Deprem önceden belirlenebilir mi?

Bilim adamları bu konuda ayrılığa düşüyorlar. Kimine göre, "Hayır, deprem önceden anlaşılamaz!", kimine göre de "Evet, anlaşılabilir.." Nitekim, Japonlar bu işte epey ilerideler. 

Kanımca, kesin olarak depremin yeri, gün ve saatini anlamak, henüz mümkün değil. Ama, evet ama, doğaya biraz dikkat edilirse, depremin vurmasından bir müddet önce, deprem vuracağının sinyallerini veriyor.

Bu sinyaller nelerdir? 

İTÜ Maden Fakültesi Jeofizik Mühendisliği Öğretim Üyesi ve Jeofizik Mühendisleri Odası Başkanı Prof.Dr. Ahmet Ercan, bu konuda çalışmaları olan bir bilim adamı. Kendisinin Temmuz 2000'de yaptığı açıklama şöyle:

Doğanın deprem ihbarı 

İTÜ öğretim üyesi Prof. Dr. Ahmet Ercan, Ekonomist Dergisi'ne, doğadaki ‘‘deprem öncesi işaretler’’i anlattı. Prof. Ercan'ın araştırması, doğada depremi önceden bilebilmenin işaretlerinin varlığını ortaya koyuyor.

EKONOMİST Dergisi'nin 16-22 Temmuz 2000 tarihli 2000/29 sayılı nüshasında, depremin önceden bilinmesine yardımcı olan göstergeler üzerine yapılmış bir araştırma yayımlandı. Prof.Dr. Ahmet Ercan'ın yaptığı bu araştırmaya göre, depremi önceden haber veren tam 57 farklı gösterge var.

Doğadaki birçok değişimin ipucu olabileceğinin belirtildiği haber, İstanbul Teknik Üniversitesi Maden Fakültesi Jeofizik Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Ahmet Ercan'ın yaptığı bir araştırmaya dayanıyor. Ercan'ın yaptığı araştırmaya göre, depremin önceden bilinmesine yardımcı olan birbirinden farklı tam 57 gösterge bulunuyor.

Uzmanlar, söz konusu bir depremin önceden bilinemeyeceğini hemen her gün dile getirirlerken, Prof. Ercan araştırmasında doğada ve hayvan davranışlarında meydana gelen değişimlerin, depremin habercisi olabileceğini belirtiyor. 

Böcek ve hayvan davranışları (1 saat-3 gün öncesi)

At, eşek, inek: Tasmalarını koparırlar. Ahır kapılarından dışarı çıkmak isterler. Tepelere doğru koşarlar.

Tavşan ve fare: Yapıların üst katlarına kaçışırlar. Direklere tırmanırlar. Yere inmek istemezler.

Domuzlar: Hızla yukarıya doğru koşarlar. Toprağı delicesine eşelerler.

Kediler: Kutu ya da çöp bidonu içine atlarlar. Top gibi sıkışıp, şiddetle titrerler.

Köpekler: Korku dolu havlarlar.

Balıklar: Göl ya da deniz tabanının ısınması sonucu yüzeye yakın yüzerler. Yılan balıkları ortadan kaybolur.

Ölü balık: Balıklar nedensiz bir şekilde ölürler.

Ördek, kaz, kuğu: Göle girmek istemezler. Göldekiler ölebilir. 

İpek Böcekleri: Arka arkaya dizilirler.

Yengeç: Plajda yengeçler dolaşır.

Martılar: Çembersel olarak uçarlar.

Büyükbaş hayvanlar: 3-4 gün önce elektromagnetik ışınlardan etkilenmeye başlarlar.

Karıncalar: Yuvalarından dışarıya çıkarlar.

Gökyüzündeki değişimler (1 saat - 1 hafta öncesi)

Deprem ışıkları: Güneşin yeni doğup batışı gibi ışık hüzmeleri görülür.

Alev topları: Yanan bir kibrit alevi gibi alev topu görülür.

