|
||
Her zaman, birileri daha önce başlamış olduğu için bilecek, birileri de yeni başlamak isteyecektir. Ama nereden? Özellikle, yeni Internet kullanıcılarının, değişik terim ve kelimeleri kolay kavramalarına olanak sağlamak amacıyla, 'Kuşbakışı Internet' içinde olabildiğince basit açıklamalar kullanıldı. Başlangıç olarak, Internet'e bir şahin gözü ile bakmak ister misiniz? İşte konularımız... |
Bazı bilgisayar ağları ve dolayısıyla bu ağ içinde bağlı bilgisayarlar, aynı zamanda kesintisiz olarak Internet ortamına da bağlıdırlar. Bunların bir kısmı, Internet ortamında başka kullanıcılara, yararlanabileceği çeşitli bilgiler sunarken; bir kısmı da, kendi bilgisayarıyla Internet'e geçici olarak bağlanmak isteyen kullanıcıların erişim isteklerine cevap verirler. Internet erişim sağlayıcı kuruluşlar, normal bir kullanıcının Internet'e telefon bağlantısı ile erişimini, genelde şehir içi telefon haberleşme fiyatıyla sağlayan bölgesel kuruluşlardır.
Internet’in en temel işlevi, haberleşme ve iletişimdir. Internet üzerinden dünyanın dört bir tarafıyla faks kadar hızlı, posta kadar ucuz bir şekilde iletişim kurabilir, dilediğiniz her konuda araştırma yapabilir, bu süreç içinde gerekli gördüğünüz bilgi ve dökümanları bilgisayarınıza yükleyebilirsiniz. Yerinizden hareket etmeden uçsuz, bucaksız bir alışveriş yapabilir, müze ve sergileri gezebilir, müzik arşivlerine girebilirsiniz, farklı ülkelerden olan insanlarla her konuda yazıyla ve/veya sesli olarak tartışabilir, ithalat-ihracat ile uğraşıyorsanız yurt dışındaki bağlantılarınızı en küçük zaman diliminde gerçekleştirebilir ve mesajlarınızı minimum maliyetle günün her anı dünyanın her yerine gönderebilirsiniz.
Internet kullanıcıları, IBM, PC, Mac gibi farklı fiziksel yapıda bilgisayarlar; Windows, Unix, Linux, OS2 gibi farklı yapıda işletim sistemleri ve Netscape, MS Internet Explorer gibi farklı Internet inceleyici programlar kullansalar bile; aynı Internet Web adresini çağırdıklarında, ekran üzerinde hemen hemen aynı yazıları okuyabilir, aynı grafik, resim ya da videoları görebilir ve aynı sesleri duyabilirler. Hemen hemen diyoruz çünkü; kullanıcının bilgisayarında bir ses kartı ve bağlı olarak hoparlörleri yoksa, çağırdıkları Web sayfası içeriğinde ses dosyaları olsa bile bunu duyamazlar.
Genel anlamda, bir Internet kullanıcısının özel isteklerini cevaplandırmak amacıyla, her an çalışır durumda olan bir program ile programın işleyeceği veri dosyaları için ayrılan bir alana, birlikte "Internet Sunucu" adı verilir.
Internet ortamında sıkça
karşılaşılan sunucu tipleri ile bu sunucuların, kullanıcılar için üstlendikleri
temel görevler şunlardır:
Erişim Sunucu
|
Internet kullanıcılarının, ev veya işyerlerindeki modemli bilgisayarlarından, telefon hatlarını kullanarak Internet'e erişimini sağlar. |
Web Sunucu
|
Internet ortamında tekst, grafik, resim, animasyon, video, müzik, vb. dosyaları bünyesinde toplayarak Web sayfası olarak bilinen bir form içinde kullanıcıların incelemelerine imkan sağlar. |
Posta (POP3) Sunucu
|
Internet ortamında, kişiler arasındaki elektronik posta ile iletişim hizmetlerini yürütür. |
Haber (News) Sunucu
|
nternet ortamında, yaklaşık 20,000 değişik konu çerçevesinde, kişilerin e-posta ile yazmış oldukları mesajları bünyesinde barındıran haber guruplarının posta ve iletişim hizmetlerini yürütür. |
Dosya (FTP) Sunucu
|
Internet kullanıcılarının, Internet ortamında, çoğunlukla sıkıştırılmış bir durumda bulundurduğu, çeşitli program ve dosyaların alış verişine imkan verir |
Internet Güvenlik Sunucu
|
Internet ortamında yer alan
ve Web sayfaları ve daha bir çok dosyalar, normal şartlar altında başkalarının
erişimine açıktır. Internet kullanıcıları bu dosyaları bilgisayarlarına
alıp tetkik edebilirler. Ancak, bazı durumlarda, kullanıcının ekranında
bir form doldurması ve karşı tarafa geri göndermesi gerekebilir. Internet
kullanıcısı tarafından doldurulup, karşı tarafa gönderilen bu bu form,
varacağı noktaya kadar değişik ağlar üzerinde yol almakta, kötü niyetli
kişilerin form üzerindeki kritik ve gizli bilgilere erişebilmesi teknik
olarak imkan dahilinde bulunmaktadır.
