EKONOMİ demek, HER ŞEY demektir... Yaşamak için, insan varlığı için ne gerekse onların tümü demektir!.. (17.2.1923)

EKONOMİK KALKINMA, TÜRKİYE'NİN müstakil, daima kuvvetli, daima refahlı TÜRKİYE idealinin BELKEMİĞİDİR!

- Islah olunacak şeyler İKTİSADİYAT ve MAARİF'tir... Bu sayede MEMLEKET imar edilecek, MİLLET refah sahibi olacaktır.

Yeni devletimizin bütün esasları, bütün programları İKTİSAT PROGRAMI'ndan çıkmalıdır!.. Binaenaleyh evlatlarımızı o suretle TALİM ve TERBİYE etmeliyiz. Onlara o suretle İLİM ve İRFAN vermeliyiz ki; TİCARET aleminde, ZIRAAT ve SANAT'ta ve bütün bunların faaliyet sahalarında müsmir olsunlar, müessir olsunlar, faal olsunlar, ameli bir uzuv olsunlar.

Binaenaleyh MAARİF programımız, gerek İLK TAHSİL'de, gerek ORTA TAHSİL'de verilecek bütün şeyler bu nokta-ı nazara göre olmalıdır.

MAARİF programlarımız gibi DEVLET ŞUBELERİ için tasavvur olunacak programlar dahi İKTİSAT PROGRAMI'na istinat etmekten kendilerini kurtaramazlar. (17.2.1923)

- Eğer VATAN denilen şey kupkuru dağlardan, taşlardan, merzâgi sahalardan, çıplak ovalardan; ve vatan şehirler, köylerden ibaret olsaydı; onun zindandan hiçbir farkı kalmazdı!.. Memleketi mâmûre haline getirecek olan iktisadî sebepler ve âmiller ve İKTİSADÎ FAALİYET'tir.

İktisadi faaliyeti istinat ettireceğimiz esaslar, doğrudan doğruya MEMLEKETİMİZ TOPRAKLARINI KOKLAYARAK ve bu topraklarda BİZZAT ÇALIŞAN İNSANLARIN SÖZLERİNİ İŞİTEREK tespit olunacaktır. (16.1.1923)

Derhal bildirmeliyim ki, ben İKTİSADÎ HAYAT denince ZIRAAT, TİCARET, SANAYİ, ve İMAR işlerini, birbirinden ayrı düşünülmesi doğru olmayan bir BÜTÜN sayarım.

Yeni TÜRKİYE DEVLETİ bir İKTİSADÎ DEVLET olacaktır!.. Japonlardan az müstait olmadığını bilfiil ispat edecektir.

- SERVET ve onun tabii neticesi olan REFAH, SAADET, yalnız ve ANCAK ÇALIŞKANLARIN HAKKIDIR!..

Yeni TÜRKİYE'nin adına ÇALIŞKANLAR DİYARI densin!..

- Tarihimiz bir çok parlak zaferler kaydeder... Fakat zaferle beraber her şey bırakılmış ve semerelerini toplamayı ecdadımız ihmal etmiştir. (16.1.1923)

SİYASÎ, ASKERÎ zaferler ne kadar büyük olurlarsa olsunlar İKTİSADÎ zaferlerle taçlandırılmazlarsa sürekli olamaz, az zamanda söner. (Şubat 1923)

Bundan sonra pek mühim zaferlere kavuşacağız... Fakat bu sefer süngü zaferleri değil, EKONOMİ ve İLİM ve İRFAN zaferleri olacaktır... Ordumuzun şimdiye kadar kazandığı zaferler memleketimizi gerçek kurtuluşa yöneltmiş sayılamaz. Bu zaferler, ancak gelecek zaferimiz için kıymetli bir zemin hazırlamıştır. Askeri zaferlerimizle gururlanmayalım... Yeni İLİM ve EKONOMİ zaferlerine hazırlanalım.

- Bu kadar kesin bir askeri zaferden sonra bile bizi barışa kavuşmaktan engelleyen nedenler, doğrudan doğruya EKONOMİK nedenlerdir.

Biz kimseden fazla bir şey istemiyoruz!.. Dünyanın her uygar ulusunun doğal olarak sahip olduğu şeylerden bizi yoksun etmemelidirler ve haklarımızı teslim etmelidirler.

