MALARYA  -  SITMA

 

         

Sıtma günümüzde hala en önemli enfeksiyon hastalıklarından birini oluşturmaktadır. Dünya nüfusunun yarısı sıtma tehlikesi altında bulunan bölgelerde yaşamaktadır.

 

Plasmodium cinsindeki parazitler ile meydana gelen ve anofel cinsi dişi sivrisineklerin ısırması ile bulaşan tropikal bir hastalıktır. Sivrisineğin ısırması ile kana geçen sporozoitler karaciğer hücrelerinde şizontlara, şizontlar merozoitlere dönüşür. ~1-2 hafta sonra karaciğer hücrelerini terk eden parazitler eritrositlere girerek çoğalırlar ve trofozoit halini alırlar. Trofozoitlerden şizontlar oluşur. 48 – 72 saat sonra eritrositlerin parçalanması ile merozitler serbest kalır ve bu merozitlerin yeni eritrositlere girmesi ile aynı olay 48-72 saatte bir tekrarlanır.

 

Trofozoitlerin bir kısmı olgunlaşmamış cinsiyet hücrelerine (gamet) dönüşür. Gametler hastayı ısıran sivrisinek tarafından alınır ve üreme sivrisinekte gerçekleşir. Tükürük bezinde sporozoitleri taşıyan sivrisinek yeni konakları enfekte ederek evrimi yeniden başlatır.

 

Sonuç olarak splenomegali ve anemi gelişir. Bunların derecesi etkenin miktarına ve türüne göre değişir. En şiddetlisi Malaria tropica’dır.

 

Kan dolaşımı büyük ölçüde etkilenir. Ateş nöbetinin başlangıcında vazokonstriksiyon ile birlikte hipertansiyon görülür. Nöbetin en şiddetli döneminde ise vazodilatasyon ile birlikte hipotansiyon gelişir. Parazit içeren eritrositler aglünitasyona ve damar duvarlarına yapışmaya eğilim gösterirler. Bunun sonucunda da intravasal pıhtılaşma ve Sludge fenomenleri görülür. Otopside özellikle dalakta ve karaciğerde belirgin pigmentasyon dikkati çeker, böbrekler büyümüş bulunur. Akciğerlerde hiperemi ve ödem vardır.

 

          

Anofel sivrisineğini gösteren çeşitli ülke pulları ve özel gün damgası

 

Çekoslovakya, Anofel sivrisineğini gösteren taahütlü ilk gün zarfı        Yugoslavya, anofel sivrisineğinin tipik duruşu

 

 

                               

          Lundy Anofel esesi                         Dünya Sağlık Örgütü 1962

                                                                   Dünya Sıtmaya karşı birleşti flamı

 

SITMA İLE MÜCADELE

Hastalıkla mücadele için enfeksiyon zincirinin kesilmesi, cibinlik, sinek teli gibi sinek sokmasından koruyacak önlemlerin alınması, insektisid kullanılması, ayrıca enfeksiyon riski taşıyan kişilere kemoprofilaksi ve hasta kişilere de radikal kemoterapi uygulanması gerekir.

 

 

KİNİN

Kinin acı tatta, beyaz kristal ana alkaloiddir. Klorokin’in ana maddesidir. Özellikle Sıtma tedavisinde ve profilaksisinde kullanılan Klorokin ayrıca lupus eritematosus gibi bazı deri hastalıklarında ve amebiasis tedavisinde de kullanılır.

 

    

       Klorokin’in fomülü ve kinin

    

 

                    

1820 yılında J.Pelletler ve J.B. Caventou Kinini bulmuştur.

 

 

ÇEŞİTLİ ÜLKELERDEN SITMA İLE İLGİLİ PULLARIN ESELERİ

 

    

Nijerya

 

    

                      Suudi Arabistan; hatalı ese                                  Liberya; renk denemesi esesi

 

            

                            Togo Cumhuriyeti                          Eseden sonraki hali              Çekoslovakya

 

          

                                      Laos imzalı ese                                          Laos renk denemesi

 

Türkiye’de 13 Mayıs 1926’da Sıtma mücadelesi hakkındaki (839 sayılı) kanun kabul edildi.

 

SITMA’NIN  ÖNCÜLERİ

 

1962 yılında Birleşmiş Milletler’in sıtmanın büyük altılısı adı altında çıkartmış olduğu posta kartı

Üst sıra soldan sağa Ilja Metschnikow, Alphonse Laveran, Patrick Manson

Alt sıra soldan sağa Ronald Ross, Battista Grassi, Alexander J. Sinton

 

Alphonse Laveran 1842 – 1922

1880 yılında Cezayir’de bir hastanın kanında sıtma parazitlerini bulmuştur. Bunun için 1907 yılında Nobel ödülü almıştır.

 

Patrick Manson 1844 – 1929

1879 yılında barsak hastalığına sebep olan shistosoma mansoni kurtunu bulmuş. 1894 yılında ise sıtmanın sivrisinekler tarafından taşınabileceğini söylemiştir.

 

Battista Grassi 1854 – 1925

Sıtmanın taşınmasında belirli bir cins sivrisineğin rol oynadığını iddiasında bulunmuştur.

 

Walter Reed 1851 – 1902 Sivrisinekten geçen başka bir tropikal hastalık olan sarı hummayı keşfetmiştir

Ilja Metschnikow 1845 – 1916 1883 yılında bakterilerin akyuvarlar tarafından fagositoz edilmelerini keşfetmiş ve 1908 yılında Nobel ödülüne layık görülmüştür.

 

Ronald Ross 1857 – 1932

Hindistan’da doğan Ross İngiltere’deki tıp eğitiminden sonra ilk görevi gemi doktorluğuydu. İngiltere’ye geldiğinde tanıştığı Patrick Manson onun ilgisini tropikal hastalıklara çekmişti. Daha sonra anofel sivrisineğinin midesinde malarya parazitlerini buldu. 1902 yılında bu buluşu için Nobel ödülü almıştır.