Taal: Nederlands. Vak: Nederlands. Soort: Uittreksel. Eerste reactie: (A) Ik heb dit boek gekozen, omdat wij dit boek zelf thuis hadden. Ik heb toen mijn moeder gevraagd wat zij van het boek vond en zij zei dat zij dacht dat ik dit boek wel mooi zou vinden. Ik heb nog aan meerdere mensen gevraagd wat zij van het boek vonden en deze mensen waren er allemaal erg positief over. (B) Mijn eerste reactie was: wat een zielige vrouw die Wanda Wiericke. Ze kan ontzettend goed piano spelen, maar is niet instaat om relaties aan te gaan met andere mensen. Ze wordt daardoor ook steeds teleurgesteld in de relaties die ze met mannen aangaat. Verdieping: A (Deel 1) (1)Aanloop: In een huis ergens in de bergen wordt een piano geleverd. (2)Situatie: Emma Wiericke bevalt in het ziekenhuis van een dochter, Wanda. Ook haar man Egbert is aanwezig. Voor hen beiden is het een heuglijke gebeurtenis, Wanda ervaart haar geboorte echter als ongenoegen en gemis (Blz 11: "Een intens ongenoegen diep van binnen, de kern. Een gemis dat de mond wijd opentrekt, een verlangen dat een schreeuw wordt" (3)Vertraging: Bouw Kraggenburg is alleen thuis, nu zijn vrouw in het buitenland een congres bezoekt. Hij leest een recentie van een CD van de pianiste Wanda Wiericke, zijn ex-echtgenote. Hij verneemt daaruit dat ze in het begin van de jaren tachtig door ziekte werd gedwongen haar carrière stop te zetten. (4) Wanda’s moeder is zangeres. Wanneer ze weg is of bezig, wordt Wanda opgevangen door de dienstmeid Stina. De vleugelpiano van mama krijgt Wanda’s volledige aandacht. Ze speelt en zingt vaak met haar moeder samen, soms tot ergernis van haar vader (5) De piano die in het eerste hoofdstuk aan bod kwam, blijkt bestemd te zijn voor Wanda Wiericke, die nu in Frankrijk woont. Ze speelt er niet op, want haar handen en polsen willen niet meer mee. Ze herinnert zich hoe ze vroeger haar ongemakken wegspeelde op de piano. Nu vraagt ze zich af waarom ze weer een piano gekocht heeft en beschouwt hem als een ‘zwarte indringer’. (6) Kleine Wanda gaat met haar vader mee naar een concert van haar moeder. Daar is ook Max de Leon, Emma’s leraar. Thuis speelt Wanda steeds piano, ook al kan ze nog niet bij de pedalen. Haar moeder beseft dat ze een groot talent is, haar vader vindt dat ze naar school moet. Wanda krijgt nu ook pianoles van meneer De Leon. ‘s Nachts krijgt Wanda soms onbedaarlijke huilbuien; Emma is in verwachting. (7) Na wat telefoontjes krijgt Bouw Kraggenburg het adres van Wanda te pakken, ergens in de Franse Pyreneeën. Hij besluit haar op te zoeken, onderweg naar een congres in San Sebastian. Eenmaal in zijn auto heeft hij een prettig gevoel van vrijheid. (8) De zes jaar oude Wanda verneemt van haar nichtje hoe kinderen gemaakt worden. Emma moet bevallen, hetgeen inderhaast uitloopt op een keizersnede. Wanda geeft daarvan de schuld aan haar vader. Haar broertje blijkt een mongooltje te zijn en ook daarvan krijgt vader volgens Wanda de schuld. Een jaar later breekt de oorlog uit. Ze moeten Frank voor iedereen verstoppen omdat hij anders zou worden opgehaald en ook de piano leraar meneer de Leon is in gevaar, omdat hij joods is. Hoewel haar vader niet wil dat ze speelt, doet Wanda het toch. Ze slaagt erin de altijd lastige baby tot bedaren te brengen. Wanda snakt naar goedkeuring van haar vader. (9) Wanda is nu zestig en beseft dat ze geen familie, geen man en geen kinderen heeft. Ze woont zeer afgelegen. Ze herinnert zich haar vroegere zorg voor haar handen en haar intensieve piano-oefeningen. (10) Stina verlaat het huis van de familie Wiericke omdat er niet genoeg