Deprem bulutları: Açık havada, kırılacak bölgenin üzeri bulutlanır.

Yıldırımlar: Olağan dışı mor, yeşil, kırmızı, mavi, pembe renkli oluşumlar görülür.

Gökkuşağı: Açık havada kısa gökkuşağı oluşur. Bunda yeşil, siyah, mavi renk egemendir.

Hava sıcaklığı: Havada aşırı sıcak ve sıkıntı meydana gelir.

Ay, yıldızlar: Parlak bir gökyüzü içinde yıldızlar elde tutulacak kadar yakın görünür.

Uğultu: Yerden anlam verilemeyen bir uğultu duyulur.

Bitki ve ağaç değişimleri (1 - 3 ay öncesi)

Meyve ağaçları: Erken çiçek açar ve erken meyve verir.

Ot ve ağaç dalı: Yüzeyleri kızarır, yanar.

Küstüm çieği (mimoza): Gündüz, deprem öncesi pörsür. 

Deniz ve göl değişimleri (1 saat - 2 hafta öncesi)

Su basması: Bir iki hafta önceden kıyıları deniz basar.

Su çekilmesi: 1 ile 5 saat öncesinden deniz kıyıdan çekilir.

Dalgalar: 1 ile 5 saat öncesine kadar çarşaf gibi düz olan denizde, gemi geçmiş gibi dalgalar oluşur.

Düz deniz: Deniz çarşaf gibi düzgün olur.

Hava kabarcığı: Deniz ya da gölde bolca hava kabarcığı  görülür.

Isınma: Deniz tabanındaki ısınmadan dolayı suyun ısısı da normalin üzerine çıkar.

Yeraltı suları değişimleri (1 saat - 3 ay önceden)

Su verimi: 1 ile 4 litrelik verim artışı olur.

Basınç artışı: Su basıncında 1-1.5 barlık artış olur.

Su sıcaklığı: Olağan sıcaklığın 1-2 derece üzerinde ısınır.

Yeni kaynak: 1 ile 2 hafta öncesinden yeni kaynak oluşur ya da  var olan kaynak kuruyabilir.

Su gazları: Karbondioksit, metan ve radon gazı içeriği artar.

Su tadı: Su acılaşır ya da tatlılaşır.

Suda koku: Çürük yumurta ve kükürt kokusu gelir.

Su kimyası: İletkenlik, radon, civa, helyum, karbondioksit artışı gözlenir.

Kabarcıklar: Su içinde hava kabarcıkları oluşur.

Dere suları: Kesilir, kurur ya da çoğalır.

Nitekim, geçmişteki gazete haberleri de bu saptamaları doğruluyor::

YALOVA - Marmara'yı sarsan büyük depremin, 2 Ağustos'ta sinyal verdiği ortaya çıktı. Yalova/Termal Kaymakamı Kasım Esen , 2 Ağustos 1999 tarihinde Termal Kaplıcaları'nda zemin değişikliği görüldüğünü, zeminin çatlayarak yeni kaynak sularının ortaya çıktığını, bu gelişme üzerine bir tutanakla durumu tespit ederek Sağlık Bakanlığı ve Turban Genel Müdürlüğü'ne bildirdiğini söyledi.

Esen, İTÜ'den inceleme yapılması istenildiğini, ancak kendilerine, incelemenin 17 Ağustos'ta yapılacağının söylendiğini ve aynı günde depremin gerçekleştiğini açıkladı.

