B.Q.SÄHÄND

- Bu oğlanı, gözüm gördü,
könlüm sevdi!
gäräk dursun, gäräk qalsın!
qızı ona, verin gedsin!
diyä Täkür, höküm edärkän.
qardaşının oğlu - dedi.
- hayvanların, särkärdäsi.
buğra närdir, onunlada.
oyun edsä, qızı verärik.

Çün inayät haqqdanıdı,
bäy - paşalar, qoç oğlana,
hami durdu,
Täkür dedi:
- närin ağzın, yeddi yerdän,
bağlayınız!

Häsud kafir, bağlamadı!
dähänälärin, yoğunların,
açdı atdı!
Qanturalı, särxoş - särxoş,
buğranın, sağ - solundan,
qoltuğundan, fırlar çıxar.
lakin iki, canavarı,
basıb salmaq, märd igidi,
yorqunlatmış.
işdä biraz, yavalatmış.
o tövüşüyün, almaq için,
dayanarkän,
altı cällad, yalın qılınc,
başı üstä, hazır oldu.

Yoldaşları, bunu görüb,
söy - söylämiş,
göräk dostlar, nä söylämiş:
- qalxıbanı, öz yerindän,
uru durdun.
qara yallı qazlıq atı,
bütün mindun.
ala gözlü, igidlärin,
iri döymä! qaba dağı,
dünän aşdun.
axıntılı, daşğın suyu,
dünän keşdun.
qanlı kafir, särhäddinä,
basıb geşdun.
kafirlärin, boğasını,
xurd - xaş, etdun.
qoğan aslan, gäldigindä,
belin bükdün.
qara närä, yetişändä,
nä gecikdun?
qarşı yatan, bu dağlardan.
xäbär keçä.
daşğın axan, bu sulardan,
ötüb keçä.
böyük oğuz, ellärinä,
xäbär çata.
Qanturalı, nä eylämiş,
söyläyällär.
qara boğa, yügürdükdä,
başın käsmiş.
qoğan aslan, daşlandıqda,
belin bükmüş,
qara buğra gäldigindä, dildän düşmüş
"söyläyällär"!
böyük - kiçik, bunu deyib,
danışallar.
qarı - qoca, bunu deyib,
danışallar.
ağ saqqallı, qoca baban,
bükük qala.
ağ birçäkli, qarı anan,
başa çala.
qalxıbanı, öz yerindän,
durmaz olsan.
altı cällad, başın üstä,
qılınc tutar!
qafilcädän, o görüklü,
başın käsär!
aşağıdan, yuxarıya,
baxmazmısan?
qänşärinä, ala gözlü,
kählik gäldi, igid nädän.
tärlanını, atmazmısan?
sarı donlu, Silcan xatın!
qaş göz eylär,
igid nädän, işarätin,
görmäzmisän?
söylär: "dävä; dodağından,
zäbun olar",
nädän yârin, dedigini,
duymazmısan?

Qanturalı, uru durdu,
sarı donlu, qız eşqinä,
bir hu dedi!
- märä; kafir, bu buğranın,
dodağından, tutar olsam,
qız sözilä, qara näri,
zäbun eddi - söyläyällär.
yarınki gün, böyük oğuz,
ellärinä, xäbär çata,
bir dävänin, qarşısında,
qalmışıdı, qız qurtardı -
söyläyällär! diyä - duyub:
- märä dostlar, qopuz çalıb,
öyün mäni!
o qudrätli, yaradana,
sığınmışam!
yar yolunda, bir buğradan,
qaçmaq olmaz!
haydi onun, başınıda;
käsäm - dedi.
qırx igidi, onu öyüb,
söy - söylämiş,
göräk dostlar, nä söylämiş:

- Qaf qayalar, başında, yuva salan,
qadir - ulu, tanrıya, yaxın olan,
arı göldän, şığıyıb ördäk alan.
cümlä quşlar, sültanı çal qaranquş,
saxsağana, özünü şığadarmı?

