ÜÇÜNCÜ TABLET
Yaşlılar Gılgamış'a çok saygı gösterdiler.
Yol hakkında ona öğüt verdiler:
"Gılgamış, gücüne güvenmemelisin. Onu bırak yoluna gitsin,
Sen kendi kendini koru!
O orada keçi yolunu bilir; arkadaşı kollar;
Engidu orada senden önde gitsin.
O, yolu gördü, yoldan geçti.
Ormana giden yoldan, dağların geçidinden.
O, Humbaba'nın bütün gizli yollarından geçti.
Böylece önde giden arkadaşını korur.
Onu bırak yoluna gitsin, sen kendi kendini koru.
Şamaş seni dileğine kavuştursun!
İşittiklerini sana gözlerinle göstersin!
O, sana kapalı olan yolu açsın!
Yolu senin adımına açsın! Dağı senin ayağına açsın!
Seni hoşnut eden şeyi, gecen sana getirsin! (44)
Lugalbanda (45) başarıda sana yardım etsin!
Bir çocuk gibi başarına kavuş!
Humbaba'nın, kıyısında uğraşacağın ırmağında ayaklarını yıka!
Akşam molanda bir kuyu kaz.
Kırbanda (46) her zaman temiz su bulunsun.
Samaş'a soğuk su sun.
Her zaman Lugalbanda'yı anımsa!
Engidu arkadaşı, yoldaşı korusun.
(anlaşılmaz bir sözcük) ... kadar kendisi getirsin.
Hepimiz birden kralı sana teslim ediyoruz;
Sen de yurda dönerken kralı bize teslim et!"
Engidu ağzını açıp Gılgamış'a dedi:
"Sen karar verdin, artık yürü. Yüreğin korkusuz olsun.
Yalnızca bana bak! Hasmın oturduğu yeri,
Humbaba'nın üzerinde dolaştığı yolları, iyi biliyorum.
Yola çıkmamızı buyur, onlardan (47), buradan ayrıl!"
Gılgamış, ağzını açıp Uruk'un yaşlılarına dedi:
(Dört satır eksik)
"Size söylediklerimi, benimle gidecek olan Engidu'yla birlikte yapacağım.
Öğütlerinizi sevinerek gönülden dinledim."
Yaşlılar onun bu sözlerini dinledikten sonra, yiğitlere yol açtılar;
"Yürü Gılgamış, işin uğurlu olsun! Koruyucu tanrın yanında gitsin!
O seni başarıya erdirsin!"
Gılgamış, ağzını açıp Engidu'ya dedi:
"Gel arkadaşım, büyük saraya gidelim, büyük kraliçe Ninsun'un huzuruna.
Ninsun'un vereceği akıllıca öğüt, ayaklarımıza doğru yolu gösterir."
Gılgamış'la Engidu, elele verip büyük saraya,
Büyük kraliçe Ninsun'un huzuruna çıktılar.
Gılgamış çıktı ve Ninsun'un yanına girdi:
"Ninsun ben güçlendim; yeni bir şey başarmak istiyorum:
Humbaba'nın yanına, uzak bir yola yürüyeceğim.
Bilmediğim bir savaşa atılıyorum, bilmediğim bir yola çıkıyorum.
Benim gidip geri dönmem, katran ormanına varmam,
Ejder Humbaba'yı öldürmem,
Şamaş'ın nefret ettiği o belâyı ülkeden temizlemem
İçin gereken zamanı, benim hesabıma Şamaş'tan dile!
Onu öldürüp katran ağacını ben devirince,
Ülkenin yukarısında, aşağısında barış olsun!
Utku belgisini senin önünde dikeyim."
Kraliçe Ninsun, oğlu Gılgamış'ın sözlerini acıyla dinledi:
(On dört satırlık boşluk)
Ninsun odasına girdi.
(Bir satır eksik)
O, bedenine yaraşan bir giysi giydi,
Göğsüne de yaraşan bir mücevher taktı.
O, kemer ve krallık tacını koydu.
Merdivene basıp damın üstüne çıktı.
Kurban yerine çıkarak tütsü yapıp Şamaş'ın önüne koydu.
Tütsüsünü yakıp Şamaş'ın huzurunda kollarını kaldırdı:
"Neden oğlum Gılgamış'a coşkun bir yürek verdin,
Neden savaşa şimdi de o gitsin diye onu ileri ittin?
Humbaba'nın yanına, uzak bir yol yürüyecek.
O, bilmediği bir savaşa atılıyor, bilmediği yollarda yolculuk ediyor!
