De Pelaschap in het kort

Door opsporingen naar de waarden, die gevat zijn in de Pancasila en die lang geleden zijn gemaakt en voortgang blijven vinden in de Molukse levenspatroon, proberen wij dit aan te tonen met volksverhalen, waarin de verborgen waarde van de molukse beschaving die erg hoog is en die in de molukse taal wordt genoemd "Pela".

De verhalen over het hoe en waarom de Pela laten we zien in enkele voorbeelden van Pela die voorkomen in de Molukken.

De betekenis van het woord Pela

Pela komt van het woord PILA, wat betekent: "samenwerken" en soms krijgt het woord PILA een achtervoegsel "TU" bij , zodat het PILATU wordt wat betekent 'versterken', 'beschermen',  of 'bewerken' van een voorwerp dat niet gemakkelijk kapot of stuk gaat. Nu is het woord PILA veranderd in Pela.

Wat heel interessant is van de Pela-schap, is wat blijkt in Maluku Tengah de band van de Pela niet alleen tot stand komt tussen dorpen met hetzelfde geloof, maar ook tot stand komt tussen dorpen van verschillende geloven.

Bijvoorbeeld de Pela-band tussen dorpen:

·        Titawai (Christelijk) op Nusalaut en Pelauw (Islamitisch) op het eiland Haruku

·        Tuhaha (Christelijk) op Saparua en Rohomoni (Islamitisch) op eiland Haruku.

·        Hutumury (Christelijk) in het gebied Leitimur en Tamilouw (Islamitisch) op Zuid- Ceram.

Hier zijn een paar voorbeelden die ik naar voren breng van de tientallen voorbeelden die één voor één genoemd worden.

Ook zegt men of is men van mening dat het woord Pela komt van het woord Pela welke betekent broer / vriend waaronder valt de categorie bezoekers/vreemdelingen uit Java, Bugis, Makasar, Mandar, Buton enz die naar de Molukken kwamen onderzoeken om hun koopwaar te verhandelen, dat uiteindelijk het woord Pela weer verandert tot "geliefde broeder/vriend" die gelijk is aan broer (familielid).

Nauwe banden tussen een christelijk en een islamitisch dorp, die voor mensen, die niet uit de Molukken afstammen, misschien ook voor de mensen, die niet de Pancasila nakomen als de enige principe voor het leven in Indonesie, die een struikelblok worden en als we kijken naar de wereldgeschiedenis dan weten we dat in het algemeen waar verschillende religien zijn, juist daar tegenstellingen ontstaan, maar op de Molukken zal dit niet gebeuren omdat de Pela-schap met al zijn dwangmaatregelen die misschien niet valt te ontkennen ook al wanneer er situaties en tegenstellingen ontstaan in het leven van de Molukkers die zo goed en harmonieus is, overeenstemmend met datgene wat hierboven vermeld staat en er altijd opgelet moet worden in het belang van het Indonesische volk die volgens de Pancasila principe leven.

Achtergronden van het ontstaan van de Pela

Volgens de geschiedenis en de werkelijke reden dat de Pela is onstaan, verschilt van het een en het ander, maar het doel blijft altijd hetzelfde: "Werk samen in elkaars belang"

Verschillende motieven waardoor de Pela is ontstaan:

·        Verbondschap Pela als het beantwoorden van diensten/steun van de ene dorp ten aanzien van de andere dorp die al goed gesteund heeft op politiek vlak (oorlog) als op sociaal vlak (bij natuurramp, hulp op zee enz.).

·        Verbondschap Pela omdat er een familie-band is tussen de dorpen volgens de verhalen van de dorpshoofden dat zij uit één schoot komen, dus familie-band hebben. Voorbeeld: Rumahkay en Rutong

·        Verbondschap Pela opgezet, omdat er buiten-gewone gebeurtenissen hebben plaatsgevon-den: Latuhalat aan de baai Nusaniwe en Alang aan de baai van Alang, als gevolg van liefde.

