Voordat de Staatsliedenbuurt bekend zou worden als de "koperen knopenbuurt" vanwege de overdosis tramconducteurs, agenten, brandweermannen en andere geüniformeerde types die hier woonden, stonden hier weinig huizen. Tot 1877 was de Staatsliedenbuurt een molenrijk gebied net buiten de stad zelf. Met de belangrijkste verkeersader van die tijd: de trekvaart naar Haarlem. De eerste trein van Nederland vertrok in ons stadsdeel naar Haarlem. Een deel van de latere Staatsliedenbuurt behoorde bij de gemeente Sloten. Amsterdam eindigde aan de westkant bij de Haarlemmerpoort. Buiten de poort had men nog de tweehonderd "roe" (oude lengtemaat) stadsgebied. Binnen dit buitengebied werden nog stadse belastingen op zaken als bier en jenever geheven. Daarbuiten waren deze zaken aanzienlijk goedkoper. Die preciese grens werd aan de Haarlemmerweg gemarkeert door uitspanning De Tweehonderd Roe, een soort taxfree-kroeg waar de drank aanzienlijk goedkoper was dan een meter verderop richting stad.

Massaal trokken de Mokummers naar de Tweehonderd Roe op een voordelig zuipen te zetten. Je kon er ook even met een van de barmeiden naar boven ter bevrediging. De zaak opende bij "krieken", zodra het licht begon te worden. Dan stonden de buitensteedse al te wachten voor de deur. Dat waren mensen die om de een of andere reden uit de stad waren verbannen en in de directe omgeving rondhingen. Nutteloos rondhangen zonder middellen van bestaan was al voldoende reden om je de toegang tot de stad te ontzeggen. En met name buiten de Haarlemmerpoort hadden de buitensteedse hun armzalige hutjes gebouwd. Ze scharrelde hun kostje bij elkaar als hulp bij de boeren of als knecht bij de hier zo talrijk aanwezige molenaars. Ze hosselde wat met de reizigers die hier de trekschuit namen. Na zonsopgang ging de stadspoort open en was het snel druk in de Tweehonderd Roe. De trekschuit naar Haarlem pikte voor de Tweehonderd Roe vaak meer klanten op dan bij de officiele afvaart nabij het Haarlemmerplein.

Eens per jaar leek heel Amsterdam leeg te lopen via de Haarlemmerdag. Dan was het "Hartjesdag". De betere kringen trokken ruim voor die dag in augustus naar Haarlem om te ontkomen aan al dat platvloerse vermaak dat zich tussen de Haarlemmer Poort en Sloten afspeelde. Hartjesdag is nu vrijwel vergeten. De laatste uitwassen werden tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers verboden. Oorspronkelijk zou het de dag zijn geweest waarop de graven van Holland de burgers toestonden om op herten te jagen in de Kennemer Duinen. Maar in de loop der leeuwen was het een soort protestants carnaval geworden, een dag waarin de mannen de kleren van hun vrouw aantrokken en de vrouwen de kleren van hun man. Ook de kinderen deden mee. Broer trok het jurkje van Zus aan, en zich bescheurend van het lachen trok men dan zingend richting Sloten.

Op Hartjesdag was het langs de Haarlemmerweg een grote kermis. Men bakte wafels en pannekoeken, voor de cultureel ingestelde mens was er palingtrekken en kat-in-de-zak knuppelen. Men kon er genieten van boeienkoningen, waarzegsters, vuurspuwers, goochelaars, balletje-balletje-spelers, dansende beren, en ter hoogte van de tegenwoordige brug naar het stadsdeelkantoor de tent met de vrouw met de baard. Tegen een kleine meerprijs mocht je daar zelfs aan trekken. Niet te hard, want dan haalde de bebaarde vrouw uit. Er werd dan ook gefluistert dat de vrouw met de baard een flinke penis zou hebben.

Tegen zes uur keerden de zich fatsoenlijk achtende burgers keurig huiswaards. Toch hoefden ze zich niet te haasten, want op Hartjesdag bleef de stadspoort een uur extra open. Het zou dus nog even duren voor men in de Tweehonderd Roe de laatste ronde zou luiden. Nee, Hartjesdag was ook de dag waarop het huishoudelijk personeel de kans kreeg om aan een vrijer te geraken. Brave burgers die toevallig passeerden waande zich in het Sodom en Gomorra. Niet alleen de betere kringen spraken schande en drongen aan op het verbieden van Hartjesdag. Van de kansel werd er de banvloek over uitgesproken. Hetgeen het feest een extra impuls leek te geven. In de eeuw voordat de stadsuitbreiding zou plaatshebben en de Staatsliedenbuurt zou ontstaan, was dit gebied wel het ruigste wat Calvinistisch Holland te bieden had aan liederlijkheid. Na de Tweehonderd Roe eindigde het Vaderlands Fatsoen. Maar op Hartjesdag toonden doorgaans zo degelijke diestertjes brutaal hun borsten in concurrentie met de hier aanwezige beroepsdames. De enige kans om te ontsnappen aan het leven als "meisje voor dag en nacht" was het huwelijk. Met de jaarlijkse Amsterdammer kermis op de Botermarkt (nu Rembrandtsplein) was de Hartjesdagviering aan de Haarlemmerweg een van de weinige gelegenheden om met elkaar in contact te komen. Natuurlijk hoefde je in die dagen niet thuis te komen met zo´n Hartjesdagvrijer. De Haarlemmerweg had gelukkig tal van bossages. Daar konden het meisje en de knecht zich even ontrekken aan het zicht, terwijl langs de Haarlemmertrekvaart boerenknechten polonaises vormden, waarbij zij, luid zingend, ongegeneerd hun ontblote staven toonden aan de passerende boten.

Nadat de Staatsliedenbuurt vooral de buurt werd waar geüniformeerde types woonde, genoot De Tweehonderd Roe nog enige faam als plek waar tramconducteurs, agenten en brandweermannen na hun werk een borreltje kwamen halen.

Dit verhaal van Mohamed el-Fers © 2000, is speciaal geschreven ter gelegenheid van het Tien Jarig Bestaan van stadsdeel Westside (voorheen Westerpark).

Ziet ook
Kunst en cultuuroverlast door artistiekerige ambtenaren.
Soldatenschilder eert stadsdeelraadslid.
Document inzake de naamswijziging van stadsdeel Westerpark.
´s Nachts veranderd het Westerpark in een 5 sterren eldorado voor sado-masochistische homosexuelen.