BİRİNCİ BÖLÜM

Heydärbaba, ildırımlar şaxanda,
sellär, sular şaqqıldayıb axanda,
qızlar ona säf bağlayıb baxanda,
salam olsun şovkätizä, elizä,
mänimdä bir adım gälsin dilizä.

Heydärbaba, kähliklärin uçanda,
kol dibindän dovşan qalxıb, qaçanda,
bağçaların çiçäklänib açanda,
bizdändä mümkün olsa, yad elä,
açılmayan üräkläri şad elä.

Bayram yeli çardaxları yıxanda,
novruz gülü, qar çiçägi çıxanda,
ağ bulutlar köynäklärin sıxanda,
bizdändä bir yad eyläyän sağ olsun,
därdlärimiz qoy dikkälsin dağ olsun.

Heydärbaba, gün dalıvı dağlasın,
üzün gülsün, bulaqların ağlasın,
uşaqlarun bir dästä gül bağlasın,
yel gäländä ver gätirsin bu yana,
bälkä mänim yatmış bäxtim oyana.

Hedärbaba, sänin üzün ağ olsun,
dört bir yanın bulaq olsun, bağ olsun,
bizdän sora sänin başın sağ olsun,
dünya qäzov - qädär, ölüm - itimdi,
dünya boyu oğulsuzdu, yetimdi.

Heydärbaba, yolum sändän käc oldu,
ömrüm keçdi, gälänmädim gec oldu,
heç bilmädim gözällärin nec oldu,
bilmäzidim döngälär var, dönüm var,
itginlik var, ayrılıq var, ölüm var.

Heydärbaba, igit ämäk itirmäz,
ömür keçär äfsus bärä bitirmäz,
namärd olan ömrü başa yetirmäz,
bizdä, vallah, unutmarıq sizläri,
göränmäsäk hälal edin bizläri.

Heydärbaba, Miräjdär säslänändä,
känd içinä säsdän - köydän düşändä,
Aşıq Rüstäm, sazın dilländirändä,
  yadındadır nä hövläsäk qaçardım?
  quşlar täkin qanad çalıb uçardım?

Şängülava  yurdu,  aşıq alması,
gah da gedib orda qonaq qalması,
daş atması, alma - heyva salması,
  qalıb şirin yuxu kimi yadımda,
  äsär qoyub ruhumda, här zadımda.

Heydärbaba, Quru gölün qazları,
gädiklärin sazax çalan sazları,
känd - kövşänin payızları, yazları,
  bir sinema pärdäsidir gözümdä,
  täk oturub seyr edäräm özümdä.

Hedärbaba, Qaraçämän caddası,
çovuşların gälär säsi sädası,
Kärbälaya gedänlärin qadası,
  düşsün bu ac, yolsuzların gözünä,
  tämädünün uyduq yalan sözünä!

Heydärbaba, şeytan bizi azdırıb,
mähäbbäti üräklärdän qazdırıb,
qara günün särneviştin yazdırıb,
  salıb xalqi bir - birinin canına,
  barışığı bäläşdirib qanına.

Göz yaşına baxan olsa, qan axmaz,
insan olan xäncär belinä taxmaz,
amma heyif, kor tutduğun buraxmaz,
  behiştimiz cähännäm olmaqdadır,
  zihäccämiz mähärräm olmaqdadır.

Xäzan yeli yarpaqları tökändä,
bulut dağdan yenib kändä köçändä,
Şeyxulislam gözäl säsin çäkändä,
  nisgilli söz üräklärä deyärdi,
  ağaclar da allaha baş äyärdi.

Daşlı bulaq daş - qumunan dolmasın,
baxçaları saralmasın, solmasın,
ordan keçän atlı susuz olmasın,
  deynä, bulaq, xeyrin olsun, axarsan,
  üfüqlärä xumar - xumar baxarsan.