Onun gidip geri dönmek, katran ormanına varmak,
Ejder Humbaba'yı yok etmek,
Senden nefret eden o kötüyü ülkeden temizlemek zamanını
Gılgamış'ın yoluna baktığın günde,
Seni seven o nişanlı, Aya, sana anımsatsın!
Onu gecelerin bekçilerine, yıldızlara,
Akşamları baban Aya da ısmarla."(48)
(On iki satırlık bir boşluktan sonra, aşağıdaki anlaşılması
güç sözcükler geliyor:)
O, tütsüyü söndürüp kötü ruhları dağıtma duasını okudu.
Haber vermek için "Engidu," diye çağırdı:
"Benim kucağımda yetişmeyen güçlü Engidu!
Şimdi seni oğulluğa kabul ettim.
Gılgamış'ın armağanları olan, büyük rahipler, tapınak kızları
Ve tapınım töreni hizmetçileriyle birlikte kabul ettim."
Ninsun, Engidu'nun boynuna bir muska astı.
(84 satırlık bir boşluk)
Yaşlıların Engidu'ya ikinci seslenişleri:
"Engidu, arkadaşını kolla, yoldaşını koru, ...... (49) Onu
kendin getir!
Hepimiz birden kralı sana teslim ediyoruz,
Sen de yurda dönerek kralı bize teslim et."
(Tabletin gerisi kırıktır.)
DÖRDÜNCÜ TABLET
(Bu tabletin ilk dört buçuk sütunu -bütün tablet altı
sütundan oluşmaktadır-
herhalde kralın ve arkadaşının katran ormanına gidişlerinden
söz ediyordu.
Ama, bu sütunlardan ancak kırık bir parça kalmıştır. Bu parça,
ikisinin başından
her gün
geçenleri sık sık betimlemektedir.)
İki kez yirmi saatten sonra hafif bir yemek yediler.
İki kez otuz saatten sonra kendi kendilerini akşam dinlenmesine
çektiler.
İki kez elli saati bütün bir günde yürüdüler.
Bir ay üç günlük yolu üç günde kestirdiler.
Akşam dinlenmesine bir kuyu kazdılar. (50)
(Burada 200'den çok satır yitmiştir. Geri kalan parçada yineleme
vardır.
Bu yinelemeden anlaşıldığına göre, Gılgamış'la Engidu
ormanın kapısına
gelmişlerdir. Bir bekçi, Humbaba'nın diktiği
kocaman kapıyı beklemektedir.
Gılgamış'la Engidu,
onunla başa çıkıp çıkmayacakları konusunda duraksamış
olmalılar ki, Engidu ona şunları söylüyor:)
"Uruk'ta ne dediğini anımsa!
Uruk'un çocuğu Gılgamış, sen öldürmek için yekin, (51) onun üstüne var!"
Ağzından çıkan sözleri duyar duymaz tam güveni arttı.
(Bundan sonraki silinmiş kısımlar belki Gılgamış'ın Engidu'ya
söylediği sözlerdir.)
Onun savaşması ve bir de ormana dalıp bizden kaçmaması için
Hemen üstüne vardı. Hiçbir silâh işlemesin diye,
Giyinmek için yedi savaş giysisi hazırladı.
O anda yalnızca birini giydi, geri kalan altı kat giysiyi soyundu.
Bunlar yerde ayaklarının altında kaldı.
Ormanın kapısında duran bekçiyi yakalamak için,
Huysuz, yabanıl bir boğa gibi ileri atıldı.
O, birden bire bağırıp korkuya düştü.
Ormanların bekçisi bağırıp çağırdı!
Çocuğun babasını çağırması gibi, Humbaba'yı çağırdı.
(Buradaki 22 satırlık boşlukta, belki her iki yiğidin bekçiyi
zararsız
duruma getirmiş olmaları ve Engidu'nun kapıyı nasıl açtığı
anlatılmıştır.
Ondan sonrası şöyledir:)
Engidu, konuşmak için ağzını açıp Gılgamış'a dedi:
"Biz ormana inmeyelim. Kapıyı açarken elim tutmaz oldu."
Gılgamış konuşmak için ağzını açıp Engidu'ya dedi:
"Biz şimdiye dek böyle üzüldük mü? Biz bütün dağları aşarak geldik.
Bununla birlikte hedef karşımızda duruyor.
Benim savaştan anlayan, savaş deneyimi olan arkadaşım,
Giysime dokunursan artık ölümden korkmazsın!
(İki satır çevrilememiştir.)
Elinin tutmazlığı gitsin! Vücudunun ağırlığı yok olsun!