te eten is. Wanda heeft een vriendin, Gonnie. Frank is een zeer moeilijk en onhandelbaar kind. Alleen via de piano is er contact met hem te krijgen. De oorlog heeft grote invloed op hun dagelijkse leven. Slechts in de muziek en bij meneer De Leon vindt Wanda troost. Wanda beseft dat ze in alle opzichten een solist is. Wanneer ze op een dag naar pianoles gaat, is meneer De Leon er niet, maar wel een troep Duitse soldaten. Emma probeerde hem nog te laten onderduiken tegen Egberts wil in. (Deel 2) (11) Bouw zet zijn reis voort (12) Wanda gaat bij Stina op het platteland herstellen van de hongerwinter. Het gezin Wiericke is uitgeput van de oorlog en de zorg om Frank. Wanneer hij naar een inrichting gaat, fleuren ze allemaal op. Wanda hervat het pianospelen. Ze gaat naar het gymnasium en hoort daar wat er tijdens de oorlog met de Joden is gebeurd. Alle hoop op een weerzien met meneer De Leon is nu vervlogen. Ze erft al zijn muziekboeken. De broer van Gonnie is haar vriendje, maar in feite interesseren zulke dingen haar niet. ‘Ze denkt enkel aan zichzelf."(blz 84) Ze krijgt pianoles van een vrouw en speelt trio’s met Joyce, een violiste en Lucas, een cellist. Haar vader is boos omdat ze altijd maar speelt en nooit bij Frank op bezoek gaat. Ze besluit haar eigen wil door te drijven en slaagt voor het toelatingsexamen van het conservatorium. (13) Wanda geniet in de Pyreneeën volop van de hete baden in het plaatselijke kuuroord. De rust en eenzaamheid bekoren haar en staan in schril contrast met haar vroegere drukke leven als pianiste. (14) Wanda begint een onbevredigende verhouding met Lucas, met wie ze zeer succesvol concerteert (?). Haar vader overlijdt aan de gevolgen van kanker. Ook op zijn doodsbed slaagt ze er niet in met hem te communiceren, wat haar erg teleur stelt. (15) In de Pyreneeën voelt Wanda angst voor de piano. Op het conservatorium leert ze dat angst een taboe is voor muzikanten. (16) Wanda ontdekt dat Lucas homoseksueel is en dat haar moeder een nieuwe vriend heeft, Guido. Emma is helemaal opgebloeid en daar heet Wanda het moeilijk mee. Ze krijgt een longontsteking en wordt door Joyce verzorgd. Niet meer in staat piano te spelen denkt ze na over zichzelf. Ze bezoekt Frank en speelt piano voor hem. (17) In Frankrijk herinnert Bouw zich hoe hij Wanda ontmoette toen hij als dokter werkte in het zwakzinnigengesticht waar ze haar broer bezocht. (18) Wanda begint een serieuze verhouding met Bouw, die haar sociale leven probeert aan te wakkeren. Ze gaat tegen zijn zin in in Londen studeren, maakt daar een slippertje met een andere musicus en komt tenslotte vroeger terug omdat Bouw het wil. (19) Wanda herinnert zich haar drukke leven als pianiste. Ze ontvangt bericht van Bouw dat hij naar haar op weg is. (20) Wanda en Bouw zijn getrouwd. Ze gaan op reis naar Italië. Wanda wordt zwanger en is zeer gelukkig. Ze mag op tournee door de VS, maar Bouw verzet zich hiertegen. Wanda krijgt een miskraam. (Deel 3) (21) Bouw arriveert in het kuuroord en vindt het er vreselijk. Hij twijfelt aan zijn opzet en beseft dat hij zich nooit met iemand zo verbonden heeft gevoeld als met Wanda. (22) Wanda denkt dat ze draagster van mongolisme is. Ze wil nooit meer zwanger worden en weg van Bouw. Haar pianospel is beter dan ooit. (23) In de Pyreneeën ziet Wanda er tegenop Bouw te ontmoeten. Er komt een pianostemmer. (24) Na de tournee door de VS scheidt Wanda van Bouw en begint een drukke, professionele carrière als pianiste. Ze heeft jarenlang ernstige slaapproblemen. (25) Bouw maakt een bergwandeling. (26) Wanda’s moeder wordt ernstig ziek. Ze