De ondergang van de Batavia, - Mike Dash, Singel Pockets, 611 pag., 2005, paperback, negende druk, ISBN 9041331247. Adviesprijs 7,50 euro.
Velen zullen het VOC schip Batavia kennen, waarvan een replica gebouwd is op de Bataviawerf te Lelystad. Weinigen kenden de achtergronden van het drama dat zich reeds op de eerste reis naar het Oostindische Batavia voor de kust van West-Australië voltrok.
Al in een vroeg stadium boterde het niet tussen de Vlaamse opperkoopman (baas van het schip) Francisco Pelsaert enerzijds en schipper Adriaen Jacobsz en onderkoopman Jeronimus Cornelisz anderzijds. Botsende karakters, hebzucht en de gunsten van een vrouw (Lucretia Jans) aan boord werden de ingrediënten voor een geplande muiterij. Nu waren de leefomstandigheden op een gemiddeld VOC schip al zo belabberd dat het een wonder was dat niet elke reis naar de Oost in een chaos eindigde. Keiharde straffen en snel ingrijpen voorkwamen dit echter meestal. Zo niet op de Batavia.
Na de stop op verversingspunt Kaap de Goede Hoop werden de plannen voor een gewelddadige muiterij snel concreter, terwijl Pelsaert vaak ziekelijk in zijn hut bleef. Voordat het plan in werking trad liep het schip echter voor de Australische westkust op een koraalrif. Navigatie in begin 17e eeuw was een haast onmogelijke klus. Men kon wel redelijk de breedtegraad (afstand tot de evenaar) bepalen maar de lengtegraad (hoever oost of west men was) bleef tot 1750 gissen. De nachtelijke stranding op 3 juni 1629 op de koraaleilanden 'Houtman Abrolhos' veranderde de geplande muiterij in een plotselinge actie waarin Jeronimus Cornelisz de leiding nam en systematisch zo'n honderd bemanningsleden liet vermoorden. Uiteindelijk werd hij met enig geluk toch overmeesterd (door de Winschoter Wiebe Hayes) en direct met enkele handlangers ter plaatse opgehangen.
De Engelse auteur Mike Dash schreef deze thriller op basis van onderzoek in diverse Nederlandse archieven door zijn research-assistent en historicus Henk Looijestein. De Nederlandse versie is een vertaling van de oorspronkelijke Engelstalige versie Batavia's Graveyard. Ondanks de nodige speculaties is het boek een prachtig voorbeeld van een historisch verhaal dat ook nu nog velen aanspreekt. Voor de lezers met interesse in de geschiedenis van Noordoost Friesland is het interessant om te weten dat de hoofdpersoon van het boek zijn carriere als apotheker in Dokkum begon. In de eerste drukken van het boek was dit nog niet bekend. In de Engelse en Amerikaanse paperback versies vanaf mei 2003 is deze informatie alsnog opgenomen en nu ook in de Nederlandstalige paperback.
De nieuwe informatie over Jeronimus Cornelisz en zijn jeugd in Dokkum is gebaseerd op 2 artikelen in De Sneuper van L. Meerema en H.Zijlstra in 2002. Zie: Nawoord (pag. 607-611) met verwijzing naar de artikelen.
Inmiddels heeft National Geographic TV een documentaire van een uur over dit verhaal gemaakt onder de titel 'Batavia's bones', waarin ook uitvoerig wordt ingegaan op de opgravingen op de eilanden waar het drama zich afspeelde. De filmrechten zijn verkocht aan regisseur Paul Verhoeven.
Onderzoekers Henk Looijestein en Hans Zijlstra hebben inmiddels al weer de nodige nieuwe informatie over de familie van Jeronimus Cornelisz ontdekt en zullen daar binnenkort over publiceren.
Deze site hoort frames te bevatten. Ziet u geen frames, klik dan hier.