Arkadaşım, koluma asıl, birlikte inelim. Gönlün savaşa doysun!
Ölümü unut, korkma!
Kendisini koruyan adam, arkadaşını da sağ tutsun!
İnsanlar ölünce kendilerine ad yaparlar!"
İkisi birden yeşil ormana vardılar.
Konuşmaları kesildi, sessiz durdular.
BEŞİNCİ TABLET
Ormana gözlerini dikip baktılar. Katranların yüksekliğine şaştılar.
Ormana girilen yola şaştılar.
Humbaba'nın geçtiği yerde bir ayak izi vardı.
Yollar iyi bir durumdaydı.
Büyük yol güzel yapılmıştı.
Onlar katran ağacı dağını görüyor,
Tanrıların oturduğu yeri, İrnina'nın (52) yüksek tapınağını.
Bu dağın önünde bir katran ağacı vardı.
Bu, pek gürdü; gölgesi çok hoştu, sevinçle doluydu.
Çalılar birbirine girmişti.
Büyük ormanın ağaçları da birbirine girmişti.
(56 satırlık boşluk)
İki yiğit Humbaba'yı beklediler, ama o gelmedi...
(6 satırlık boşluk)
Engidu ağzını açıp Gılgamış'a dedi:
"Humbaba'nın izini böyle bulabilir miyiz?
Bırak birbiri arkasına düşler görelim.
(Üç satır eksik)
Düşler üç kez görülmeli."
(26 satırlık boşluk... Bu boşlukta, Gılgamış'ın gördüğü birinci
düş anlatılmıştır.)
Engidu, ağzını açıp Gılgamış'a dedi:
(İki satır eksik)
"Düşün beni çok sevindirdi!"
Akşam dinlenmesine gitmek için birbirleriyle sözleştiler.
Gece yarısı onun (53) uykusu kaçtı, düşünü Engidu'ya anlattı:
"Arkadaş, nasıl? Sen beni uykumdan ne diye tedirgin ettin?
Ben niçin uyanığım?
Engidu, arkadaş, ben bir düş gördüm...
Sen beni uykumdan tedirgin ettin?
Ben niçin uyanığım?
Birinci düşümün üstüne, ikinci düşüm göründü;
Derin dağ diplerinde duruyorduk, hemen dağ devrildi...
Beni yere yıktı. Dağ ayaklarımı yakaladı ve onları bırakmadı.
Biz onun karşısında küçük saz sinekleri gibi kaldık...
Öyle aydınlıktı ki!
Bana bir adam göründü. Ülkede en güzel oydu. Pek güzeldi.
O beni dağın altından çekti, bana su içirdi. (54)
Yüreğim ferahladı. Ayaklarımı yere değdirdi."
Kırda doğan Engidu, arkadaşına dedi, Engidu düşü yordu.
"Arkadaş, düşün güzeldir, pek iyi bir düştür.
Arkadaş, gördüğün dağ Humbaba'dır. Humbaba'yı yakalayacağız;
Onu öldüreceğiz ve ölüsünü dışarı tarlaya atacağız.
Yarın her şey sona erecek!"
İki kez yirmi saatten sonra hafif bir yemek yediler.
İki kez otuz saatten sonra kendilerini dinlenmeye çektiler.
Şamaş'ın önünde bir kuyu kazdılar.
Ancak Gılgamış, dağa tırmandı ve ince ununu dağa serpti. (55)
"Dağ! Engidu için bana bir düş getir!
Ona, Engidu'ya da bir işarette bulun!"
Dağ, Engidu için ona bir düş getirdi.
Ona, Engidu'ya da bir işarette bulundu.
Pek soğuk bir yel esti, bir fırtına gelip geçti.
Fırtına Gılgamış'ı uyuttu.
Gılgamış uyurken dağların yamaçlarında biten buğdaylar gibi
Bir yana devrildi, ve Gılgamış'ın çenesi baldırına dayandı. (56)
İnsanlara gevşeklik veren uyku onun üstüne düştü.
Uyandığı uykuyu bırakıp yukarı yürüdü, arkadaşına dedi:
"Arkadaş, beni çağırmadın mı? Niçin uyandım?
Sen beni sarsmadın mı? Niçin korktum?
Buradan bir tanrı geçmedi mi? Organlarım niçin titredi?
Arkadaş, üçüncü bir düş gördüm ve gördüğüm düş çok ürkütücüydü;
Gök haykırdı, yeryüzü gürledi! Hava dinginleşti, karanlık çöktü.
Bir yıldırım düştü. Bir yangın yükseldi. Duman koyulaştı.