Tussen de verbondschappen Pela op de Molukken wordt onderscheid gemaakt in verschillende situaties/gebeurtenis in het begin. Dus hoe groter de gebeurtenis in het begin hoe sterker de eigenschappen van die Pela .

Volgens dr Frank Leonard Cooley in zijn scriptie: "Altar and throne in Central Moluccan Societes" pagina 261 vertelt: "Pela as it is found at present in Moluccan societies is an institutionalized bond of friendship or brotherhood between all native residents of two or more villages, which bond was established by the ancestors under particular circumstances and carries specific and privileges for the parties thus bound together".

Volgens zijn mening zijn de Pelaschappen gevormd in de 16^e eeuw in de Molukken.

Er zijn verschillende katechorien Pela:

1.      Pela keras/ Pela lunak worden de Pela zuiver genoemd, omdat wat volgens beide zijden Pela-schap belangrijk is, omdat de eed van beide kanten als basis heeft een belofte en vervolgens is het versterkt door een eed af te leggen. In deze belofte leggen beiden vast:

        ·        De ene Pela steunt de andere Pela in alle moeilijkheden en narigheden

          ·        De Pela moet zich houden aan de gelofte, die ooit uitgesproken is tegenover            de Pela

          ·        De ene Pela mag de andere niet huwen.

2.    Pela tempat siri. In deze Pela-verbond is niet meegenomen de eed aflegging (angkat sumpah) maar wel zo genoemd, omdat dit soort Pela valt onder de lichte vorm van Pela, om hun erkentelijkheid te tonen (sociale steun, ekonomische steun enz). Tempat siri heeft als belangrijke rol de zorg van de ene dorp ten aanzien van de andere dorp. Doordat de Pela instelling-ceremonie met het eten van de siri plant wordt deze "Pela Tempat Sirih genoemd.

3.    Pela Minum Darah is Pela in oorlogstijd.

4.    Pela Darah

5.    Pela Batu Karang

6.    Pela Adik-kaka atau Pela Saudara

7.    Pela Kawin

Dieter Bartels schreef in zijn scriptie om tot Dr te promoveren aan de Cornel University in de V.S. in het jaar 1977 nog meer over de onthulling van bovengenoemde Pelaschappen in de Molukken. Volgens de geleerde: ""Pela is one of the specialties Ambonese communities in other parts of Indonesia maintain with their homeland".

Er zijn verschillende dorpen, die een Pela-verbond hebben volgens de boven genoemde kategorien:

* Pela Keras / Pela Tuni:                      Ameth-Soahuku- Kariu-Booi-Aboru-Hualoi

* Pela Tempat Sirih / Angkat Sumpah      Tihulale- Huku Anakotta,Kaibobo- 12 desa 

                                                       di gunung Seram

* Pela Perang / Pela Minum Darah          Tuhaha-Rohomoni, Hatuhaha-Tuhaha

* Pela Batu Karang:                             Batumera- Passo, Oma Ullath

* Pela Adik-Kakak / Saudara                        Hutumuri-Sirisori-Tamilouw

* Pela Kawin:                                               Alang-Latuhalat, Hitu -Latuhalat

Ook zijn er die verbonden zijn om Genelogical Bonds onder ander Pela Gandong.

Bijvoorbeeld: Kulur-Oma, Rumahkai-Rutong, Hukurila-Kilang, Ema-Naku.

Een van de Pela, die de christelijke en de islamitische gemeenschap het meest verbindt, is de Pela-schap tussen Ambelau en Nusalaut.

Er is nog veel te schrijven / te brengen in dit schrift wanneer er tijd voor is en de manuscripten waarop dit allemaal op is gebaseerd zijn:

a.    "Sejarah ringkas Pela Pela"

       door Drs Frans Hitipeuw

b.    "Pela cerita rakyat Daerah Maluku"

        die uitgegeven is door Dep Pendidikan dan Kebudayaan Kantor Wilayah Provinsi            Maluku. (Mathys Huliselan)

Berichten voor orang Porto