Bir Güvenlik Sunucu, esas olarak, bir Internet kullanıcı tarafından istenilip, ekranda doldurulmuş bir formun, geri gönderilirken başkaları tarafından ele geçirilme halinde okunamaz bir durumda olmasını sağlar. Internet İnceleyici program ile, ekrana çağrılan bir Web sayfası, normal olarak kırık bir anahtar ya da açık bir asma kilit simgesiyle belirtilirken; Güvenlik Sunucudan gelen bir Web sayfası ya da form, sağlam bir anahtar ya da kapalı bir asma kilit simgesiyle belirtilir. |
Vekil (Proxy) Sunucu | Internet'te sıkça çağrılan adreslerdeki bilgilerin kopyalarını üzerinde saklar ve bilgi istenildiğinde daha hızlı erişilmesini sağlar. |
Alan İsmi (DNS) Sunucu
|
Internet ortamında, alan ismiyle çağrılan bir adresteki bilginin karşılığı olan IP numarasını veya bunun tersini vermeğe yarayan bilgileri üzerinde saklar. |
Veri Tabanı Sunucu | Standart bir veri yapısındaki bilgi dosyalarının, Internet'te Web sayfa yapısı içinde izlenebilmesine imkan verir. Gerekiyorsa, kullanıcıya verilebilen yetkilere bağlı olarak, Web sayfasından yeni kayıt ekleme, mevcut bir kaydı değiştirme ya da silme işlemi de yapılabilir. |
Günümüzün teknik imkanları, tek bir fiziksel bilgisayar ortamında, 200 kadar alan isminin, kendi IP numaraları ile, ayrı ayrı makinalarmış gibi çalışmalarına imkan vermektedir. Sanal Makinalar, kendilerine ayrılan disk alanı içinde, aynı zamanda Web, E-posta, FTP ve benzer Internet Sunucu hizmetleri de dahil olmak üzere, Internet ortamında ucuz ve verimli sunum yapmak isteyenler için mükemmel bir çözümdür.
Bir Internet Servis Sağlayıcı kuruluş, ağırlıklı olarak vermeyi hedef aldığı hizmet tipine göre, bünyesinde farklı Internet Sunucu Programları çalıştırırlar. Örneğin, teknik olanakları sınırlı bir Internet erişim sağlayıcı kuruluşun ağında, en azından kendi kullanıcıları için çalıştırdıkları ‘Erişim Sunucu’, ‘DNS Sunucu’, ‘Web Sunucu’, ‘E-posta Sunucu’, ‘FTP Sunucu’ gibi programlar yeterli görülebilir. Daha büyük kapasiteli bir ISS ise, ağında, yukarıdakilere ek olarak ‘Vekil Sunucu’, ‘Haber Sunucu’ programları da çalıştırmayı uygun görebilir. Bazı ISS kuruluşları ise, özellikle kendi alan isimleriyle Internet’te yer almak isteyen özel kişi, ticari kuruluş ve organizasyonlara yönelik hizmet vereceklerse, müşteri memnuniyeti için fazladan bir de ‘Güvenlik Sunucu’ bilgisayar ve programını bünyesinde bulundurabilirler.
IP numaraları, ‘000.000.000.000’ ile ‘255.255.255.255’ arasında değişen numaralardır. ISS kuruluşları, kendi adlarına aldıkları bu IP numaralarını, verdikleri hizmet cinslerine bağlı olarak başka Internet kullanıcılarına geçici ya da kalıcı bir şekilde kiralarlar. Örneğin, geçici olarak Internet'e erişim yapan her bir kullanıcı veya Internet ortamında kendi alan ismiyle devamlı olarak yayın yapan bir kuruluşun, tabii yine bir ücret karşılığı bu numarayı edinmesine ihtiyacı vardır. Ancak, sıradan kullanıcılar çoğunlukla bu numaralama düzeninin farkında bile değildir.
