Tasavvufa karşı kurulmuş tasavvuf tarikatı. Özel tarikat bilgisine, şeyhin öğretisine, özel tarikat giysilerine, zikre ve dinî törenlere, dergâh ve tekkelere karşıdırlar. Melamîlik, Sünnî Türkler tarafından geliştirilmiş Horasan’da kurulmuştur. “Horasan  Erenleri” de denir. Melamîler, kendilerini kınayıp ve hor gördükleri için başkalarının da aynı şeyi yapmasını isterler. Bu şekilde, riya ve gurur yok edilecektir. Her şeyin Tanrı’dan geldiğine ve Tanrı’nın bir parçası olduklarına inanarak ölümsüzlüğün zevkine varırlar. Melamîlik bir yaşam biçimidir, Kur’an’da kapalı anlamlar aramazlar aksine daha açık anlaşılmasını tercih ederler, Keramete itibâr etmezler, insan kendisiyle uğraşmalı, başkalarının kusurlarını görmemelidir, dindarlık bile gizli kalmalıdır. 

İslâm’da Akılcılık akımı; 8. Yüzyılda Hasan Basri’nin öğrencisi Vasıl bin Atâ tarafından ortaya atılmıştır. Sünnîlerce kabul edilmez. Beş ilkeye dayanır;

1. İnsan özgürdür ve kadere bağlı değildir.

2. Tanrı’nın    kendinden   ayrı   niteliği    yoktur,   başka nitelikler  tanımak,  başka tanrılar yaratmak demektir.

3. İnançlı ve inançsız arasında kabahatlı yani “Fasık” rütbesi vardır, büyük günâh işleyenler Fasık’tır, ölmeden önce tövbe ederlerse mümin olurlar.

4. Kötülerin cezalandırılması ve iyilerin ödüllendirilmesi Tanrı için zorunlu bir iştir. Tanrı’nın yasağını çiğneyen kişinin yine Tanrı tarafından bağışlanması da akla aykırıdır.

5. İyi şeylerin yapılması, kötü şeylerin yapılmaması akıl ölçütüyle geçerlidir, yani Kur’an’da yasaklananlar akılla ölçülmelidir.

Aşırı Sünnî tarikat; Sürekli ibâdet ve zikr temeline dayanır. Zikir sessiz ve içten yapılır, üç kuralı vardır:

1. Zikir sırasında içten Tanrı’nın dilek olduğu düşünülür.

2. Zikrin sayısı bilinmelidir.

3. Zikrederken soluk kesilip Tanrı’ya bağlanmalıdır.