Байгаль
Бургасыг эрхэмлэх
- Эрт дээр цагаас бургасыг халхчууд *Монгол мод* гэж нэрийдэн эрхэмлэж иржээ. Тийм ч учираас голын хєндий даг аж бєєн бєєнєєрєє ургасан цагаан бургасыг огтолж хугачих , гишгэчихийг цээрлэдэг байлаа . Уул даваанд босгосон овооны оройд бургас хатгадаг юм. Їїнийг залам гэдэг . Залам хийх бургасны мєчрийг огтолж авдаггїй , цуулж авдаг заншилтай . Халхчуудаас гадна єєлд , Дєрвєд, Баяд , Захчин , Урианхай , Дархад зэрэг Монголын олон ястангууд тахихдаа оройд нь залам болгон бургас хадгадаг заншилтай .

Ёлыг шїтэх ёс
-Монголчууд ёлыг хамгийн хїчтэй жигїїртэнд тооцдог . Ёл алсан хїн ёроолгїй ангал руу нисэж їхнэ гэдэг.
Бїргэд юм уу ёлын хумсыг хїїхдийн тоглоомонд зїїж онголдог байлаа .
Ёлыг ес эхлэхээр єндєглєдєг , нэг татлага сур , нэг балт (сїх), их хурдан нэг тайган нохой , нэг єндєг гаргадаг . Єндєг нь тэсрэн хагарч ангаахай гарч ирдэг гэж эртний Нирун нарын сурвалж бичигт єгїїлсэн байдаг.

Жирх
-Бороо хуртай їед жирхтэй хад модонд ойр явахыг хорилодог . Жирхтэй модонд аянга буудаг гэж їздэг . Жирхний арьсыг зун гэрт оруулалахыг цээрлэдэг. Учир нь аянга буудаг гэдэг . Жирхийг модноос буулгахдаа
Дээрэх чинь
улаан гал
дороос чинь
эрээн могой
гэж хэлж жившиж дууддаг заншилтай .