Bir 'Alan adı', birbirini takibeden ve aralarında boşluk bulunmayan, en çok 24 alfanumerik karakterden oluşabilen bir yapıdadır. Yapı içersinde, gerekiyorsa tire '-' işareti bulunabilir. 'Alan Adı' içersinde, küçük ‘i’ harfi hariç, Türkçedeki ‘ç ğ ı ö ş ü’ ve başka dillerdeki benzeri noktalı veya kuyruklu harfler bulunamaz. ‘
Internet kullanıcısı, kendi ekranında bildiği bir alan ismini girdiğinde, Internet ortamında görevli bir Alan Adı (DNS) sunucu, bu adın karşılığı olan 12 haneli IP numarasını belirler ve kullanıcının istediği adresle bağlantıyı kurar. Alan Adı kullanımı, günümüzde Internet’i cazip kılan önemli faktörlerden biridir ve gelecekte de muhtemelen öyle kalacaktır.
Buna, Tek Bir Formda Yer Belirleyici URL (ing. Uniform Resource Locator) adı verilir. URL adresi örneğin bir Web sayfasının bulunduğu yeri gösteriyorsa, kısaca Web adresi olarak ta tanımlanabilir. Bir URL adresi, eğer temel bir Internet Web Sunucu adresini, yani Alan Adını (ing. Domain name) gösteriyorsa, bu adres en kısa bir URL adresidir. Kısaca Alan Adı olarak ta nitelenen bu URL adresi, kendi içinde pek çok başka URL adreslerini, yani bu adreslerde bulunan başka Web sayfalarını, program, resim, ses vb. her türde veri dosyalarını barındırabilir.
<istenilen servis>://<servis veren alan ismi ve uzantısı>/<varsa klasör adı>/<gerekiyorsa tüm dosya adı>
Burada gösterilen URL adresindeki tanımlar, açıklama için verilen '<' ile '>' işaretleri olmaksızın girilmelidir. Örnek olarak, Internet ortamından istenilen bir Internet servisi, normal bir Web sayfasının gösterilmesi ise, URL adresini girerken 'istenilen servis' kelimeleri yerine 'http' kısaltması, özel güvenlikli bir Web sayfası hizmeti ise 'https' kısaltması kullanılır. Diğer hizmetler için ise, hizmet tiplerine göre 'ftp', 'news', 'gopher', 'telnet', 'wais', 'irc' ve benzeri kısaltmalar girilmelidir. Bunu takiben, üstüste iki nokta ve yanyana bölme '://' işareti girip, Internet inceleyici programa hangi tip bir servis istenildiği anlatılmış olur.
'servisi veren alan ismi ve uzantısı' Web hizmeti için, şart olmamakla beraber genellikle 'www.' (ing. World Wide Web kısaltması) takiben IP numarasına karşılık gelen ve Internet'te tescil edilmiş özel bir Alan Adı kullanılır. Alan Adı, kendini takibeden bir nokta '.' ve aşağıdaki uzantılardan biriyle birlikte bir bütün teşkil eder.
Yukarıda açıklanan URL yapısında bir adresi, Netscape, MS Internet Explorer gibi gelişmiş bir Internet inceleyici programınızda girdiğinizde; varsa programın o işlevle ilgili modülü çalışır veya bilgisayarınızdaki başka bir programı çalıştırarak ekrana getirir.
Alan Adından sonra '/' ve bir dosya adı girilmezse, Internet inceleyici program, otomatik olarak bu adreste bulunan bir 'index' dosyasını, bu dosya yoksa, o adreste bulunan dosya isimlerini ekrana getirecektir.
Internet
inceleyici program
(Internet Gezgini)
Sanki, çok yönlü parçaları olan bir cep çakısı kullanır gibi, Internet’e bağlanıp, bilgisayardan çalıştırılan bir inceleyici program da, kullanıcısına, Internet’te çok yönlü işlevler sağlar.
