click here

Bronstijd-homepage

Evaluatie bronssmelten 1997, 1998 en 1999


    Belangrijke punten bij de evaluatie:
  1. Ovens
  2. Blaasbalgen
  3. Houtskool
  4. Smeltkroesjes
  5. Brons
  6. Mallen
  7. De smelt- en giettechniek
  8. De bronzen resultaten (1997)
  9. De bronzen resultaten (1998)
  10. Externe adviezen, over wat beter zou kunnen
  11. Conclusie
  12. Plannen
  13. Toevoegingen
  14. Laatste nieuws

Foto's: in ons museum giet een vrijwilligster brons in een verloren-was mal.

1.De ovens
De grote bronssmeltoven die we aanvankelijk gebruikten bleek slecht bruikbaar te zijn. Hij was te groot,er was te veel houtskool nodig en het brons smolt niet.
Als de oven kleiner is, is hij sneller warm, is er minder houtskool nodig en lukt alles beter.

2.De blaasbalgen
Het formaat en soort blaasbalg zijn nauwelijks van invloed op het al dan niet smelten. Van groot belang zijn wel:

  • -of hij lek is
  • -of de balgmond goed geplaatst is
  • -of het blazen met gemak volgehouden kan worden
  • -dat het leer van de balg beschermd wordt tegen de hitte d.m.v. een scherf

    Foto: Een vrijwilliger pakt het kroesje
    met gesmolten brons om het in een vorm te gieten.
    Op de voorgrond de blaasbalg die met een scherf wordt beschermd.

    3.Houtskool
    Het `meiler`-houtskool voldoet uitstekend, mits droog opgeborgen.

    4.Smeltkroesjes
    We zijn begonnen met een 10 cm hoog grafiet-kroesje, wat prima voldeed maar niet verantwoord was. Kleikroesjes braken, waarna we dikwandiger kroesjes maakten, die langzamer verhit werden.
    Het is niet noodzakelijk om de kroesjes eerst te bakken; dat gebeurt tijdens het opwarmen.

    5.Brons
    We haalden de mooiste resultaten met fijn 'draaiafval'.Dat was een combinatie van gietbrons en fosforbrons in fijne splinters. Omdat het een mengsel was, kan de juiste verhouding koper / tin / zink alleen geschat worden; 91% koper, 6% tin en 4% zink.
    Het is 2 keer gelukt om zelf brons te maken : 90 % koper (-draad), 6% lood en 4 % tin. We hebben nu ook de beschikking over 100 % zuiver tin.

    6.Mallen
    Verschillende mallen geven prima resultaten:
    a.Gietzand
    Voordelen:


    Nadelen:
    • de hoeveelheid olie door het zand luistert nauw
    • je hebt speciaal fijn (`scherp`) zand nodig

    b.Lemen enkelvoudige mal 
    Voordelen:-redelijk snel klaar
          -goedkoop
Nadeel:-eenmalig

    c.Lemen dubbelzijdige mal
    Voordeel:-de 2 blokken passen prima op elkaar
    Nadeel:-breekbaar

    d.rode chamotte, enkelvoudige halve mal
    Voordelen:-snel klaar, duurzaam
    Nadeel:-gesmolten brons reageert met de koude lucht, dus veel bewerken is nodig

    e.rode chamotte, dubbele mal
    Zie c.
    Voordeel:-duurzame mal (hoewel...)
    Nadeel:-kost veel tijd, er is veel bewerking nodig

    f.Verloren was. 
    Voordelen:-de fijnste details zijn zichtbaar op het resultaat
              -het resultaat is uniek
               -extreem moeilijke voorwerpen kunnen zo worden gemaakt, zelfs holle modellen...
     Nadelen:-het kost aanzienlijk veel tijd en moeite
             -de mal is niet te hergebruiken
             -was is duur

    7.De smelt- en giettechniek

      Globale volgorde:
    1. oven uitgraven en controleren
    2. blaasbalg plaatsen
    3. vuur in de oven
    4. smeltkroes op houtskool, opwarmen
    5. brons erin
    6. houtskool over het kroesje
    7. meer brons in het kroesje, houtskool erover
    8. blaasbalg, `handschoen` aan
    9. houtskool eraf, blijven blazen
    10. met tang het kroesje pakken en gieten