Biz bu haktan vazgeçmeyeceğiz!.. Bu devlet EKONOMİK EGEMENLİĞİNİ SAĞLARSA, O KADAR GÜÇLÜ bir temel üzerine yerleşmiş ve gelişmeye başlamış OLACAKTIR, ki işte gerçek düşmanlarımızın istemedikleri, bir türlü onaylamadıkları da budur. (18.3.1923) (Bakınız:AÇIKLAMALAR-2, 2)

- TANZİMAT'tan sonra ecnebi sermayesi memlekette ayrıcalıklı bir yere sahip oldu... Denilebilir ki, DEVLET ve hükümet ECNEBİ SERMAYESİNİN JANDARMALIĞI'ndan başka bir şey yapmamıştır... Artık TÜRKİYE buna muvafakat edemez!..Burası TUTSAKLAR ÜLKESİ yapılamaz!.. (7.2.1923 İzmir İktisat Kongresi) (3)

- MEMLEKETİ YIKAN İÇ CEPHENİN DÜŞMESİDİR!... Bu gerçeği bizden iyi bilen düşmanlar, bu cephemizi yıkmak için yüzyıllarca çalışmışlar ve çalışmaktadırlar. Başarı da sağlamışlardır. (1927) (4)

- TANZİMAT'ın açtığı SERBEST TİCARET devri Avrupa rekabetine karşı kendisini müdafaa edemeyen İKTİSADİYATIMIZI, bir de iktisadi KAPİTÜLASYON zincirleri ile bağladı!.. Temettü vergisi vermiyorlardı... Gümrüklerimizi ellerinde tutuyorlardı... İSTEDİKLERİ EŞYAYI İSTEDİKLERİ ŞERAİT ALTINDA MEMLEKETİMİZE SOKUYORLARDI!.. Bütün iktisat şubelerimize MUTLAK HAKİM olmuşlardı!

Biz karşı yapılan rekabet hakikaten çok gayrımeşru, hakikaten çok kahir idi... Rakiplerimiz bu suretle inkişafa müsait SANAYİMİZİ mahvettiler!.. ZIRAATIMIZI da rahnedar eylediler!... (Mart 1922) (5)

- Şahane bir armağan olarak ECNEBİLERE bağışlanmış olan ve bir lütuf diye ülke dahilindeki MÜSLÜMAN OLMAYAN AZINLIKLARA verilmiş olan her şey, kazanılmış HAK sayıldı... Yabancılar her gün bu hakları biraz daha çoğaltmak için çareler aradılar ve buldular. Bir taraftan içerdeki azınlıkları kışkırtıyorlardı, diğer taraftan da kendileri müdahale ediyorlar ve her müdahalede DEVLET ve MİLLET aleyhine olmak üzere yeni yeni bir takım ayrıcalıklar, haklar alıyorlardı!... (1923) (6)

Gayrımüslimlerin can ve mal güvenliği için her şeye ötedenberi devletimiz ve ulusumuzca riayet edilmişti... Gayrımüslimlerin yararlandıkları ayrıcalıklar, 300 yılı aşkın bir süredir fazlasıyla mevcuttur. (Ocak 1920)

- KIRIM MUHAREBESİ'nden sonra Avrupalılarla yakın temasımız sonucu halkımızın yiyecek, giyeceklerinde, evlerinin düzeninde büyük değişiklikler doğdu. (Bakınız:AÇIKLAMALAR-2, 7) Zamanın padişahından millet fertlerine kadar herkes ziynete ve gösterişe düştü... Kumaşlar Avrupa fabrikalarına ısmarlanmaya başladı. Yerli kumaşlar gözden düştü...Memleketimiz sefalet içinde kaldı... Zenaat ve ticaret hususunda İSLAM AHALİ yüzde beşyüz zarara uğradı. Zavallı halkımız bundan sonra emile emile iskelet haline geldi.

- Güzel vatanımızı yoksulluğa ve MEMLEKETİ YIKINTIYA SÜRÜKLEYEN SEBEPLER İÇİNDE EN ÖNEMLİSİ İKTİSADÎ HAYATIMIZDA BAĞIMSIZLIKTAN YOKSUNLUĞUMUZDUR!.. Yabancı devletler şimdiye kadar bize şu ve bu meselelerde gösterişli müsaadelerde bulunuyor gibi görünüyorlar, lakin İKTİSADİ ESARET'le bizi felce uğratıyorlardı... Öteden beri bize bazı şeyleri vermiş gibi, bizim bazı haklarımızı tanımış gibi vaziyet alırlar, hakikatte iktisatta elimizi kolumuzu bağlarlardı.

