Index bronstijd in Nederland De eerste boeren in Nederland Stein, Elsoo en de Bandkeramische cultuur De gemeente Stein in haar tegenwoordige omvang dateert van 1 januari 1982 en is een gevolg van een gemeentelijke herindeling. Deze ogenschijnlijk jonge gemeente kan echter bogen op een lang verleden dat teruggaat tot in de prehistorie, ca. 5300 v. Chr., waarvan een groot aantal bodemvondsten uit Stein en directe omgeving als stille getuigen in het "Archeologie Museum Stein", de bewijzen vormen. Uit deze en andere erfstukken uit latere periodes kan worden afgeleid, dat Stein vrijwel onafgebroken bewoond is geweest vanaf de vroegste tijden waaruit menselijke nederzettingen in ons land bekend zijn, tot heden. Mede dank zij de inspanningen van professor Dr. Moddermann, die hier begin zestiger jaren bodemonderzoek verrichtte en de onderzoekingen en opgravingen van "amateur"-archeologen als dokter H.J. Beckers en -later- pater A.J. Munsters, beschikt Stein tegenwoordig over een historische erfenis, waarvan belangrijke onderdelen door deskundigen als uniek zijn bestempeld, niet alleen voor Nederland, maar voor heel Europa. De rijke collecties omvatten vondsten uit de Steentijden: ca. 5300 - 2100 v. Chr, de Bronstijd: ca. 2100 - 800 v. Chr. , de Ijzertijd 800 - 50 v.Chr., het Romeinse tijdperk: ca. 50 - 400 na Chr. en het Merovingisch tijdperk: ca. 400 - 700 na Chr. Een groot gedeelte van deze historische collecties is permanent tentoongesteld in het oudheidkundig museum, dat tevens een ter plaatse ontdekt galerijgraf uit de Nieuwe Steentijd overkoepelt. De oudst bekende gevestigde bewoners van deze streek zijn de Bandkeramiekers. Ze danken hun naam aan de bandvormige versiering van hun fijn aardewerk. Ongeveer 7000 jaargeleden vestigden zij zich hier als de eerste akkerbouwers en veeboeren. In Zuid-Limburg hadden zij nederzettingen oostelijk van de Maas te Stein, Elsloo, Beek, Geleen en Sittard. Rond 1925 heeft dokter Beckers uit Beek door zijn opgravingen Stein en omgeving leren kennen als een Bandkeramisch nederzettingsgebied. De nederzettingen zijn over het hele gebied van de gemeente verspreid, hetgeen valt af te leiden uit de gevonden huisplattegronden Bandkeramiek Het volk van de Bandkeramiekers kwam oorspronkelijk uit het noordelijk deel van de Balkan. Hongarije wordt als bakermat van deze cultuur gezien. De Bandkeramiekers waren een agrarisch ingesteld volk. Hun gereedschappen waren van steen. Vooral vuursteen was een belangrijke grondstof voor deze gereedschappen. Metaal was in deze tijd nog niet bekend. Bij opgravingen zijn vele gebruiksvoorwerpen gevonden waaronder ook de specifieke aardewerken gebruiksvoorwerpen die versierd zijn met ingekraste bandstrukturen. Deze techniek heeft deze oudecultuur eindelijk haar naam gegeven. Een andere techniek die het volk al goed onder de knie had was het bouwen van huizen. In eerste instantie dachten onderzoekers tot 1950 dat het volk in een soort kuilen leefde. Later kwam men erachter dat zij in rechthoekige houten gebouwen moeten hebben geleefd. Uit grondonderzoek is gebleken dat de patronen van donkere verkleuringen op de geelbruine leemde resten waren van hout en andere organische bouwmaterialen. De lengterichting van de Bandkeramische huizen is steeds van zuid-oost naar noordwest. De zin van deze gerichtheid, welke men wellicht bij de overheersende zuidwestenwinden niet zou verwachten, is vooralsnog onbekend. De gebouwen waren voorzien van groepen van drierechtopstaande houten palen, waarop een zadeldak geconstrueerd was. De plaatsing van deze palenrijen leert ons de inwendige verdeling van de woonruimten kennen.  Graven en begraafplaatsen Behalve de nederzettingen en woningen zijn er nog een andere belangrijke grondsporen, namelijk de graven en begraafplaatsen. In Stein zijn tot nu toe slechts een drietal graven bekend, die geen van allen systematisch opgegraven zijn en waarvan we alleen de potten beschikbaar hebben. Verder is er niets van bekend. In Elsloo daarentegen is in 1959 een complete begraafplaats gevonden en door professor Modderman systematisch onderzocht. Tot 1966 zijn daar meer dan honderd graven gevonden. Ze zijn vrij algemeen, net als de woningen, georiënteerd van noordwest naar zuidoost. In 40 gevallen was de dode gecremeerd; in de overige gevallen had men te maken met lijkbegraving. lndien een lijksilhouet kon worden vastgesteld, was het lijk meestal met opgetrokken benen op de linkerzijde neergelegd. Een lakfilm met lijksilhouet toont een dode van 7000 jaar geleden. De grafkuilen bevatten in veel gevallen bijgaven, doch niet altijd. Het rijkste zijn wel de lijkengraven. De bijgaven bestonden meestal uit aardewerk, doorgaans bij het hoofd geplaatst, soms zelfs tot drie potten in een graf. Verder zijn er onder meer wrijfstenen, maalstenen, vuurstenen gereedschap, okerpoeder en dissels gevonden. Voor zover het aardewerk versierd was, vertoonde het een patroon uit de laatste fase van de Bandkeramiek. De versieringen zijn steeds weer gevarieerd. Neolitische grafkelder Het Archeologie Museum Stein is gebouwd rond een Neolitische grafkelder die bij opgravingen in 1963 werd blootgelegd (zie foto hierboven). Het stenen vloertje werd bij toeval ontdekt, zoals dat wel vaker gaat in de archeologie. Ditmaal was de opgraving van een Bandkeramische nederzetting de aanleiding. Niemand had verwacht daarbij een massa keurig naast elkaar gelegde stenen te vinden. Hoe kwamen die stenen daar? Wanneer was dat gebeurd? Een brok houtskool dat werd aangetroffen werd onderzocht en bleek een C-14 datering van ongeveer 3500 v. Chr. aan te geven, dus ca. 2000 jaar jonger dan de Bandkeramische nederzetting. De grafkelder toont overeenkomsten met soortgelijke vondsten in het bekken van Parijs en Hessen. Aan de doden werd onder andere een pot meegegeven. Deze werd helemaal aan scherven tussen de stenen aangetroffen. Het graf in het museum is uniek te noemen vanwege de gebruikte materialen en omdat er ook crematieresten van vrouwen en kinderen zijn aangetroffen. In die tijd was het zeer ongebruikelijk om de doden te cremeren. Het Archeologie Museum Stein bevindt zich aan de Hoppenkampstraat 14a te Stein en is geopend op: Openingstijden: -woensdag en vrijdag van 09.00 tot 12.00 uur en van 14.00 tot 17.00 uur. -zondagen van 14.00 tot 17.00 uur. Voor groepsbezoeken van 10 of meer personen kan men ook op andere dagen terecht, mits men ruim tevoren telefonisch een afspraak maakt via telefoonnummer 046 433 8919 (b.g.g. 046 433 1843). U bent dan verzekerd van een gids, die de geïnteresseerde gast met genoegen begeleidt op een reis door het verleden van Stein en omstreken. (Archeologiestichting "Pater Munsters" ©1999) Schrijver / editor Augustus 2000