    8a.De bronzen resultaten in 1997:

    8b.De bronzen resultaten in 1998:

    9.Externe adviezen, over wat beter zou kunnen (m.b.t. techniek)

    10.Conclusie
    We hebben dit jaar heel wat geleerd over de bronssmelt-technieken en mallen. Toch blijven er een aantal vragen open, waar we nog een antwoord op zoeken:

    11.Plannen
    Op advies van een ervaren bronssmelter hebben we (ivm de kou) in november 1997 t/m januari 1998 geen smeltpogingen ondernomen, maar wel voorbereidingen voor 1998 getroffen.(mallen en smeltkroesjes maken, enz.)

    12.Toevoegingen
    Februari 1998:
    Een opvallend detail van leem werd ons meegedeeld door Léonce, de oprichter van het Belgische prehistorische park Aubechies. Hij raadde ons aan om gebruik te maken van de uitstekende pyrotechnische eigenschappen van leem. Dat advies volgden we op, met veel succes.

    Zomer 1998:
    2 Zwitserse vrouwen meldden dat ze ook brons goten terwijl er buiten sneeuw lag. Dus nu zijn er geen belemmeringen om in de winter te gieten.

    6 December 1998:
    Er ligt buiten 5 cm sneeuw, en we besluiten te gieten. Het lukt; we gieten 3 dolken, in een oven onder een afdakje.
    4 april 1999
    We beginnen te experimenteren met het bewerken van, en gieten in, zeepstenen mallen.
    We worden aangenaam verrast door de simpele, snelle manier van bewerken en ook de goede pyrotechnische eigenschappen.
    Het is jammer dat er (nog?) nooit een stenen mal is gevonden in ons land. Maar we experimenteren er toch mee.

    13.Laatste nieuws
    Mei 1999
    Smeden

    We merkten, dat het smeden verschillende doelen kan dienen.
    1) Het verkleinen van brons dat in moderne vormen (blokken, cilinders) aanwezig is
    2) Het in een ruwe vorm brengen
    3) Het verharden

    Ad1) Dit gaat sneller dan omsmelten, maar er kunnen wel stukken wegschieten!!!
    Nodig: brons, smidsvuur zonder balg, ijzeren aambeeld, hamer, 2 tangen (kort en lang), beitel, pot koud water, 2 mensen
    Werkwijze:
    -Een stuk brons (bij voorkeur een plak) wordt verhit tot het witgloeiend is. Let op: zonder kroesje wordt de noodzakelijke temperatuur eerder bereikt dan je verwacht. Op die manier is al flink wat brons verloren gegaan.
    -Spreek af wie wat gaat doen
    -Haal het uit het vuur
    -koel niet af, maar leg het op het aambeeld en beitel er stukken van af
    -als je klaar bent, doe dan het nog zeer hete brons EN de beitel in de pot met water.

    Ad2) Experiment smeden:
    -nodig: staafje brons, ijzeren aambeeld, hamer, smidsvuur, tang, pot koud water
    -een staafje brons (12 cm X 0,5 cm)met iets zink erin wordt tot ong. 800°C verhit (donkerrood). Gebruik daarvoor het smidsvuur, liefst zonder balgen na ongeveer 10 minuten in het vuur gelegen te hebben heeft het die temperatuur bereikt.
    -haal het uit het vuur en koel het goed af. Op die manier wordt de fase overgeslagen waarin het brons breekbaar wordt.
    -nu kan het ongeveer 15 minuten koud gesmeed worden zonder dat er barsten ontstaan.
    -resultaat: het ronde staafje is vierkant geworden en is harder geworden
    -na nog verder smeden (zonder tussengloeien) ontstaan minimale scheurtjes waarna het brons breekt. Het lijkt erop dat er IN het staafje ook scheurtjes zijn ontstaan, voordat deze aan de oppervlakte zichtbaar werden.

    Ad3) Nog weinig ervaring. Zie ook Ad2)


     More info about the writer / editor