vertelt Wanda dat Egbert niet haar echte vader was. Meteen weet Wanda dat meneer De Leon haar echte vader moet zijn geweest. Haar moeder sterft voordat ze meer uitleg kan geven, welke ze krijgt van haar tante Ida. (27) In de Pyreneeën vindt Wanda de moed om achter de nieuwe piano te gaan zitten (28) Emma wordt gecremeerd. Tante Ida vertelt over de liefde tussen Emma en Max de Leon. Wanda zet haar carrière voort, tot ze moet stoppen wegens artritis. (29) Bouw vlucht weg uit het kuuroord en rijdt naar het dorp waar Wanda woont. Hij kijkt vanaf het kerkhof naar Wanda’s huis Climax: (30) Wanda speelt en Bouw ziet en hoort haar spelen. De melodie stopt abrupt (misschien de dood; open einde) B Schrijfstijl: Tijd: Deel 1 speelt zich af in: 1997 1935-1945 Deel 2 speelt zich af in: 1997 1950-1960 Deel 3 speelt zich af in: 1997 1960-1970 De tijd is erg belangrijk in dit boek. Hoofdstuk 1 opent het heden en hoofdstuk 2 opent met een flashback. De flashback haalt tegen het einde van het boek het heden in. De verwevenheid tussen de twee wordt versterkt door de flashback in de tegenwoordige tijd en het nu-moment in het verleden te vertellen. Dit haalt de chronologie grondig door elkaar en doet subtiel afbreuk aan de lineariteit van het verhaal. Wanda’s levensloop wordt via twee kanten beschreven. Er komt behoorlijk wat nadruk op de tegenwoordige tijd te liggen; de paar dagen in de Pyreneeën krijgen in verhouding veel meer verteltijd dan de vele jaren ervoor. De suggestie is dat pas bij het samenspelen van de linker- en rechterhand muziek ontstaat. Het grootste deel van deze roman bestaat dan ook uit wat Wanda studeren noemt: dat is: "ook spannend, maar het duurt zo lang. Je moet onthouden welke vinger welke toon moet spelen, je moet moeilijke stukjes apart doen, heel langzaam, zodat je nauwelijks hoort hoe het stuk eigenlijk gaat" (Blz 45). Door het voortdurend wisselen van vertelde tijd kent het boek inderdaad een fragmentarische opbouw. Allengs haalt het verleden het heden in en beide tijdstippen slorpen elkaar op, zodat er uiteindelijk slechts één verhaal overblijft. (in de tegenwoordige tijd zie je ook vanuit Bouw hoe hij naar Wanda onderweg is haar en kilometer voor kilometer nadert, en ook hierbij blijft uiteindelijk bijna één verhaal over; Enkele meters van haar vandaan eindigt het boek met een open einde). Het werken met die twee naar elkaar neigende verteltijden suggereert dat er een puzzel wordt gelegd. Vanaf het begin van het boek zijn einde en begin aanwezig, de hoekjes liggen klaar. Het is het midden, de leegte, waar alle aantrekkingskracht van uitgaat. Dat zal de oplossing aandragen." De geboorte van Wanda is, in tegenstelling tot die van Anna Enquist, nog voor de oorlog. Wanda is m.i. rond 1935 geboren. C Thema: Wanda Wiericke is een koele vrouw, die nauwelijks in staat is lief te hebben. Al bij haar geboorte zijn haar eerste gedachten ‘Het is verloren. Het is verloren." Ze is erg geïsoleerd en slaagt er de hele roman niet in een bevredigende relatie aan te knopen, haar enige relatie heeft ze met de piano; zelfs seks beleeft ze als een herhaling van het opwindende samenspel tussen haar en een andere musicus (met Lucas en in Londen letterlijk). Wanda heeft haar hele leven een sterk gevoel dat ze moet zijn zoals ze is, en beseft niet dat ze het misschien zelf zo wil. Ze schuift alle keuzes van zich af en hoeft zo haar leven niet in eigen handen te nemen. Zelfs de beslissing haar carrière te beëindigen neemt ze niet zelf, maar de dokter. Pas wanneer ze de piano moet loslaten, ervaart ze vrijheid en valt de dwang van het