Heydärbaba, dağın daşın säräsi,
kählik oxur, dalısında färäsi,
quzuların ağı, bozu, qäräsi,
  bir gedäydim dağ - därälär uzunu,
  oxuyaydım: "Çoban, qaytar quzunu".

Heydärbaba, Sulu yerin düzündä,
bulaq qaynar çay çämänin gözündä,
bulaqotu, üzär suyun üzündä,
  gözäl quşlar ordan gälib keçärlär,
  xälvätläyib bulaqdan su içärlär.

Biçin üstü sünbül biçän oraqlar,
elä bil ki, zülfü darar daraqlar,
şikarçılar bildirçini soraqlar,
  biçinçilär ayranların içärlär,
  bir huşlanıb, sondan durub biçärlär.

Hedärbaba, kändin günü batanda,
uşaqların şamın yeyib yatanda,
ay bulutdan çıxıb qaş - göz atanda,
  bizdändä bir sän onlara qissä de,
  qissämizdän çoxlu qämü qüssä de.

Qarı nänä gecä nağıl deyändä,
küläk qalxıb qap - bacanı döyändä,
qurd keçinin şängülüsün yeyändä,
  män qayıdıb bir dä uşaq olaydım,
  bir gül açıb ondan sora solaydım.

Ämmäcanın bal bälläsin yeyärdim,
sondan durub üs donumu geyärdim,
baxçalarda tiringäni deyärdim,
  ay özümü o äzdirän günlärim,
  ağac minib, at gäzdirän günlärim.

Häçi xala çayda paltar yuvardı,
Mämmädsadıq damlarını suvardı,
heç bilmäzdik dağdı, daşdı, divardı
  här yan gäldi, şıllaq atıb aşardıq,
  allah, nä xoş, qämsiz - qämsiz yaşardıq!

Şeyxulislam münacatı deyärdi,
Mäşäd Rähim läbbadäni geyärdi,
Mäşäd Acäli bozbaşları yeyärdi,
  biz xoş idik, xeyrat olsun, toy olsun,
  färq eylämäz, här nolacaq, qoy olsun.

Mälik Niyaz värändilin salardı,
atın çapıb qeyqacıdan çalardı,
qırğı täkin gädik başın alardı.
  dolayıya qızlar açıb päncärä,
  päncärälärdän nä gözäl mänzärä!

Hedärbaba, kändin toyun tutanda,
qız gälinlär häna, piltä satanda,
bäy gälinä damdan alma atanda,
  mänim dä o qızlarında gözüm var,
  aşıqların sazlarında sözüm var.

Hedärbaba, bulaqların yarpızı,
bostanların gülbäsäri, qarpızı,
çärçilärin ağ nabatı saqqızı,
  indidä var damağımda, dad verär,
  itgin gedän günlärimdän yad verär.

Bayram idi gecä guşu oxurdu,
adaxlı qız bäy corabın toxurdu,
här käs şalın bir bacadan soxurdu,
  ay nä gözäl qaydadı şal sallamaq,
  bäy şalına bayramlığın bağlamaq.

Şal istädim män dä evdä ağladım,
bir şal alıb tez belimä bağladım,
Qulamgilä qaçdım, şalı salladım,
  Fatma xala mänä corab bağladı,
  Xan nänämi yada salıb ağladı.

Heydärbaba, Mirzämmädin baxçası,
baxçaların turşaşirin alçası,
gälinlärin düzmäläri, taxçası
  hey düzülär gözlärimin räfindä,
  xeymä vurar xatirälär säfindä.

Bayram olub, qızıl palçıq äzärlär,
naxış vurub, otaqları bäzärlär,
taxçalara düzmäläri düzärlär
  qız - gälinin fındıqçası, hänası,
  häväslänär anası, qaynanası.

Bakıçının sözü, sovu, kağızı
inäklärin bulaması, ağızı,
çärşänbänin girdäkanı, mövizi
  qızlar deyär: "Atıl - matıl, çärşänbä,
  ayna täkin bäxtim açıl, çärşänbä".