Web, e-posta ve haber gurupları, Internet’te en çok kullanılan 3 hizmet olduğu için, bunlarla ilgili işlevler, inceleyici programların, olmazsa olmaz özellikleridir.
Aynı şekilde, Internet ortamında yer alma isteği artan kişi ve kuruluşların, kendi Web sayfalarını kolayca hazırlayabilmelerine imkan sağlayan editör özelliği, bu programlar içine standart olarak eklenmiş bulunmaktadır.
Bir Internet İnceleyiciyi, kullanılan dile göre (örneğin Türkçe'ye) doğru bir şekilde ayarlamadan, Internet ortamındaki Türkçe Web sayfaları ekranda doğru bir şekilde görülmeyecektir. Yine benzer şekilde, bu programın editörü ile hazırlanıp Internet Sunucuya yerleştirilen bir Web sayfası, sayfayı hazırlayanın kendi bilgisayarında doğru görülse de, başka kullanıcılar tarafından doğru bir Türkçe ile okunamayacaktır.
Internet ortamına bağlı bir bilgisayarda, Internet inceleyici programın ‘Adres’ ya da ‘Location’ alanına, Internet ortamında olduğu bilinen bir Alan Adı, URL adresi formunda girilip ekrana çağırılabilir.
Çağırılan Alan Adının bulunduğu yerde Web hizmeti veriliyor ve biz bu adreste bulunan ana Web sayfasını görmek istiyorsak, ekranda gireceğimiz URL adresi: 'http://www. kurulus.com' gibi bir yapıda olmalıdır. Bunu bir örnekle açıklayacak olursak, Web yayını yapan bir kuruluşun tam URL si, 'http://www.ajans.com' şeklinde girilmelidir. Bu URL adresinde bulunan bir 'index.html' ya da 'index.htm' isimli Web dosyası ekrana gelecektir. Ekrana gelen dosyanın tam URL adresi; http://www.ajans.com/index.htm şeklinde olduğu halde, dosya ismi yazılmasa da kendiliğinden gelecektir. Örnekte verilen 'http://www.ajans.com' yerine, kısaca 'http://ajans.com', veya 'ajans.com', hatta yalnızca 'ajans' kelimesi girilse bile, Internet ortamında, bu kuruluşa ait aynı ‘index.htm’ sayfası otomatik olarak ekrana gelecektir. Son örnekte verilen ve ‘.com’ uzantısı kaldırılmış Alan Adı, özel bir durum olup, ‘.edu’, ‘.org’, ‘.gov’, ‘.mil’ gibi tek uzantılı veya ‘.com.tr’, ‘.edu.tr’, ‘.org.tr’, ‘.gov.tr’ gibi çift uzantılı Alan Adları, mutlaka uzantıları ile birlikte girilmelidir.
Yine benzer şekilde, kendi alanından dosya transferine (FTP) imkan veren örnek kuruluşun sunucu alanına erişmek için gireceğimiz URL adresi; 'ftp://www.ajans.com' ya da 'ftp://ajans.com' şeklinde olmalıdır. İstenilen Dosya (FTP) Sunucu hizmeti, genel kullanıma açılmış bir dosya alanı ise, kullanıcıdan herhangi bir isim/şifre istenmeyecek ve bu alanda mevcut dosya isimleri bilgisayar ekranında görülebilecektir.
Örnekte verilen Alan Adının adresinde veya başkaca adreslerde, doğal olarak başka hizmetler de verilebilir. Ancak, Internet ortamında genel kullanıma açılmamış bu alanlar, kullanıcıdan isim ve şifre isterler ve bunu doğru giren kişiye giriş imkanını verirler.
Internet
Web adresi, Web sayfası
Bir Web sayfası içinde, normal tekst ve resimlere ek olarak; konuşma, müzik ve benzeri sesler, hareketli çizgi resimler (animasyon), sesli ya da sessiz kısa film parçaları (klip) dosyalar da bulunabilir. Bütün bunlar, bir Web sayfası içinde ekranda izlenebilir.
Web sayfaları gerek kendi bulunduğu Internet Sunucu bilgisayar içinde, gerekse başka Internet Sunucuları üzerindeki Web sayfalarına, görüntü ve ses dosyalarına anında bağlantılar (ing.link) içerebilir. Eğer varsa, Web sayfası üzerinde verilmiş bir bağlantı satırındaki adrese erişmek ve oradaki sayfayı ya da dosyayı bilgisayara getirmek için, kullanılan farenin (maus) tuşuyla ilgili satır veya resmin üzerine tıklamak yeterlidir.