Termal Kaplıcaları'nda, fizik-tedavi ve taşıdığı kimyasal özellikleri nedeniyle etkili olduğu hastalıklar açısından Sağlık Bakanlığı'nın denetiminde bulunan ve Turban tarafından işletilen Yalova Termal Kaplıcaları'nda yıllardan bu yana yüzeye 60 derece olarak çıkan kaynak suyunun, depremden bir hafta önce 80 dereceye çıktığını ve her zaman temiz akan kaynak suyunun çamurlu aktığını, bunun Yalova halkının dikkati çektiğini belirtmemiz üzerine Termal Kaymakamı Kasım Esen, Cumhuriyet'in sorularını yanıtladı. Kasım Esen, Termal'deki zemin değişikliğinin 1 hafta önce değil 2 hafta öncesinden görüldüğünü, göz tedavisinin yapıldığı ve göz suyu çeşmesinin hemen yanındaki zeminden yeni bir sıcak kaynak suyunun ortaya çıktığını belirterek şöyle konuştu: ''Kaymakamlığımıza bu ihbar 2 Ağustos günü ulaştı. Aynı gün buraya gittiğimizde bu kaynak suyunun farklı olduğunu saptadık. Zeminde değişiklikler göze çarptı. Aynı gün Yalova Valisi Sayın Nihat Özgöl 'e durumu bildirdim. Buradaki doğal gelişimi, Termal Kaymakamlığı ve Yalova Valiliği ile birlikte tutanaklarla tespit ettik.''

Termal Kaplıcaları'ndaki bu gelişmeyi derhal yazılı bir şekilde Sağlık Bakanlığı'na ve Turban Genel Müdürlüğü'ne ilettiklerini açıklayan Kasım Esen, konuşmasını şöyle sürdürdü: ''Termal Kaplıcaları'nda jeolojik araştırmanın yapılmasını Sağlık Bakanlığı'na ve Turban'a bildirdik. Çünkü bu bölge, birinci derecede Turban'a ve Sağlık Bakanlığı'na aittir. Yazımızı gönderdikten sonra buradaki değişim gözle görülür bir şekilde gelişiyordu. Gönderdiğimiz yazının takipçisi olduk. Sağlık Bakanlığı da yazımız üzerine İTÜ'ye başvurarak burada inceleme yapılmasını istemiş.''

Termal Kaymakamlığı ve Yalova Valiliği'nin göndermiş olduğu inceleme raporuna cevap olarak deprem gününe kadar kendilerine yazılı cevap gelmediğini belirten Kasım Esen, şöyle konuştu: ''Telefonla Sağlık Bakanlığı ve Turban'la iletişim kurduk. Bakanlığın İTÜ'ye başvurduğunu ve İTÜ'den bir heyetin 17 Ağustos günü Termal'e gelerek gerekli araştırma ve incelemeyi yapacağını öğrendik. Ancak deprem heyetten önce geldi.''

Görüşüm: Demek ki, devlet daireleri arasında koordinasyon ve iletişim daha hızlı olsa, deprem önceden anlaşılarak, uyarıda bulunulabilir ve can kaybı azaltılabilirdi.

İlgili link: Termal Kaynaklar Depremin Habercisi

İstanbul Teknik Üniversitesi Avrasya Bilimleri Enstitüsü öğretim görevlisi jeolog ve jeofizikçi Prof. Dr. Aykut Barka, geçmişte hiçbir değişime uğramamış ama birden bire sıcaklığı artan sulardaki farklılıkların hızla incelenmesi gerektiğini söyledi. "Bunu hemen deprem geliyor diye değerlendirmek zordur" diyen Prof. Barka, doğada depremden önceki değişikleri şöyle sıraladı:

Barka sözlerini şöyle sürdürdü: "1992'deki Erzincan depreminde de böyle birşey oldu. Birbirine çok yakın
kaynaklarda birbirinden farklı sular çıktığı saptanmış. O sularda da bozulma ve karışma olduğunu içeren bilgiler depremden bir ay önce Maden Teknik Araştırma'ya (MTA) bildirilmiş. Ancak MTA'ya yazı gidene kadar 13 Mart'ta da Erzincan'da deprem oldu. Bu tip bilgilerin yazılı değil de direkt üniversitelerde deprem konusunda uzman kişilere bildirilmesi gerekir."

Gökyüzündeki parlak ışığın deprem sırasında ve sonrasında da görülebileceğini söyleyen Barka"Depremden sonra deniz suyunun ısınması da doğaldır. Deniz dibindeki termal aktivite belki oradan çıktı. Kuruyan bir su kaynağı da böylesine şiddetli bir depremde başka bir yerden çıkabilir" dedi.