MEVKİ SAHİBİ kimseler memnundular. Çünkü görünüşte büyük bir bağımsızlık sağlamışlardır... Hakikat-i halde MİLLETİ MANEN MİSKİNLİK ÇUKURUNA ATMIŞLARDIR... BUNLAR İKTİSADÎ MAHKÛMİYETİ ANLAMAYAN BEDBAHT HAYVANLARDI!.. (8)

Zayıf, kararsız hükümetler İtilaf'ın baskılarına baş eğerek iç kuvvetlerin gelişmesini kısıtladıkları gibi, kamuoyunu da devamlı suretle korku ve endişe içinde tutarak kararların alınmasına kesin şekilde engel olurlar... Bundan Başka İTİLÂF DEVLETLERİ İSTANBUL'UN ÖNEMLİ ŞAHSİYETLERİ İLE DOĞRUDAN İLİŞKİ KURARAK MİLLETE DEVAMLI AÇIK OLMAYAN, DOĞRU OLMAYAN ÜMİTLER TELKİN ETMEKTEDİRLER!.. (1920)

- KAPİTÜLASYONLAR bir DEVLET'i behemehal münkariz eder!.. (7.2.1923)

KAPİTÜLASYONLAR'ın TÜRK MİLLETİ İÇİN ne derece NEFRET EDİLİR bir ŞEY olduğunu size tarife muktedir değilim... BUNLARI DİĞER ŞEKİL VE ADLAR ALTINDA GİZLEYEREK BİZE KABUL ETTİRMEYİ başaracaklarını düşünen ve TAHAYYÜL EDENLER bu konuda pek çok ALDANIYORLAR!.. Zira TÜRKLER, KAPİTÜLASYONLARIN devamının KENDİLERİNİ pek az bir vakitte ÖLÜME SEVKEDECEĞİNİ pek iyi ANLAMIŞLARDIR. (25.12.1921)

- İKTİSADÎ KALKINMA SAVAŞ gibidir!.. Bunun için bütün TÜRK MİLLETİ'ni cephede bulunan ORDU, DÜŞÜNCE, DUYGU ve HAREKET yolundan ilgilendirmeliydim... Yalnız düşman karşısında bulunanlar değil; köyde, evinde, tarlasında bulunan HERKES silahla vuruşan SAVAŞÇI gibi kendini VAZİFELİ sayarak bütün varlığını mücadeleye adamalıydı!.. (Nutuk)

- Saldırgan EMPERYALİZM'i köylü, işçi, esnaf, memur, zabit, asker omuz omuza verip nasıl MİSAK-I MİLLÎ ile yenip kovduysak; aynı EMPERYALİZM'i EKONOMİK ALANDA bir SAY MİSAK-I MİLLÎSİ İÇİNDE omuz omuza verip YENELİM VE KOVALIM!.. (9)

- SİYASİ ve FİKRİ hayatta olduğu gibi, İKTİSADİ işlerde de fertlerin teşebbüsleri neticesini beklemek doğru olmaz!.. Mühim ve büyük işleri ancak MİLLETİN TOPLAM SERVETİ'ne ve DEVLET'İN bütün TEŞKİLAT VE KUVVETİ'ne dayanarak, MİLLÎ HÂKİMİYET'in uygulanmasını ve yürütülmesini düzenlemekle görevli olan HÜKÜMET'in mümkün olduğu kadar üzerine alıp başarması tercih olunmalıdır!..

Bizde bugün geniş ölçüde bir iktisat inkılabı gerçekleştirmek için araçların ihtiyaca nispetle istenilen derecede bulunmaması, DEVLET'i vakit kaybetmeksizin memleketin iktisadi gelişmesinin gerektirdiği tedbirlerle fiilen alakadar olmaya mecbur kılmaktadır.

Kişiler, şirketler, DEVLET teşkilatına nispetle zayıftırlar!.. SERBEST REKABET'in içtimai mahzurları vardır. ZAYIFLAR'la GÜÇLÜLER yarışta karşı karşıya bırakmak gibi!..Nihayet fertler bazı büyük ortak MİLLİ MENFAATLER'i tatmine muktedir olamazlar.(Medeni Bilgiler)

Diğer bazı devletlerin İKİNCİ derecede görebileceği ve fertlerin teşebbüslerine bırakılmasında beis olmayan işlerden bir çoğu, bizim için HAYATİ'dir ve BİRİNCİ derecede mühim DEVLET VAZİFESİ arasında sayılmalıdır!.. TÜRKİYE Cumhuriyeti'ni idare edenlerin DEMOKRASİ esasından ayrılmamakla beraber, DEVLETÇİLİK prensibine uygun yürümeleri, bugün içinde bulunduğumuz hallere, şartlara ve mecburiyetlere uygun olur.

Memlekette her çeşit üretimin artması için, FERDİ TEŞEBBÜS'ün DEVLET'çe elzem olduğunu önemle kaydettikten sonra, beyan etmeliyiz ki DEVLET VE FERT BİRBİRİNE KARŞI DEĞİL; BİRBİRİNİN TAMAMLAYICISIDIR... Bizim takibini uygun gördüğümüz DEVLETÇİLİK prensibi, bütün üretim ve dağıtım araçlarını fertlerden alarak milleti büsbütün başka esaslar dahilinde tanzim etmek gayesini takip eden ve hususi ve ferdi iktisadî teşebbüs ve faaliyete meydan bırakmayan SOSYALİZM prensibine dayalı KOLLEKTİVİZM, KOMÜNİZM gibi bir sistem DEĞİLDİR!..

Bizim takip ettiğimiz DEVLETÇİLİK, FERDÎ ÇALIŞMA ve faaliyeti ESAS tutmakla beraber, mümkün olduğu kadar az zaman içinde milleti refaha ve memleketi bayındırlığa eriştirmek için MİLLETİN genel ve yüksek MENFAATLERİ'nin gerektirdiği işlerde özellikle İKTİSADÎ SAHADA DEVLET'İ FİİLEN İLGİLİ KILMAKTIR.

DEVLET'in SİYASÎ ve FİKRÎ hususlarda olduğu gibi, bazı İKTİSADÎ işlerde de NAZIMLIĞI'nı prensip olarak kabul etmek caiz görülmelidir.

Ancak DEVLET FERDİN YERİNE GEÇMEMELİ, FERDİN ŞAHSÎ FAALİYETİ EKONOMİK GELİŞMENİN ESAS KAYNAĞI olarak kalmalıdır. Fertlerin gelişmesine engel olmamak, onların her yönden olduğu gibi özellikle ekonomik alandaki hürriyet ve teşebbüsleri önünde, DEVLET'in kendi faaliyeti ile bir engel meydana getirmemek DEMOKRASİ prensibinin mühim esasıdır... Kişiliğin gelişmesinin engel karşısında kalmaya başladığı nokta, DEVLET faaliyetinin sınırını oluşturur.

MİLLÎ İKTİSAT hayatında çok güçlü ve değerli bir neden vardır ki, o da halkın DEVLET önlemlerine karşı GÜVEN duymasıdır.

MÂLÎ BAĞIMSIZLIĞIN İLK ŞARTI BÜTÇENİN EKONOMİK BÜNYE İLE ORANTILI VE DENK OLMASIDIR!.. Dolayısıyla DEVLET bünyesini yaşatmak için DIŞARIYA BAŞVURMAKSIZIN memleketin gelir kaynaklarıyla İDAREYİ TEMİN çare ve tedbirlerini bulmak LAZIM VE MÜMKÜNDÜR! (1.3.1922)

- ENDÜSTRİLEŞMEK en büyük MİLLİ DAVA'larımız arasında yer almaktadır. BÜYÜK KÜÇÜK HER TÜRLÜ SANAYİİ KURACAĞIZ, İŞLETECEĞİZ!.. (Bakınız: AÇIKLAMALAR-3, 10) En başta VATAN MÜDAFAASI olmak üzere, EN İLERİ VE REFAHLI TÜRKİYE idealine ulaşabilmek için bu bir zarurettir. (16.3.1923)

- TİCARET için iki şey lazımdır: MAHSULATI HARİCE SEVKEDEBİLMEK için bütün kuvvetimizle bir an evvel otomobiller, şoseler, ve şimendifer yapmaya mecburuz... Saniyen ithalat ve ihracatımıza tavassut vazifesi gören TİCARETİ AĞYAR ELİNDEN KURTARMAK'tır... Maalesef milli ticaret müesseseleri birer birer elimizden çıkmıştı. (20.3.1923) (11)

- Bugün dünya yollara fevkalade ehemmiyet vermiştir... DENİZ YOLLARI, KARA YOLLARI vücuda getirmişlerdir. Hatta Avrupalılar deniz yollarından gelerek bize rekabet bile ediyorlar... Nitekim buğday memleketimizde mebzulen yetiştiği halde, yollarımızın olmaması yüzünden Amerika'dan gelen unları yemeğe mecbur oluyoruz. (15.1.1923)

NEHİRLER başka memleketlerde SERVET MENBAI iken, bizim memleketimizde HARÂBÎ menbaıdır. (27.1.1931)

- DEMİRYOLLARI bir ülkeyi medeniyet ve refah nurlarıyla aydınlatan kutsal bir meşaledir...DEMİRYOLLARI İNŞAATI SİYASETİ hedeflerine ulaşmak için DURMADAN ve başarı ile TATBİK OLUNMALIDIR. (1.11.1937)

Medeniyetin bugünkü araçlarını, hatta bugünkü düşünce yapısını yayabilmek, DEMİRYOLU olmaksızın düşünülemez!

VATAN'ın bütün mıntıkaları ÇELİK RAYLAR'la birbirine bağlanacaktır... Bütün VATAN bir DEMİR KÜTLE haline gelecektir... DEMİRYOLLARI memleketin tüfenkten, toptan daha mühim bir EMNİYET SİLAHI'dır. TÜRKİYE'de İKTİSADÎ HAYAT'ın inkişâfı ancak DEMİRYOLLAR'la olacaktır. DEMİR sanatının naşiri olan TÜRK, o vatanında tamamlanmış olan bu lazimeyi elbette MUASIR MEDENİYET'in bütün dünyada yükselttiği dereceye getirecektir. (13.2.1931)

DEMİRYOLU ve KARAYOLU ihtiyacı kendisinin memleketin bütün ihtiyaçlarının o kadar başında duyurmaktadır ki, hiç bir hayal ve tasavvur peşinde aldanmadan memleketin bütün özkaynakları ve evlatlarının gücü ile işe devam etmek mutlaka lazımdır... Memleket çocuklarının ortak düşüncesinin de böyle olduğunu şahsen ve yakinen öğrenmiş bulunuyorum.

Milletimizin MEDENİYET yolunda ilerlemesi için devletin bütün iş bölümlerinde almış olduğumuz maddi, manevi bütün tedbirler, ancak DEMİRYOLU ve KARAYOLU çalışmalarının verimli sonuçları ile gerçekleşebilir.

- MÜSTEHLİK yaşamak iyi değildir, MÜSTAHSİL olalım!.. (24.8.25)

İTHALATTAN ZİYADE İHRACATTIR Kİ, BU MEMLEKETİ ZENGİN YAPACAKTIR!.. (Bakınız: AÇIKLAMALAR-4, 12) İHRACATIMIZ ancak sahillere kadar gidiyor, oradan sevkedilirken AĞYAR ELİNE GEÇİYOR... Kazancımızın kısm-ı mühimmi bu suretle elimizden çıkıyor!.. Onun için ihracat menbalarımız bizden olan tüccarlarımızın elinde bulunmalıdır!.. (20.3.1923)

- Varlığımızı ve hayatımızı korumak için dışarıdan bir kaynak aramak lazım gelirse, yine DÂİMA KENDİ GÖRÜŞLERİMİZ BAKİ KALMAK KOŞULUYLA, HER KAYNAKTAN YARARLANMAYI da UYGUN GÖRDÜK. (Nisan 1920) (13)

Zannolunmasın ki, biz yabancı sermayeye düşmanız... Hayır!.. Çok SAY ve SERMAYE'ye ihtiyacımız vardır... Kanunlarımıza riayetkar olmak şartiyle, yabancı sermayelerine lazım gelen teminatı vermeye hazırız... Fakat eskisi gibi değil! (7.2.1923)

TÜRKİYE'NİN İSTİKLÂLİ her sahada KÂMİLEN TASDİK OLUNMAK ŞARTIYLA, kapılarımız bütün yabancılara genişçe açık kalacaktır.

- Memleketin TEMEL SANAYİ'inin kurulması bitmedikçe, her bakımdan YÜREK İSTİRAHATI duymamıza imkan yoktur. (1933)

- Bundan böyle muharif herhangi bir devletin HARB SEFİNELERİNİN BOĞAZLARDAN GEÇMESİ MEMNUDUR! (1.11.1936) (Bakınız:AÇIKLAMALAR-2, 14 )