Ölüm yağdı. Yağan köz oldu; ateş söndü
Ve yukarıdan aşağı dökülen (köz olan ateş), küle döndü.
Aşağı gel, tarlada konuşabiliriz."
Orada Engidu, onun kendisine anlattığı düşü duyunca
Gılgamış'a dedi:
(Buradaki boşlukta, belki, Engidu'nun Gılgamış'ın gördüğü
düşü övmesi ve sonra
iki arkadaşın katranları devirmek için en son
kararı vermeleri anlatılmaktadır.)
O, eliyle baltayı yakaladı... bir tane de nacakları vardı.
Engidu onu eline aldı ve katranları devirdi;
Ama Humbaba gürültüyü duyunca öfkelendi:
"Kimdir o, dağlarımın çocukları olan ağaçların ırzına geçen?
Kimdir o, katranı deviren?"
Bunun üzerine göksel Şamaş, gökten onlara seslendi:
"İleri gidin, korkmayın!"
(Yaklaşık 80 satırlık boşluk... Görünüşe göre, Gılgamış ve
Engidu, Humbaba'yla
yapacakları savaşım için Şamaş'tan öğüt istediler.
Şamaş'ın verdiği olumsuz yanıt,
burada anlatılmış olmalıdır.
Çünkü metin şöyle sürüyor:)
...ve ondan sel gibi göz yaşları boşandı.
Gılgamış göksel Şamaş'a dedi:
(İki satır eksik)
"... Ancak ben, göksel Şamaş'a baş eğiyorum.
Benim için gösterilen yoldan yürüdüm."
Göksel Şamaş, Gılgamış'ın yalvarmasını dinledi ve
Humbaba'nın önüne büyük fırtınalar çıkardı:
Büyük fırtına, poyraz, kasırga, kum fırtınası,
Bora fırtınası, kırağı fırtınası, rüzgâr, çam fırtınası!
Ona karşı sekiz fırtına kalktı ve bunlar Humbaba'nın gözlerine
savruldu.
İleri gidemedi, geri dönmedi. Humbaba savaştan vazgeçti.
Bunun üzerine Humbaba, Gılgamış'a seslendi:
"Gılgamış, beni bırakmalısın!
Sen benim efendim olmalısın, ben senin kölen olmalıyım.
Ben sana dağlarımın çocukları olan ağaçları devireyim,
ve onlardan senin için evler yapayım."
Engidu, Gılgamış'a dedi:
"Humbaba'nın dediklerini dinleme! Humbaba'yı öldürmelisin!"
(Bunu izleyen boşlukta, Humbaba'nın öldürülmesi ve iki yiğitin
geri dönmesi
anlatılmaktadır; tabletin son satırı belki şöyle
tamamlanmaktadır:)
Gılgamış, Humbaba'nın kesilen başını sırığa dikti.
____________________________________
MUSTAFA RAMAZANOĞLU'NUN AÇIKLAMALARI:
(44) "Düşte bildirsin," anlamında.
(45) Gılgamış'ın koruyucu tanrısı. (Prof. Landsberger)
(46) Su taşımağa yarar tulum. (ÇN)
(47) Yaşlılardan. (Çeviren)
(48) Emanet etmek anlamında. (ÇN)
(49) Anlaşılmaz bir sözcük.
(50) Güneş tanrısına su sunmak için.
(51) Kalk, fırla, sıçra demek. (ÇN)
(52) İrnina, İştar'la (Babillilerin Venüs'ü) ilgili bir
yakarıda İştar'la bir tutuluyor ve kendisine şöyle sesleniliyor:
"Sen en güçlüsün, İgigilerin (yeryüzü tanrılarının) en büyüğü,
sen kraliçesin. Kükreyen aslan, kızgın vahşi boğanın...
(Sin'in Tanrısı) güçlü kızı, sana karşı duracak kimse yoktur."
Buna göre, İrnina, gezegenlerin tanrıçası Venüs'tür. (Schott)
(53) Gılgamış'ın.
(54) Demek, tehlike atlatana su içirmek göreneği o zaman da varmış.
(55) Un, ruhların yerin altından çıkıp düş göstermeleri için
serpilir. Bu ruhlar düşte görünürler.
(56) Gılgamış, dağların yamaçlarında biten ve yeğin yellerin
etkisiyle devrilip iki kat olan buğdaylara benzetiliyor.
Bir buğday
eğildiği zaman başağı nasıl köküne kadar dayanırsa Gılgamış'ın o anda
büzülerek uyuduğunu anlatıyor.