Döv günündä, bak etmäyän, yağıdan.
hay verändä, alayları dağıdan,
qızıl qandan, daşğın sellär axıdan,
alp igitlär, cilazınlar, äränlär,
bir tülküyä özünü dalladarmı?

Sarı donlu, Silcan xatın,
köşdän baxar!
kimä baxsa, baxışıylan,
oda yaxar!

Qanturalı, sarıdonlu,
qız eşqinä, bir hu dedi!
adı gözäl, mähämmädi,
çağırıbän, däväyä bir,
dürtmä vurdu, zärbäsindän,
när, bağırdı!
birdä vurdu, dävä daha,
dayanmayıb,
şumlamış bir, qala kimi,
yerä dägdi!
igid oğlan, äsräk näri,
boğazladı, gövdäsindän,
iki zol gön, çıxarıbän,
Täkür şahın, qänşärindä,
yerä vurdu.
- atlıların, tärkeş bağı,
özängisi, qırılarsa,
tikmäk için, kara gälär!
diyä - güldü.

Täkür dedi:
- Vallah bunu, gözüm gördü,
könlüm sevdi.
qırx bir yerdä, qızıl, ala,
gärdäk tikdi,
qızı alıb, käl oğlanın,
gärdäginä, gätirdilär.
ozan gälib, söy - söylädi,
sadlıq çaldı.
qoçaq, oğuz igidinin,
ömrü - günü, çiçäk açdı.
qılıncını, çıxarıbän,
yerä çaldı:
- qara yer täk, kärtliyäyäm!
topraq kimi, sovuralayım!
qılıncıma, doğranayım!
peykanıma, sancılayım!
oğlum qızım, doğulmasın!
doğulursa, on günä,
yetişmäsin!
qadın ana- bäy babamla,
görüşmädän, bu gärdägä,
girär olsam!
        *  *  *
Çadırların, yatıtdırdı,
dävälärin, bozlatdırdı,
qara qoçun, kişnätdirdi,
köçün çatdı, yola düşdü.
 

Yeddi gecä - yeddi gündüz,
yol yolladı, yürtüb oğuz,
särhäddinä, gälib çatdı,
çadır tikdi.
- hey qırx eşim - qırx yoldaşım!
qırxınıza, qurban olsun,
mänim başım!
qadir tanrı, mädäd verdi,
varıb getdim. üç hayvanın,
başın käsdim.
sarı donlu, dilbär qızı,
alıb gäldim.
bäy babama, xäbär verin,
qoç oğlana, qarşı gälsin!
        *  *  *
İki sevgi. baxıb gördü
qondaqları, bu dağ - täpä.
durnaların, sonaların,
kähliklärin, uçağıdır.
ceyranların, ahuların,
käyiklärin; oynağıdır.
här täräfi, çay çämändi,
sular axır, qältan - qältan.
şaqqıldayıb, tökülür,
şur şuralar, qaba dağdan.

Yaşıl Täbriz, xalçasından,
döşänmişdir, sanki här yan.
Qudrät äli, qarşılamışdır,
çiçäkläri, birilyandan.

Yaşıl kollar, bir qız kimi,
äldä tutub, al piyalä.
yel äsdikcä, gizli - gizli,
pıçıldaşır, dağda lalä.

Çadır qurub, eyländilär,
yiyib içib, dincäldilär.
uzamanlar, här bir oğuz-
igidinä, här nä qäza,
yetişärsä, yoxlamaqdan,
yetişärdi.
Qanturalı, al şärabın,
näşäsindän, mur gülläyib,
gözlärini, yuxu aldı,
uyub qaldı!
        *  *  *

