(Tuncay Kaymaz, Cumhuriyet Bilim Teknik, 11.09.99)
Bugün: Marmara'da sismik aktivite artıyor
Ege Denizi ve çevresi, Doğu Akdeniz bölgesinde sismik etkinliğin yoğun olarak gözlendiği Alp-Himalaya dağ kuşağının oluşturduğu bir bölgede yer almaktadır (Taymaz, 1995a). Anadolu ve Avrasya levhaları arasında gözlenen hareketin büyük bir kısmı, Kuzey Anadolu Fayı (sağ-yönlü doğrultu atımlı kırık zonu, 1000 km) boyunca batıya doğru iletilmektedir. 31 Doğu boylamının batısında, Kuzey Anadolu Fayı çizgiselliğini, birbirine paralel doğrultuda sıralanan bir fay sistemine bırakmaktadır. Bu sağ yönlü kırık zonları, Marmara Denizi ve çevresinde gözlenen sismik aktivitenin kaynağını oluşturmaktadırlar. Bölgede gözlenen deformasyonlar (depremler), bu kırık zonlarında gerek doğrultu-atımlı faylar (yanal yönlü hareketler) gerekse normal faylar (açılma hareketleri) boyunca oluşmaktadır. (Marmara Bölgesi Depremleri, Fay Düzlemi Çözümleri Haritası'nı görmek için tıklayınız. Yüklenirken biraz sabırlı olmanız gerekiyor, hacmi 138 KB.)
Marmara Denizi, Ege Denizi ve Karadeniz'i birleştiren 275 km uzunluğunda 80 km genişliğinde güney kısımları daha sığ fakat yer yer derinlikleri 1250 metre'ye kadar ulaşan derin çukurlukları içeren denizel bir çökelme ortamıdır. Kuzey Anadolu Fayı'nın en batı ucunda bulunan bu çökelme ortamında, bu önemli kırık zonu karakterini değiştirerek, çizgiselliğini birbirlerine paralel olarak gelişmiş bir takım fay zonlarına bıraktığı ve deformasyonun oldukça geniş bir alanda (~120 km) etkinliğini sürdürdüğü gözlenmektedir. Anadolu levhasının batıya doğru kaçış hareketi, işte Marmara denizi ve çevresindeki bu fay sistemlerinin yardımıyla Kuzey Ege bölgesinde de etkinliğini sürdürmektedir.
Marmara denizi içerisinde Kuzey Anadolu Fayı'nın davranışı ve geometrisi karasal bölgede gözlendiği gibi açık değildir. Bir başka deyişle, Anadolu levhasının batıya doğru hareketi Marmara Denizi içerisindeki birtakım kırık sistemleri boyunca oldukça karmaşık bir mekanizma ile Kuzey Ege'ye iletilmektedir. Marmara havzasını (çökelme ortamını) oluşturan kırık zonları hakkındaki en önemli bilgileri; Deprem sismolojisi, sismik kırılma ve yansıma verilerinden ve dolaylı olarak jeomorfoloji, jeoloji, neo-tektonik ve uydu verilerinden faydalanarak elde etmekteyiz. Son yıllarda elde edilen Jeofiziksel ve Jeolojik bulguların ışığında, Marmara denizi ve çevresinde tahmin edilenden oldukça fazla kırık zonlarının varlığı gözlenmi?tir. (Ketin, 1958; McKenzie, 1972; Taymaz ve diğ. 1990; 1991; 1992; Taymaz 1995; Smith ve diğ. 1995; LePichon, 1996; Stein ve diğ. 1997; Okay ve diğ. 1999; Taymaz, 1999).
Marmara Denizi ve çevresini etkileyen kırık
zonları ve ilgili depremlere ait fay düzlemi çözümlerini içeren bir haritaya
bakacak olursak (Taymaz, 1995b) , Marmara
Bölgesi'nin ne kadar büyük bir deprem riski ile iç içe yaşadığını görmek
mümkündür. Marmara denizi çökelme havzasını sınırlayan bu kırık zonlarında
oluşan ve gelecekte oluşabilecek depremlerde
5-25 km uzaklıktaki yerleşim birimlerinde ağır hasarlar görmek olasıdır.
Tarihsel depremlere bakıldığında, M.Ö. 2000 yılından günümüze bir çok yıkıcı depremin Marmara bölgesini etkilediğini görebiliriz (Ambraseys 1988; Ambraseys ve Finkel 1990; 1991; 1995).
Istanbul'un tarihi depremleri :
Marmara Denizi ve çevresini 20.yüzyılda etkileyen depremleri (Tablo1) görmek için tıklayınız.
Tablo1'den açıkça görüldüğü gibi, Marmara
denizi ve çevresini etkileyen yüzyılın en büyük depremleri aşağıdaki gibidir:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1509 ve 1766 yıllarında Istanbul'u yerle bir eden depremleri öğrenmek için aşağıdaki linklere tıklayınız:
Küçük Kıyamet-1509 Büyük Istanbul depremi
Prof. Le Pichon: Istanbul'da Büyük Deprem Bekleniyor
Büyük Marmara Fayı: Niçin, nerede ve ne olabilir? Istanbul tehlike altında!
USGS, Ross Stein: Istanbul Büyük Deprem Tehlikesi Altinda
USGS- Parsons, Toda, Stein,Barka, H. Dieterich: İstanbul'da deprem olasılığı çok yüksek (İngilizce)