Yumurtanı göyçäk, güllü boyardıq,
çaqqışdırıb sınanların soyardıq,
oynamaqdan bircä mägär doyardıq?
  Äli mänä yaşıl aşıq verärdi,
  İrza mänä novruzgülü därärdi.

Novruzäli xärmändä väl sürärdi,
gahdan enib küläşlärin kürärdi.
dağdan da bir çoban iti hürärdi,
  onda gördün ulaq ayaq saxladı,
  dağa baxıb qulaqların şaxladı.

Axşam başı naxırçılar gäländä,
qoduqları çäkib, vurardıq bändä,
naxır keçib gedib yetändä kändä,
  heyvanları çılpaq minib qovardıq,
  söz çıxsaydı, sinä gärib sovardıq.

Yaz gecäsi çayda sular şarıldar,
daş qayalar seldä aşıb, xarıldar,
qaranlıqda qurdun gözü parıldar,
  itlär gördün, qurdu seçib ulaşdı,
  qurd da gördün, qalxıb gädikdän aşdı.

Qış gecäsi tövlälärin otağı,
kätlilärin otrağı, yatağı,
byuxarıda yanar odun yanağı,
  şäbçäräsi, girdäkanı, iydäsi,
  kändi basar gülüb - danışmaq säsi.

Şüca xaloğlunun Bakı sovqäti,
damda quran samavarı, söhbäti,
yadımdadı şästli qäddi, qamäti,
  Cunämmägin toyu döndü, yas oldu,
  Nänäqızın bäxt aynası kas oldu.

Heydärbaba, Nänäqızın gözläri,
Räxşändänin şirin - şirin sözläri,
Türki dedim, oxusunlar özläri,
  bilsinlär ki, adam gedär ad qalar,
  yaxşı - pisdän ağızda bir dad qalar.

Yaz qabağı gün güneyi döyändä,
känd uşağı qar gülläsin sövändä,
küräkçilär dağda küräk züvändä,
  mänim ruhum elä bilin ordadır,
  kählik kimi batıb qalıb, qardadır.

Qarı nänä uzadanda işini,
gün bulutdan äyirärdi teşini,
qurd qocalıb, çäkdirändä dişini,
  sürü qalxıb dolayıdan aşardı,
  badyaların südü aşıb - daşardı.

Xäccäsultan ämmä dişin qısardı,
Molla  Bağır ämoğlu tez mısardı,
tändir yanıb, tüstü evi basardı,
  çaydanımız ärsin üstä qaynardı,
  qovurğamız sac içindä oynardı.

Bostan pozub gätirärdik aşağı,
doldurardıq evdä taxta - tabağı,
tändirlärdä pişirärdik qabağı,
  özün yeyib, toxumların çırtdardıq,
  çox yemäkdän lap az qala çatlardıq.

 Värzäğandan armudsatan gäländä,
uşaqların säsi düşärdi kändä,
biz dä bu yandan eşidib biländä,
  şıllaq atıb bir qışqırıq salardıq,
  buğda verib armudlardan alardıq.

Mirza Tağıynan gecä getdik çaya,
män baxıram seldä boğulmuş aya,
birdän işıq düşdü otay baxçaya,
  "Eyvay, - dedik, - qurddu". qayıtdıq, qaçdıq.
  heç bilmädik nä vaxt küllükdän aşdıq.

Heydärbaba, ağacların ucaldı,
amma heyif cavanların qocaldı,
toğluların arıqlayıb acaldı,
  kölgä döndü, gün batdı, qaş qäräldi,
  qurdun gözü qaranlıqda bäräldi.

Eşitmişäm yanır allah çırağı,
dayir olub mäscidüzün bulağı,
rahat olub kändin evi, uşağı,
  Mänsur xanın äli - qolu var olsun,
  harda qalsa, allah ona yar olsun.