- "Mäni görüb, sevän çoxdu,
olmuya ki,
nagähandan, basğın edib,
igidimi, öldürübän,
ağca üzlü, män gälini,
atam - anam, sarayına,
qaytaralar"
diyä - Silcan, düşünäräk,
igidinin,
atın tutdu, yähärlädi,
özü isä, silahlandı,
söngüyünü, älä aldı,
bir täpänin, üstä çıxıb,
keşik verdi,
        *  *  *
Mäyär dostlar, kafir Täkür,
peşman oldu!
- bu nä işdi, üç canavar,
öldürmäklä, qız cığazı,
alıb getdi?
altıca yüz, qara donlu,
göy dämirli, kafir seçdi,
yola saldı.
qız, gädikdä, gözätlärkän,
gördü birdän, toz ucaldı.
bädov atın, başın saldı,
igidinin, başı üstä,
çapar yetdi. igidini,
ayıldarkän,
söy - söylämiş, göräk xanım,
nä söylämiş:
- Ala qimä, gözlärini, bir açgilan,
canım igid, qafil - qafil, nä yatmısan?
märd qolların, qarqısından, çatılmadan,
aç gözüvü, qafil igid, nä yatmısan?

Qaba döşün, oxlanıbän, sökülmädän,
alca qanın, yer üzünä, tökülmädän.
ağca alnın, qara yerä, sürtülmädän.
aç gözüvü, qafil igid, nä yatmısan?

Boz buludlar, kişnämädän, sel atlandı.
qaf qayalar, oynamadan, yer ayrıldı..
ulu bäylär, ölmädikdän, el boşaldı.
aç gözüvü, qafil igid, nä yatmısan?!
 
 

Ayıl igid, düşman gäldi, yağı yetdi.
qarcişibän, uğraşıbän, gälib çatdı,
aslanıbän, üzärivä, hicum etdi,
aç gözüvü, qafil igid, nä yatmısan?.

Küläk kimi, bu dağları, aşdın gäldin.
tärlan kimi, havalardan, uçdun gäldin.
yatmaq için, yerimi buldun, yurtumu buldun?
aç gözüvü, qafil igid, nä yatmısan?

Qanturalı, sımırlandı,
gözün açdı, uru durdu,
- nä söylürsän, nä diyirsän,
ay görüklüm? diyä - sordu.
- qoç igidim, o zirväyä,
yaği gälmiş!
Qanturalı, gözün açdı,
görüklüsün; at üstündä,
silahlanmış, äldä süngü,
hazır gördü.
yeri öpdü - hey "Amina vä sädäqänna"!
ulu tanrı! därgahında,
diläklärim, hasil oldu,
diyä - igid, şükür qıldı.
arı sudan, abdäst aldı,
ağca alnın, yerä qoydu,
iki rükät, namaz qıldı.
atın mindi, adı gözäl,
mähämmädä, täkbir dedi,
cilov tökmä, qara donlu,
kafirlärä, qarşı varıdı.

Silcan xatın, at oynatdı,
igidindän, qabaq keçdi,
Qanturalı:
- qoç görüklü; evi qoyub:
hara belä? diyä - sordu.
- bäy igidim, baş sag olsa,
börk igidä, äskikmidir?
gälän kafir, çox kafirdir,
savaşarıq, düşärik,
ölänimiz, olsa, ölsün,
diri qalan, evä gälsin!
diyä - xatın atın saldı,
qılınc çäkdi, qırım basdı,
qaçanları, izlämädi,
aman çäkib, yalvaranı,
öldürmädi.
yaği qaçdı, igid gälin,
eylä sandı, düşman sındı.
üstü qanlı, qılınc qanlı,
evä gäldi.
igidini, görmäz oldu.

Qız igidi, axtararkän,
qayın anası - qayın atası,
çıxa gäldi!
gördülär ki,märd igidin,
üstü qanlı, oğlan yoxdur,
xäbär tutub, soruşdular,
göräk necä, soruşdular:

- İgid qızım, igid anam,
alladanda, durub gäldin,
märd oğlanı, tutdurdunmu?
qafilcädän, o görüklü,
märd başını, käsdirdinmi?
ana - diyä, baba - diyä,
ağladıbän, bozlatdınmı?
- täk gälirsän, bir bäbägim,
görünmäzdir. bağrım yanar,
ağız - dildän, bir qaç kälimä,
xäbär mänä.
qara başım, qurban olsun,
gälin sänä.

