En kötü senaryo: Büyüklük 7.7; kırılma
biçimi: tek parça; merkez üssü İstanbul-Yalova açıklarında deniz... Bu
veriler ışığında, Mercalli skalasına göre, olabilecek depremin Marmara
bölgesinde yaratacağı muhtemel şiddetin dağılımını gösteren haritalar...
|
|
DEĞİŞTİRİLMİŞ MERCALLİ ÖLÇEĞİNE GÖRE YER SARSINTISI ŞİDDETİ RICHTER ÖLÇEĞİNE GÖRE DEPREM BÜYÜKLÜĞÜ
3,5-4,2
I. Çok uygun konumda bulunan birkaç kişi dışında hissedilmez. Ancak aletler kaydeder.
II. Çok hafif: Durmakta olan, özellikle binaların üst katlarında bulunan birkaç kişi tarafından hissedilir. Tek veya yalnızca birkaç kordonla asılmış nesneler sallanabilir.
III. Hafif: Bina içlerinde, özellikle binaların üst katlarında dikkat çekecek derecede hissedilir, fakat pek çok kişi bunun bir deprem olduğunu farketmez. Duran otomobiller hafifçe sallanabilir. Duyulan titreşimler geçmekte olan bir kamyonun yarattıkları gibidir. Süre tahmin edilebilir.
4,3-4,8
IV. Orta şiddette: Gündüzleri bina içlerindekilerin pek çoğu, bina dışındakilerin de pek azınca hissedilir. Geceleri bazıları uyanabilir. Tabaklar, pencereler tıkırdar, kapılar gıcırdar. Duvarlardan çıtırtı gelir. Hissedilen ağır bir kamyonun binaya çarpması gibidir. Duran otomobiller farkedilecek şekilde sallanır.
V. Oldukça şiddetli: Herkes tarafından hissedilir, pek çok kişi uyanır. Bazı tabaklar, pencereler vs. kırılır. Kapılar açılır kapanır. Birkaç alçı çatlaması olayı olur. Nesneler düşer. Ağaçların, direklerin veya diğer uzun boylu nesnelerin sallanması bazan farkedilebilir. Sarkaçlısaatler durabilir. Yatakta olanlar veya iskemlede oturanlar sanki gemide imişçesine yatak ve iskemle ile birlikte yalpalanırlar.
4,9-5,4
VI. Şiddetli: Herkes hisseder. Pek çokları korkarak bina dışına koşar. Bazı ağır mobilyalar hareket eder. Raflardan kitaplar duvarlardan resimler düşer. Bazı bacalar düşebilir, alçı çatlayabilir. Hasar hafiftir.
5,5-6,1
VII. Çok şiddetli: Herkes bina dışına koşar. İyi planlanmış ve inşa edilmiş binalarda hasar ihmal edilebilir derecededir. İyi yapılmış sıradan yapılarda hasar hafif, en çok mutedildir. Fena inşa edilmiş veya kötü planlanmış binalarda hasar epeydir.
Kilise çanları kendiliğinden çalmaya başlar. Bazı bacalar kırılır. Giden otomobillerde olan kişilerce de hissedilir.
6,3-6,9
VIII. Tahripkâr: Özel planlanmış yapılarda hasar hafiftir. Sıradan büyük binalarda kısmi çökmeyle birlikte epey hasar görülür. Fena yapılmış binalarda hasar büyüktür. Panel şeklindeki duvarlar kendilerini çerçeveleyen yapıların dışına atılırlar.
Bacalar, yüksek fabrika bacaları, sütular, anıtlar, duvarlar yıkılır. Ağır mobilya ters döner. Yerden az miktarda kum ve çamur fışkırdığı görülür. Kuyulardaki su seviyelerinde değişme olur. Motorlu araç kullananları rahatsız eder.
IX. Çok tahripkâr: Özel inşa edilmiş yapılarda hasar önemlidir. İyi inşa edilmiş yapı iskeletleri şarkülden çıkar (yani yatar).
Büyük binalarda hasar büyüktür, kısmi çökme görülür. Binalar temellerinden ötelenirler. Yer belirgin tarzda çatlar. Yeraltı boruları (havagazı, doğal gaz, su, kanalizasyon) kırılır.