Görüşüm: Burada da aynı şey aklıma geliyor; demek ki, devlet daireleri arasında koordinasyon ve iletişim daha hızlı olsa, deprem önceden anlaşılarak, uyarıda bulunulabilir ve can kaybı azaltılabilirdi.

Hürriyet Gazetesi'nin 29.09.1999 tarihli sayısının 33.sayfasında yer alan haberde, Ataköy Marina'da 28.09.1999 günü deniz yüzeyinde binlerce ölü balık görüldüğü belirtildi. Bu durum, çevrede "Deniz suyu ısınmış, deprem olacak.." dedikodularına ve paniğe neden oldu..

Ve.. 29.09.1999 günü saat 03:12'de, Merkez üssü Yalova olduğubelirtilen, 4.8 şiddetinde yeni bir deprem oldu. Bu depremin habercisi, daha önce de olduğu gibi, denizde görülen balık ölümleri miydi? Ne dersiniz?

Görüşüm: Bu son haberle, inanıyorum ki; doğaya daha dikkatle bakmak gerekir. Denizde ve karada görülen anormal durumları medyaya, devlet ilgililerine ve de halka acilen iletmeliyiz. Ben, Anadolu yakasında çalışıyorum. Ataköy'deki bu anormal durumdan maalesef haberimiz olmadı. Bu sayfayı okuyanlar, toplum olarak daha hızlı haber akışı için ellerinden geleni yaparlar ise, olası Istanbul depremini çok daha az kayıpla atlatabiliriz.

Medya organlarında, hava durumu gibi, Istanbul'daki deniz suyu sıcaklığı, sabah, öğle, akşam ve gece ölçülmeli ve günlük seyri hergün kamuoyuna duyurulmalıdır.

ANKARA (AA) - Japon ve Türk bilim adamlarının ortak çalışmasında, Türkiye'yi 17 Ağustos gecesi sarsan Marmara depreminin ilk işaretlerinin, ''günler hatta haftalar öncesinde hayvanlarda, gökyüzünde, denizde ve bitkilerde görülen sıra dışı olaylarda gözlendiği'' belirtildi.

Osaka Üniversitesi Yer ve Uzay Bilimleri öğretim üyesi Prof. Dr. Motoji İkeya ile Hacettepe Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Ülkü Ulusoy 'un, deprem tanıkları arasında gerçekleştirdiği anket sonucu, 450 tanıktan deprem öncesi belirtilere ilişkin 1026 sıra dışı olay derlendi. Prof. Dr. İkeya ile Doç. Dr. Ulusoy'un, ''Deprem Habercisi Olaylar ve Bilimsel Yorumlar'' adını taşıyan ve Türkiye'de bu alandaki ilk çalışmayı oluşturan araştırma, Kültür Bakanlığı tarafından yayımlandı. Buna göre, sıra dışı olayların yüzde 50'si hayvan davranış larında, yüzde 32'si gökyüzü ve hava durumunda, yüzde 10'u deniz ve karada, yüzde 7'si elektrikli cihazlarda, yüzde 2'si ise bitkilerde görüldü. Araştırmaya göre, 7.4 büyüklüğündeki Marmara depremi öncesinde insanlarda, mide bulantısı, ishal, baş dönmesi, sinir bozukluğu ve sıkıntı yaygın olarak görüldü. Deprem öncesi insanlarda görülen diğer sıra dışı belirtiler de şöyle:

''Kalp rahatsızlığı, beyinde ve parmaklardan dirseklere doğru akan elektrik akımı hissi, bitkinlik, kusma, aşırı duygusallık ve histeri, hamile kadınların bebeklerinde hareketlenme, yüksek tansiyon, baş ve beyinde ağrı, diz ağrısı, nedensiz esneme, göz seğirmesi, gece nedensiz yere aniden uyanma, uyuyamama sorunu, aşırı derecede uyuma isteği, iştahsızlık, genizde yanma ve yırtılma hissi, burun kanaması ve üşüme hissi.''