Qız onların,
qayın atası - qayın atası,
olduğunu, duyub bildi.
qamçısıylan, bir täpäni,
nişan verib:
- ora varın, hankı yerdä,
toz gördünüz,
yoxsa, qarqa - quzğun gördünüz,
oradadır. diyä - özü
atın çapdı, ucalardan,
alçaqlara, näzär saldı.
baxıb gördü, bir därädä,
tozanaq var
gah dirilir, gah dağılır,
çapıb yetdi, igidinin,
bädov atın, ölmüş gördü,
üzününsä,
gözü üstü, yaralanmış,
axar qanın, silä - silä,
özü "yayan", kafir atlı,
qılınc çalır.
yağıları, töküb salır.
içi yandı, acıqlandı!
"qara qoşun", bir bölük qaz,
sırasına, düşdüyü täk,
yağiların, bir ucundan,
qıra - qıra, obasına,
gedib çıxdı!

Qanturalı, baxıb gördü,
bir kimsänä, yağısını,
qabağına, qatıb qavur!
bu igidin, Silcan xatın,
oğlunu, duyanmadı.
çağırıbän, nä söylädi:
- qalxıbanı, öz yerindän,
duran igid, nä igidsän?
qafil - qafil, başlar käsän,
dästursuzca, yaği basan,
söylä igid, nä igidsän?
dästursuzca, yaği basmaq,
bizim eldä, ayıb olur,
söylä igid, nä igidsän?!
yenä demiş:
- märä igid, tärlan olub,
havalara, uçasanda!
qavvas olub, ümmanlardan,
däryalardan, keçäsändä!
saqqallayıb, boğazıvı,
biçär ollam!
alca qanın, yer üzünä,
tökär ollam!
märä, qada tutmuş igid,
nä igidsän?!
qayıdıbän, dön gäl bäri,
igid! - dedi.

Silcan xatın, dinläyäräk,
märd igidi,
göräk dostlar, cavabında,
nälär, dedi?
- hey igidim, bäy igidim!
qaltibanda, qızıl dävä,
köşşägindän, dönärmi gör?
qara qoçlu, qazlıq atlar,
qovlanından, dönärmi gör?
ağ ayılda, ağca qoyun,
quzusunu, basarmı gör?
alp äränlär - märd igidlär,
sevgisinä, qıyarmı gör?
qoç igidim - bäy igidim.
bu yağının, bir ayağı,
sänin olsa, bir ayağı,
mänimkidir.

Qanturalı,
yaği basan, düşman käsän
bu igidin,
görüklüsü, olduğunu,
duyub bildi.
bir yandanda, özü girdi.
bir cüt aslan,
qılınc çaldı, kafir qırdı.
yaği qaçdı, düşman sındı.

Silcan xatın,
atı ölmüş igidini,
at ardına, mindiräräk,
yola düşdü.
- "Qanturalı", öz - özünä,
düşünäräk, fikrä daldı:
- "qalxıbanı, Silcan xatın,
durduğunda.
qara yallı, qazılıq atın,
mindigindä,
är tärkindä, bäy babamın,
obasına, girdigindä,
bizim elin, ala gözlü,
qız gälini, bunu görüb,
bildigindä,
märd igidlär, öyünändä,
äcäb sändä, öyünärsän?
zäbun oldun, Qanturalı!
söyläyärsän, görüklümün,
at ardında, gälib çıxdım?!
zäbun oldun, qanturalı!
könlüm getdi, üzüm döndü,
öldüräyim, bunu dedi!

Silcan, igidinin,
fikrin duyub, söy - söylämiş,
göräk dostlar, nä söylämiş:

- Qoç igidim! bäy igidim!
 

Bozlamaqla, dişi dävä, när olmaz!
öyünmäklä, örät dönüb, är olmaz!
öyünärsä, är öyünsün aslandı!
öyünmäklik, örätlärä böhtandı!