Web sayfalarının bu muhteşem özelliği, kişi ve kuruluşlara kendi hizmet ve ürünlerini Internet ortamında kolay ve ucuz bir şekilde tüm dünyaya tanıtma avantajını sağlamaktadır. Web sayfaları ile ayrıca;
Arama motorları, Internet ortamında, çeşitli amaçlar için, genelde ticari kuruluşlar tarafından kullanıma açılmış, özel sunucu programlardır. Arama ve kaydolma işlemleri için ücret almayan bu ticari kuruluşlar, reklam hizmetlerinden elde ettikleri gelirlerle bu hizmetlerini sürdürmektedir.
Aşağıda, Internet’te en çok tanınan ve kullanılan arama motorlarından bazıları bulunmaktadır.
http://www.yahoo.com
http://www.excite.com
http://webcrawler.com
http://www.infoseek.com
http://www.lycos.com
http://altavista.digital.com
Internet
E-posta adresi, e-posta ile iletişim
Internet ortamında yaygın olarak kullanılan Elektronik posta veya kısaca E-posta (ing. e-mail), kişilerin birbirleriyle mesaj alışverişine imkan veren bir hizmet tipidir. E-posta, kullanışı kolay, hızlı ve normal bir posta veya fakstan çok düşük maliyetli bir haberleşme şeklidir.
Internet'te bir yere elektronik posta gönderebilmek için, gönderen kişinin de bir e-posta adresinin olması ve gönderirken kısa bir an için de olsa Internet'e bağlı kalması gereklidir. Gönderilen e-posta, alıcısı tarafından alınıncaya veya bulunduğu yerden silininceye kadar gittiği yerde bekleyecektir.
Bir e-posta adresi genel olarak: <isim>@<alan adı> şeklindedir.
Burada gösterilen e-posta adresindeki tanımlar, açıklama için verilen '<' ile '>' işaretleri olmaksızın dikkate alınmalıdır.
E-posta adresi, kullanıcıya başka bir kuruluş tarafından verilmişse, 'alan adı' yerine, o kuruluşun Alan Adı; 'isim' yerine de, yine o kuruluş tarafından verilen bir ismin birlikte yazıldığı bir şekilde olacaktır.
Kendi Internet Alan Adı olan bir kullanıcı , eğer Internet ortamında mevcut alanında, bir e-posta sunucu programı çalışıyor ise, 'alan adı' yerine kendi Alan Adını yazacak, 'isim' yerine de kendi uygun gördüğü ismi yazabilecektir. Ayrıca bu alanda, ihtiyacı olduğu kadar e-posta adresi sahibi de olabilir.
Aşağıdaki örnekler ve benzerleri, bir e-posta adresinde 'isim' yerine kullanılabilir.
mehmet@..........
mehmet.demir@..........
ali.fuat.seker@..........
destek@..........
muhasebe@..........
ahmet.destek@..........
mehmet.muhasebe@..........
'@'
işaretinden sonraki '..........' bulunan yere, tahmin edilebileceği
gibi, yukarıda açıklanan ve isme ait ayrılmış bir yer olan, Internet ortamında
tescilli bir 'alan adı' yazılır. Örnek olarak, 'internet@ajans.net'
bir e-posta adresidir ve 'internet' kelimesi bulunduğu 'ajans.net'
alanında açılmış bir e-posta hesabını anlatır. Başka bir deyişle, 'ajans.net'
tescilli Internet alanında, 'internet' ismiyle bir e-posta alıcısı,
posta kutusu bulunmaktadır.
E-posta adresleri içinde,
Türkçe'ye özel 'ç ğ ı ö ş ü' harfler kullanılmaz. Ancak, gönderilen mesaj
içeriği, program ayarı, kullanıldığı dile göre (örneğin Türkçe için Türkçe'ye)
doğru ayarlanmışsa, Türkçe'ye özel harflerin kullanılması sorun yaratmaz.
Ayrıca, bir e-posta adresine, mesaj ekinde başkaca veri dosyaları da gönderilebilir.
Elektronik posta ile, Usenet
gibi milletlerarası bir Haber (ing.News) sunucuya mesaj gönderiliyorsa,
Türkçe'ye özel harflerin mesaj içeriğinde de kullanılmaması gereklidir.