moeten van haar af. "Ze kan kiezen, ze hoeft niets meer" (Blz ?) Haar leven in de Pyreneeën wordt dan ook gekenmerkt door rust en leegte. Toch blijkt dat ze ook wanneer ze kan ‘kiezen’, ze de dwang opzoekt en de piano in huis haalt. "Het heftigst was de heimwee naar het eerste akkoord" (Blz 203). Sinds haar geboorte weet Wanda dit akkoord, deze overeenstemming, niet meer te bereiken. Motieven: De vleugel: het beeld van de vleugel(piano) beheerst het hele verhaal. De openingsscène toont ons al een vleugel die door de lucht zweeft. Het is echter een moeizaam zweven, de vleugel wordt door verschillende mannen getakeld en behoedzaam binnenshuis gebracht. Het aanvankelijke zweven met de vleugel blijkt toch allesbehalve gemakkelijk te gaan. Deze betekenis blijft de vleugel het hele verhaal houden. De piano geeft Wanda vleugels, met behulp van de vleugel kan ze ontsnappen uit haar beklemmend bestaan. De vleugel is Wanda’s geliefde, haar vrijheid, haar stem. Met de vleugel slaagt ze erin het aardse te verlaten en krijgt ze haast engelachtige allure. Aan de andere kant is de vleugel haar keten; hij houdt haar mank en onmachtig in het dagelijks bestaan. Zonder hem is ze tot niets in staat, ze is er volledig afhankelijk van. Het is niet de vleugel die aan haar vastzit; zij zit aan de vleugel vast. In de machtsstrijd tussen hun twee delft Wanda het onderspit; zij is hem ten dienste. In de flashback is de piano een positieve lading, in het heden is het een zwarte indringer, een dreigende aanwezigheid. Toch gaat Wanda de confrontatie met hem weer aan. Wanda verafschuwt hem, maar kan niet zonder. "Gek was ze geweest, gek dat ze zoveel geld had uitgegeven voor dat ding, dat apparaat, dat monster. (…) Een hel was het. Alsof ze zou kunnen spelen met deze kromme handen, zou kunnen zitten met haar scheve rug op een kruk zonder leuning. Waarom kon ze het niet laten zoals het was? (…) Vroeger, als ze hoofdpijn had, spierpijn of ander ongemak, dan ging het over als ze speelde." (Blz 22/23) Wanda’s vader: Reeds als kind zoekt Wanda via haar spel erkenning bij haar (vermeende) vader. Hij lijkt niet van haar te houden. "Ik wil dat hij luistert", denkt Wanda (blz. 46), "Dat hij denkt: wat speelt ze mooi. Wat is ze knap, en lief." Het lukt Wanda nooit om haar vader te lokken, en haar echte vader -meneer de Leon- is (mede door toedoen van haar vermeende vader) op een gruwelijke wijze uit Wanda’s leven verdwenen. Beiden zijn dus afwezige vaders voor haar. Hopeloos op zoek naar vaderlijk gezag waant ze zich gevolgd door een geheimzinnige zwarte figuur die haar doen en laten controleert. Blz. 113: Altijd stond tegen de achterwand die ene geleund, in donkere kleren, de hoed maakte een schaduw op zijn gezicht. Altijd die ene, voor wie ze speelde." De rol van deze figuur (in de flashback duidelijk een menselijk gedaante), wordt in het heden overgenomen door de piano. Wie uiteindelijk deze ultieme confrontatie zal domineren (zij of de gedaante / piano / vaderfiguur) blijft onduidelijk. Egbert hield meer van Frank (zijn echte kind) dan van Wanda. Waarschijnlijk is het daarom dat Wanda trouwt met Bouw, de dokter van Frank. Bouw houdt immers meer van haar dan van zijn patientjes. De gelijkenis met Frank: na haar miskraam is Wanda bang dat ze het mongolisme in haar genen draagt, dat ze dus in feite meer lijkt op Frank dan ze wil toegeven. Ook de kans dat Bouw meer van de mongool zal houden dan van haar speelt mee in deze angst. Van Wanda’s pianospel gaat zowel een genezende als een destructieve werking uit; haar muziek vermenselijkt en ontmenselijkt tegelijkertijd. