De procureur kan de zaak rechtstreeks voor de raadkamer brengen, maar wanneer hij meent dat er dwangmaatregelen vereist zijn of dat er onderzoekshandelingen nodig zijn, waarvoor enkel de onderzoeksrechter bevoegd is, dan kan er overgegaan worden tot een gerechtelijk onderzoek geleid door de onderzoeksrechter. Ook bij ernstige zaken wordt overgegaan tot een gerechtelijk onderzoek.
Het slachtoffer kan d.m.v. een klacht met burgerlijke partijstelling eveneens het initiatief nemen om de zaak aanhangig te maken bij de onderzoeksrechter, waardoor de strafvordering onmiddellijk op gang wordt gebracht. Nochtans is deze vorm van klacht neerleggen niet vanzelfsprekend aangezien de onderzoeksrechter op dat moment een borgsom zal vragen ter bekostiging van de onderzoeksdaden die hij meent te moeten stellen. Indien de klacht gegrond wordt verklaard, krijgt de benadeelde het voorgeschoten geld terug.
De onderzoeksrechter maakt een schatting op basis van de veronderstelde kosten en tevens op basis van de kans om het proces te winnen. Belangrijk hierbij is ook dat de burgerlijke partij (en tevens de verdachte) de onderzoeksrechter kunnen verzoeken een bijkomende onderzoeksdaad te verrichten d.m.v. een nauwkeurig verzoekschrift dat ingediend wordt op de griffie van de rechtbank van eerste aanleg. Hierover wordt binnen een maand na de indiening uitspraak gedaan. Wanneer de onderzoeksrechter dit verzoek afwijst kan men hoger beroep instellen bij de Kamer van Inbeschuldigingstelling.
Het gerechtelijk onderzoek bestaat uit handelingen die ertoe strekken daders van misdrijven op te sporen, bewijzen te verzamelen en alle maatregelen te nemen die rechtscolleges in staat moeten stellen met kennis van zaken uitspraak te doen. Aangezien onderzoeken en juridische procedures veel geld kosten, moet de onderzoeksrechter het onderscheid maken tussen nodeloze en loze klachten en serieuze klachten. Het is dus belangrijk om de onderzoeksrechter feiten voor te leggen die niet enkel strafbaar zijn, maar eveneens bewijsbaar. Dat houdt in : adressen van getuigen, telefoonregistratie, brieven van de stalker enzovoorts.