Deprem tanıklarının anlattıklarına göre, sıra dışı olayların büyük çoğunluğu, köpeklerin davranışlarında gözlendi. Bunlar arasında, ''dayanılmaz biçimde uluma, havlama, hazince bir şeyleri kaygı edercesine ağlayarak havlama, huzursuzluk, kümeleşme, yeri dinleme ve gökyüzüne bakma, havlayarak sahibini bina dışına çekiştirme, ortadan kaybolma,'' gibi davranışlar dikkati çekti.

Öte yandan kedilerde, ''çığlık atma, yerinde duramama, telaşlanma ve sahibini ısırma, ortadan kaybolma, kertenkele gibi yerde sürünme'' gibi hareketler gözlenirken atlarda ''kişneme ve dörtnala koşma'' , ineklerde ''böğürme ve saldırganlık'' , farelerde ''vahşileşme'' , yarasalarda ''dinlenmeksizin daireler çizerek uçma ve çığlık atma'' gibi davranışlar belirlendi. Ayrıca, muhabbet kuşlarında ''delice çırpınma ve vahşice çığlık'', martılarda ''bebek gibi çığlık atma'' , kargalarda ''garip biçimde ve durmaksızın ağlama, pencerelere ve arabaların metalik kısımlarına pike yapma'' , leyleklerde ''mevsiminden önce göç etme'' , karınca, örümcek ve kırkayaklarda ''evleri istila etme'' , arılarda ''insanlara saldırarak sokma'' , çekirge ve cırcır böceklerinde ise ''ötmeme'' gibi sıra dışı hareketler gözlendi.

Öte yandan, Marmara depremi öncesinde ve deprem sırasında gökyüzünde anormal ışımalara ilişkin, çoğunluğu İstanbul ve Yalova'da olmak üzere toplam 266 sıra dışı olay bildirildi. Tanıklar, ifadelerinde depremden ''bir haftadan birkaç dakika öncesine kadar'' çeşitli zamanlarda çoğunluğu İstanbul, Yalova, Adapazarı, Kocaeli ve Bursa'da olmak üzere gökyüzünde gördükleri ışımaları şöyle tanımladı:

''Floresan benzeri kırmızı, mavi, yeşil gibi çeşitli renklerde flaş ışımaları'', ''yaklaşık 15 dakika boyunca yanan lamba gibi durgun ışıklar'', ''ışık sağanağı türünden sesli ışımalar'', ''tabaka halinde ışımalar'', ''fay çizgisine paralel uzanan mavi renkli ışımalar'', ''birbirlerine değdiklerinde kıvılcımlar saçan ateş direkleri'', ''gökyüzünden yeryüzüne yönelmiş bir projektör aydınlatmasına benzer yavaşça hareket eden boru biçimindeki ışımalar'', ''yaklaşık 60 santimetre çaplı ateş topları'', ''yıldız patlamasına benzer ani ışık patlamaları.'' Ankete katılan bir tanık ise depremden birkaç gün önce Sedef Adası açıklarında yaptığı dalışta, deniz dibindeki kumun elini yakacak derecede sıcak olduğunu belirtirken birçok tanık da deniz suyu sıcaklığında olağandışı artış hissettiklerini kaydettiler. Deprem öncesi ve sırasında görülen sıra dışı olaylar arasında, yüzde 7 oranıyla elektrikli cihazlardaki bozulmalar da dikkati çekti. Birçok deprem tanığı, deprem öncesinde kuvars saatlerinde akrep ve yelkovanın hızla döndüğünü, ancak deprem sırasında durduğunu belirtirken birçok kişi de depremden birkaç gün önce telsiz, telefon ve radyolarında parazitlenme olduğunu söylediler. 

