Naseljavanje Srba po Hrvatskoj i Dalmaciji

Glavna svrha ove stranice Banijacafe-a je nase medjusobno upoznavanje. O zapadnim Srbima ne znadu skoro nista Srbi iz Vojvodine, Srbije i Crne Gore: kad su se oni doselili tamo, pod kakvim uslovima, kako su ziveli, koje su njihove osobine i sta oni za nas predstavljaju.

Druga svrha je zbog nase dijaspore koja je sada ogromna i djece koja su tamo rodjena kao i oni koji su samo rodjeni u otadzbini a ne pamne gotovo nista.

To neznanje je vrlo stetno. Kako je napisao Jovan Cvijic, ovi Srbi na zapad od Vrbasa cine najjaci srpski blok posle Sumadije i najcistiji. Tacno je da se pravoslavni Srbi protezu, u neprekinutom lancu, od Drine do Vrbasa. Ali su jako protkani rimokatolicima i muslimanima. Od Vrbasa na zapad, oni zive u zbijenoj gomili do blizu Velebita i do blizu dalmatinske obale.

No, ovaj deo Srba ima i neke osobine, koje su velike vrednosti, a odlicnog su zdravlja i velike zivotne snage.

Ziveci u brdima, a mnozeci se silno, razilazili su se i popunjavali oslabljene redove naseg naroda, gde su se razredili: po Slavoniji, Sremu, po J. Srbiji. Prodirali su idavno cak u Backu i Banat. Oni su, uz Hercegovce i Crnogorce, najpokretniji deo Srba , najmanje ustajan i vezan za staru logu.

No, ti je i vrlo sposoban svet, koji daje i odlicne seljake, radnike, zanatlije, trgovce, industrijalce i cinovnike. Zato su se i u Americi progurali, srazmerno, vise i srednji gradjanski red, od mnogih drugih. Oni imaju veliki tehnicki talenat. U jednoj koloniji na Kosovu bilo je na 29 lickih luca, 6 samouka dobrih kovaca, 2 odlicna kolara, vise stolara, tesara, zidara. Pukovnici Dimitrijevic (iz Beograda) i Cemerikic (iz Prizrena), kao sefovi Vrh. Arg. Poverenistva u Akoplju, stavljali su Licane u prvi red, kao koloniste, pa cak ispred Hercegovaca. A desavalo se kod Trepca rudnika na Kosovu, te su Srbi iz drugih krajeva metali licke kape na glavu, da ih Englezi prime radije u posao. Isticem ovo bez pokrajinske ljubomore, jer nisam Licanin, vec Banijac.

Cvijic je zapazio da su svi bivsi granicari razvili snazno osecanje za red i duznost, ziveci pod vojnom upravom. Stoga daju i dobre cinovnike.

Oni su bili slobodni, naoruzani granicari, pa su sacuvali slobodnjacki duh. Stoga su, od 1600 - 1883 god., digli 26 buna, u odbranu dobivenih povlastica i vere. Istu hrabrost pokazali su i u politickim borbama pred ujedinjenje. A 1935 god., pet srezova Bosanske Krajine i pet Banije, sve jedan do drugoga, kao drzava u drzavi, izabrali su opoziciju.

Njihovo nacionalno osecanje bilo je upravo vulkanske prirode, a pre vaskrsa Srbije i poslije ukidanja Pecke Patrijarsije, jer su dosli iz centralnih srpskih oblasti, gdje je nastala stara srpska drzava. Zato su i 1914 - 1918 g. dali Srbiji veliki broj hrabrih dobrovoljaca.

Opstanak ovih Srba onemogucava obrazovanje hrvatske drzave. Zato su ih verski i nacionalni hrvatski fanatici mrzili i gonili, a 1941 - 1945 g. pokusali istrebiti. Zapadno od Vrbasa oni su strahovito proredjeni, ali su ipak odrzali nase pozicije i bice zato cinilac preko kog se nece moci preci, kod resavanja srpsko - hrvatskog spora. A to treba da znaju svi Srbi.

Razume se, ovo je nepotpun rad, usled nedostataka izvora u emigraciji. Ali dovoljan da se shvati znacaj Srba za celo Srpstvo.