yang digunakan oleh golongan Tasauf semasa mengucapkan atau menerangkan sesuatu berkenaan tempat atau alat yang menjadi penghubung antara Tuhan(Allah) dan HambaNya iaitu Hati atau Ruh atau Nafsu atau Akal Manusia.
Sesekali mereka akan banyak menggunakan istilah hati jika ingin menerangkan mengenai "kesucian" yang perlu ada pada seorang Salik yang ingin mencapai puncak MakrifatuLlah. Ini adalah kerana dengan hati yang bersih daripada gambar-gambar keduniaan dan suci dari sebarang persekutuan(syirik) sahaja yang akan berupaya mencapai puncak itu. Perhatikan isyarat yang terdapat dalam Kalam Hikmah Sheikh Ibnu Atoillah As-Kandari;
"Bagaimana akan dapat bercahaya hati seorang yang gambar-gambar dunia ini terlukis dalam cermin hatinya; atau bagaimana akan berjalan kepada Allah, padahal kakinya masih tertambat oleh syahwat nafsunya; atau betapa loba(dapat) masuk ke Hadirat Tuhan, padahal ia belum bersih(suci) daripada junub kelalaiannya; atau bagaimana mengharap akan mengerti rahsia-rahsia yang halus, padahal ia belum taubat dari kekeliruannya."
Pada tempat yang pula, kadang-kadang mereka akan menggunakan istilah Nafsu; terutamanya bila hendak memperkatakan suatu ibarat kepada tingkat-tingkat nafsu atau kebersihan hati yang terpaksa dilalui oleh Ahli-ahli Suluk. Bicara mereka akan menyentuh dari yang sejahat-jahat nafsu iaitu Nafsu Ammarah kepada sesempurna Nafsu iaitu Nafsu Kamaliah yang sebelum perlu bermujahadah dengan wirid atau zikir yang khusus dari Nafsu Lawwamah, Nafsu Mulhimah, Nafsu Muthomainnah, Nafsu Rodiyah dan Nafsu Mardiyah. Sebenarnya peringkat-peringkat nafsu ini adalah merujuk kepada hal-ahwal atau Maqam-maqam yang mereka duduki, bukanlah bermaksud bahawa adanya tingkat-tingkat yang tertentu di sisi Allah Taala. Ada yang membilangnya dengan tiga sahaja dan ada yang menggambarkannya sebagai Tujuh. Keterangan mengenai ini boleh kita ambil contoh daripada pengucapan Aulia Allah Sheikh Abdul Malik Abdullah(Tok Pulau Manis) sepertimana berikut;
Ketahuilah olehmu bahawasanya nafsu itu atas tiga bahagi iaitu
Sesekali yang lain pula mereka lebih suka menggunakan istilah atau lafaz Ruh, terutamanya bila hendak menunjukkan hubungannya yang erat, hampir dan dekat dengan Tuhan. Imam Ghazali banyak sekali menggunakan istilah Ruh ini dengan memecahkan pula kepada beberapa nama yang lain semasa menjelaskan tentang bicara yang berkaitan dengan Keistimewaan dan Keupayaan Ruh Insan dalam mendapat Ilmu Yang Terus dari Allah Taala. Perhatikan petikan kata-kata beliau ini;
Sebenarnya yang saya maksudkan dengan 'JIWA' itu ialah JAUHAR YANG SEMPURNA LAGI TUNGGAL(Al-Jauhar Al-Kamil Al-Mufrad) yang kerjanya hanya
Pada waktu yang lain pula, Ahli-ahli Sufi ini lebih suka menggunakan istilah atau lafaz Akal bila ingin merujuk kepada sesuatu permulaan yang menjadi tempat tilikan atau asas kesedaran seseorang hamba terhadap TuhanNya. Tempat untuk berfikir, merenung, mengkaji dan memperhalusi sesuatu maklumat yang masuk melalui anggota zhohir dan hati seseorang hamba. Inilah apa yang pernah diisyaratkan oleh Sheikh Ibnu Atoillah dengan katanya;
Dan Qalbun itu isyarat kepada permulaan Akal yang jatuh ia atas Jamal Ilahi pada awal nazhor(tilik).
Dengan itu, jelaslah pada kita sekarang sebahagian daripada keunikan Ilmu Ahli Sufi. Mereka punya istilah dan maksudnya yang tersendiri berdasarkan kepada ibarat-ibarat yang tertentu bagi mengisyaratkan sesuatu yang berupa Latifah Rabbaniyah Wa Ruhaniyah. Sesuailah dengan mereka kerana kehidupan mereka adalah berupakan Kehidupan Keruhanian yang lebih banyak menekankan pengalaman keruhanian daripada semata-mata bercakap dan berbahas mengenai istilah atau sesuatu yang berupa furu'(cabang)
Semoga dapat membantu diriku dan saudara-saudaraku untuk lebih mengenali dan memahami pengucapn-pengucapan dan pengalaman mereka yang dipimpin ke arah "jalan yang benar" ; "jalan yang tidak dimurkai" ; "jalan yang tidak disesati".
Wallahu ta'ala a'lam.......
|
|
|
|
 LAA
HAULAWALA QUWWATAILLA BILLAH |