17 Ağustos Marmara depremi öncesi ortaya çıkan sıra dışı olayların Kobe depremindekilerle karşılaştırıldığı araştırmada, her iki deprem öncesi yaşanan olayların tamamının aynı olduğu ortaya çıktı.

(Cumhuriyet 26.11.2001)

 Japonya'da Depremi 15 saniye önce haber verdiler

Japonya Ulusal Deprem Enstitüsü, yer altına döşediği elektrodlar sayesinde, 100 km. uzaktaki depremi
15 saniye önceden bildirdi

Japon Deprem Araştırma ve Önleme Enstitüsü sismologlarından Yukio Fujinawa, deprem başladığı anda ve devreye giren otomatik uyarı ve güvenlik sisteminin başarıyla işlediğini müjdeledi. Tsukaba kentine 100 kilometre uzaktaki Hasaki'de gerçekleşen 4.9 büyüklüğündeki deprem tam 15 saniye önceden belirlendi. Yerin 800 metre altına yerleştirilen elektrodlar  sayesinde 15 saniye önce haber verilen depremler, özellikle hareket halindeki trenleri uyararak büyük faciaları önleyecek.  

Japonya'nın doğusundaki deprem riski yüksek 13 bölgeye elektrodlar yerleştiren araştırma ekibi, bu süreyi daha da öne almaya çalışıyor. (Kaynak: Vatan 11/11/2002) 

Kaplıca işletmecisi 13.04.2004 gecesi olan Bolu depremini 5 saat önceden haber verdi

Düzce'nin Gölyaka İlçesi'ne bağlı Hamamüstü Köyü'nde kaplıca tesisi işleten Kazım Özgen, depremleri önceden tahmin ederek TÜBİTAK'a bağlı Marmara Araştırma Merkezi'ni (MAM) bilgilendirdiğini söyledi

Kazım Özgen, Bolu'da en son dün gece yaşanan 4.6 şiddetindeki depremi MAM danışmanı Doç.Dr. Sedat İnan'ı telefonla arayarak 5 saat önceden haber verdiğini belirtti. Doç. Dr. Sedat İnan da, Kazım Özgen'nin kendilerini aradığını belirterek, MAM'ın deprem tahmini çalışmalarında yeraltından çıkan radon gazı hareketlerini sürekli izlediğini bildirdi. Kokusuz bir gaz olan radonun sadece gelişmiş cihazlarla ölçülebildiğini vurgulayan İnan, Kazım Özgen'in depremden önce kaplıca suyunun kaynağındaki koku değişikliklerinden şüphelenerek kendisini aradığını ifade etti. Kaplıca suyunda görünen ve güçlükle fark edilebilen ''koku değişiklikleri'' hakkında kesin verilere sahip olmadıklarına dikkat çeken İnan, kükürt dahil değişik ihtimaller üzerinde çalıştıklarını kaydetti.

Kazım Özgen ise sudaki küçük değişiklikleri hissedebildiğini belirterek, son yaşanan Bolu depremiyle birlikte İran depremi dahil birçok depremi önceden bildiğini iddia etti.

Özgen, ''Kaplıcadaki suların çamur nedeniyle renk ve koku değiştirmesi yakın bir bölgede deprem olabilme ihtimalinin güçlendiriyor. Tahminlerimin en büyük faydasını 12 Kasım Düzce depreminde gördüm. Şüphelerimi Düzce Valisi ile Gölyaka Kaymakamı ile defalarca paylaştım ama söylediklerim ciddiye alınmadı. Ben de son çare olarak köyümdeki evleri boşalttırdım. Depremde köyümdeki 12 ev yerle bir oldu, ancak hiç bir can kaybı olmadı'' dedi. Özgen, çabaları karşılığında MAM tarafından verilen ve üzerinde ''Depreme yönelik verdiğiniz yerel katkı ve destek için teşekkür ederiz'' yazılı bir plaketle ödüllendirildiğini kaydetti.

Kaynak:
http://www.nethaber.com/haber/haberler/0,1082,117221_7,00.html
14/04/2004 15:03