Heydärbaba, Molla İbrahim var, ya yox?
mäktäb açar, oxur uşaqlar, ya yox?
xärmän üstü mäktäbi bağlar, ya yox?
  mändän axunda yetirärsän salam,
  ädäbli bir salami - malakälam.

Xäccäsultan ämmä gedib Täbrizä,
amma nä Täbriz ki, gälämmir bizä,
balam, durun qoyaq gedäk evimizä,
  Ağa öldü, tifağımız dağıldı,
  qoyun olan yad gedibän sağıldı.

Heydärbaba, dünya yalan dünyadı,
Süleymandan, Nuhdan qalan dünyadı,
oğul doğan, därdä salan dünyadı,
  här kimsäyä här nä verib alıbdı,
  Äflatundan bir quru ad qalıbdı.

Heydärbaba, yaru yoldaş döndülär,
bir - bir mäni çöldä qoyub, çöndülär,
çeşmälärim, çıraqlarım, söndülär,
  yaman yerdä gün döndü, axşam oldu,
  dünya mänä xärabäyi - Şam oldu.

Ämoğluynan gedän gecä Qıpçağa,
ay ki çıxdı, atlar gäldi oynağa,
dırmaşırdıq, dağdan aşırdıq dağa,
  Mäş Mämixan göy atını oynatdı,
  tüfängini aşırdı, şaqqıldatdı.

Heydärbaba, Qara gölün däräsi,
Xoşginabın yolu, bändi, bäräsi,
orda düşär çil kähliyin färäsi,
  ordan keçär yurdumuzun özünä,
  biz dä keçäk yurdumuzun sözünä.

Xoşginabı yaman günä kim salıb?
seyidlärdän kim qırılıb, kim qalıb?
A Mirqafar dam - daşını kim alıb?
  bulaq genä gälib gölü doldurur?
  ya quruyub, baxçaları soldurur?

A Mirqafar seyidlärin tacıydı,
Şahlar şikar etmäsi qıyqacıydı,
märdä şirin, nämärdä çox acıydı,
  mäzlumların haqqı üstä äsärdi,
  zalimläri qılınc täkin käsärdi.

Mirmustafa dayı, ucaboy baba,
heykälli, saqqallı, Tolstoy baba,
eylärdi yas mäclisini, toy baba,
  Xoşginabın abrusu, ärdämi,
  mäscidlärin, mäclislärin görkämi.

Mäcdüssadat gülärdi bağlar kimi,
guruldardı, buludlu dağlar kimi,
söz ağzında ärirdi yağlar kimi,
  alnı açıq, yaxşı, därin qanardı,
  yaşıl gözlär çıraq täkin yanardı.

Mänim atam süfräli bir kişiydi,
el älindän tutmaq onun işiydi,
gözällärin axıra qalmışıydı,
  ondan sonra dönärgälär döndülär,
  mähäbbätin çıraqları söndülär.

Mirsalehin dälisovluq etmäsi,
Miräzizin şirin şaxsey getmäsi,
Mirmämmädin qurulması, bitmäsi,
  indi desäk, ähvalatdı, nağıldı,
  keçdi getdi, itdi batdı, dağıldı.

Miräbdülün aynada qaş yaxması,
çövçülärindän, qaşının axması,
boylanması, dam - divardan baxması,
  Şah Abbasın dürbini, yadäş bäxeyr,
  Xoşginabın xoş günü, yadäş bäxeyr.

Sitarämmä näzikläri yapardı,
Mirqadir dä här däm birin qapardı,
qapıb, yeyib, dayça täkin çapardı,
  gülmäliydi onun näzik qappası,
  ämmämin dä, ärsininin şappası.

Heydärbaba, A Mirheydär neynäyir,
yäqin genä samavarı qeynäyir?
day qocalıb, alt ängiynin çeynär,
  qulaq batıb, gözü girib qaşına,
  yazıq ämmä, hava gälib başına.

Xanım ämmä Miräbdulun sözünü,
eşidändä äyär ağız, gözünü,
Mälkamıda verär onun özünü,
  davaların şuxluğılan qatallar,
  äti yeyib, başı atıb yatallar.

Fizzä xanım Xoşginabın gülüydü,
A Miryähya ämqızının quluydu,
Rüxsarä atrtist idi, sevgiliydi,
  Seyidhüseyn Mirsalehi yansılar,
  A Mircäfär qeyrätlidir, qan salar.

Sähär tezdän naxırçılar gälärdi,
qoyun - quzu dam - bacadan mälärdi,
Ämmäcanım körpälärin bälärdi,
  tändirlärin qovzanardı tüstüsi,
  çöräklärin gözäl iyi,  istisi.

Göyärçinlär dästä qalxıb uçallar,
gün saçanda qızıl pärdä açallar,
qızıl pärdä açıb, yığıb qaçallar,
gün ucalıb, artar dağın cälalı,
täbiätin cavanlanar cämalı.

Heydärbaba, qarlı dağlar aşanda,
gecä kärvan yolun aşıb çaşanda,
män hardasam, Tehranda, ya Kaşanda,
uzaqlardan gözüm seçär onları,
xäyal gälib, aşıb keçär onları.

Bir çıxaydım Damqayanın daşına,
bir baxaydım keçmişinä, yaşına,
bir göräydim nälär gälib başına,
män dä onun qarlarıylan ağlardım,
qış  donduran  üräkläri  dağlardım.

Heydärbaba, gül qonçäsi xändandı
amma  heyif,  üräk  qäzası  qandı,
zindäganlıq bir qaranlıq zindandı,
bu  zindanın   därbäçäsin  açan   yox,
bu darlıqdan bir qurtulub qaçan yox.

Heydärbaba, göylär bütün dumandı,
günlärimiz   bir - birindän   yamandı,
bir - birizdän    ayrılmayın,   amandı,
yaxşılığı    älimizdän     alıblar,
yaxşı bizi yaman günä salıblar!

Bir soruşun bu qarğınmış fäläkdän,
nä istäyir bu qurduğu käläkdän?
deynä, keçirt ulduzları äläkdän,
qoy tökülsün, bu yer üzü dağılsın,
bu şeytanlıq qurğusu bir yığılsın.

Bir uçeydim bu çırpınan yelinän,
bağlaşeydim dağdan aşan selinän,
ağlaşaydım uzaq düşän elinän,
bir görydim ayrılığı kim saldı?
ölkämizdä kim qırıldı, kim qaldı?

Män sänintäk dağa saldım näfäsi,
sän dä qaytar, göylärä sal bu säsi,
bayquşun da dar olmasın qäfäsi,
burda bir şer darda qalıb bağırır,
mürüvvätsiz insanları çağırır.

Heydärbaba, qeyrät qanın qaynarkän,
qaraquşlar sändän qopub qalxarkän,
o sıldırım daşlar ilä oynarkän,
qovzan, mänim himmätimi orda gör,
ordan äyil, qamätimi darda  gör.

Heydärbaba, gecä durna keçändä,
Koroğlunun gözü qara seçändä,
qıratını minib, käsib - biçändä,
män dä burdan tez mätläbä çatmaram,
Eyvaz  gälib çatmayınca  yatmaram.

Heydärbaba, märd oğullar doğginan,
namärdlärin burunların oğginan,
gädiklärdä qurdları tut boğginan,
qoy quzular ayın - şayın otlasın,
qoyunların quyruqların qatlasın.

Heydärbaba, sänin könlün şad olsun,
dünya varkän ağzın dolu dad olsun,
sändän keçän yaxın olsun, yad olsun,
deynä mänim şair oğlum Şähriyar,
bir ömürdür qäm üstünä qäm qalar.

SON