Dodaq altdan, qaş eyläyib sevişdim.
dadlı - dadlı, damax verib sürüşdüm.
bir yasdığa, baş qoyubän, ämişdim.
qoç igidim, nä tez üzün dolandı?!

Dağ başına, arı yağan qaram män!
dost bağında, bir yetişmiş baram män!
qadir bilir, igid, sänä yaram män!
bäy igidim, nädän könlün bulandı?!

"Qavat" oğlu - "qavat!" nädän,
tez vuruldun, tez usandun?
bir munisäm, yaram sänä,
qoç igidim, qıyma mänä!

- Yox! älbättä, öldüräyim,
diyib durdu, Qanturalı!
Silcan xatın, alıb dedi:
-  märä "qavat, oğlu qavat"!
män aşağı, qulpdan tutdum,
sän yuxarı, qulpa vardun!
qavat oğlu! gäl vuruşaq!
oxuylanmı, qılıncılanmı,
vuruşursan?
atın çapdı, bir täpänin,
üstä çıxdı.
sadağından, doxsan oxun,
yerä tökdü!
täkcä iki, ox saxladı.
peykanların, qazıb atdı.
dämirli ox, atmaqlığa,
qıymayıbän, at oxuvu,
äyib! - dedi!
Qanturalı: - qadınların,
yolu başdır; sän at! - dedi

Silcan xatın, oxlarının.
birin atdı.
zärbäsindän märd igidin,
başındaki qara bitlär,
ayağına, varıb yendi!
sonra qaçıb, görüklüsün,
qucaqladı!
barışdılar, soruşdular!
Qanturalı, söy söylämiş,
göräk dostlar, nä söylämiş:
- ayrılıqdan, yalap - yalap,
yalapılanan, incä donlum!
yeni yağmış, qar üzünä,
qan damlamış, al yanağlım!
qälämçilär, qäläm çalıb,
räsm etdigi, qara qaşlım!
qoşa badam, sığınmayan,
püstä dodaq, dar ağızlım!
yaraşıqlı, dal gärdändä,
qırx tutamda, uzun saçlım!
bu sözlärlä - bu işlärlä,
ay qız säni, sınardım män,
bax gör sän täk, görüklümü,
öldürmäyä, qıyardım män?

İgidinin, cävabında,
alıb xatın, nä söylädi!
- qalxıbanı, öz yerimdän,
durarıdım.
qara yallı, qazlıq atım,
minäridim.
şah babamın, obasından,
çıxarıdım.
ceyranları - käyikläri,
qovarıdım,
dartışsaydım, bir oxulan,
neyläridim?
dämirsizcä, bir oxulan,
igid säni, sınardım män!
bax gör säni, öldürmäyä,
şah igidim, qıyardım män?

Iragından, küsü tutub,
yaxınından, gülüşdülär!
gizli - gizli, yaxa tutub,
aydın - aşkar, eyläşdilär!
dadlı - dadlı, damax verib,
duzlu - duzlu, ämişdilär!
qara yallı, ağ - boz atı,
qamçılayıb, yügürüşdülär,
üz çevirib, bäy babanın,
obasına, ärişdilär.
        *  *  *
 

Qanlı Qoca, oğlun gördü,
şükür qıldı.
gälini'ilä - oğlu'ilä,
yurda gäldi.
gül çiçägi, göy çämändä,
çadır qurdu.
at öldürdü, dävä käsdi,
buğur - ayğır, qoç qırdırdı,
aslan qızla, qoç igidin,
toyun tutdu.
bütün oğuz, bäylärini,
ağırladı.
altınlıca, könlägini,
uca tikdi.
aslan qızla, märd oğlana,
gärdäk etdi.
onlar daha, müradına,
mäqsuduna, çatar oldu.
"Dädäm Qurqut". şadlıq çaldı.
söy - söylädi, boy - boyladı.
..................................,
..............,
.......
.........,
.................,
İndi hanı, dedigim bäy äränlär?
hara getdi, dünya mänim diyänlär?
 
SON

Ana Sayfaya Dön

---

savalan@europe.com