7-7,3
X. Yıkıcı: Bazı iyi yapılmış tahta yapılar harap olur. Ekseri duvarlar ve bina iskeletleri temelleriyle harap olur. Yerde geniş ve bol çatlaklar oluşur. Raylar bükülür. Dik yamaçlarda ve nehir falezlerinde önemli heyelanlar olur. Kum ve kil kaymaları olur. Su sahile sıçrar.
7,4-8,1
XI. Afet: Pek az duvarlı yapı ayakta kalır - hatta hiç kalmayabilir. Köprüler harap olur. Yerde büyük çatlaklar açılır. Yeraltı boru hatları tamamen devre dışı kalır. Yumuşak tabanlarda toprak kaymaları ve yer kaymaları olabilir. Raylar çok bükülür.
8,1'den fazla
XII. Büyük afet: Hasar tamdır. Yeryüzünde ilerleyen dalgalar görülür. Görüş ve seviye çizgileri yamulur, yani yerde eskiden düz olan yerler eğimli, eğimli olan yerler düzleşebilir ki bu faylanmanın işaretidir. Nesneler yerden yukarı doğru atılır.
|
|
MİKRO ÖLÇEKLERDE İVME VE ŞİDDETLERDE DEĞİŞİKLİK OLABİLİR
Depremin yarattığı kuvvetli yer hareketleri, yerin deprem esnasında yatay veya düşey olarak ivmesidir, yani hızlanmasının hızıdır. Bu hızlanma hızı (ivme), yerçekiminin herhangi bir nesneyi yerin merkezine doğru hızlandırmasının hızının ondası olarak gösterilir. Bu ivmenin çeşitli bölgelerde farklılık göstermesi, depremin yarattığı enerjinin merkezden çevreye doğru azalma göstermesi ve enerjinin etki yaptığı kayaç kütlelerinin farklı özelliklerinden ve değişimlerinden kaynaklanmaktadır. Yine de bu haritalarda dikkate alınan jeolojik verilerin kaba veriler olduğunu unutmamak gerekir. Bu nedenle, mikro ölçeklerde, zeminlerin değişeceği ve dolayısıyla ivme ve şiddetlerde de değişme görülebileceğini belirtmek gerekir.
|
|
Bu haritalar, 22 Mayıs 1766 Marmara Denizi depremi olarak bilinen depremden yola çıkılarak ve Marmara'da beklenen muhtemel depremin parametreleri kullanılarak hazırlandı ve depremin şiddet ve ivmelerinin benzetimlerini/analizlerini gösteriyor.
Haritalardaki hesaplamalar, Le Pichon- Taymaz ve Şengör tarafından önerilen deprem parametreleri kullanılarak, Fransa'da LDG Laboratuvarından (Laboratoire de Dedetection Geophysique) Dr.J. P.Avouac tarafından yapıldı.
Marmara'yı kuzeyden bölen fayın, bir defada kırılacağı ve fayın 5 metreden biraz daha az bir atıma sahip olduğu (250 yılda 1,9 cm/yıl hıza karşılık gelen atım) ve yaratacağı deprem büyüklüğünün ise Richter ölçeğine göre 7,7 olabileceği varsayılarak haritalar hazırlandı. depremin şiddet dağılımında Mercalli ölçeği ve ivme yerçekimi ivmesine göre (g) verilmiştir. Karşılaştırma için aynı benzetim (ivme olarak) 17 Ağustos 1999 Kocaeli depremi için de yapılmıştır.
Değerlendirmelerde, bölgesel jeoloji ve zemin etkileri ve sismik dalgaların soğurulması yasaları gözönünde bulundurulmuştur.
Bu haritalar, kaba bir önkestirim için kullanılabilir ve olabilecek en kötümser, ama gerçekleşme olasılığı en çok olan senaryoyu göstermektedir. Bununla beraber, bu fayın bir defada değil, parçalar halinde kırılabileceği olasılığını da gözardı etmemeliyiz. Büyük bir olasılık içinde olmasa dahi, parçalı kırılma varsayımında sismik enerjinin birkaç deprem halinde boşalması ve biriken sismik enerjinin kırılma şeklinde değil, yamulma şeklinde ortaya çıkması eklenebilir. Ancak tarihsel depremlere bakıldığında bunun çok zayıf bir ihtimal olduğu da söylenmelidir.
Rapor 1: Olası Istanbul Depremi
Rapor 2: Olası Istanbul Depremi
Rapor 3: Olası Istanbul Depremi (Prof. Ahmet Ercan)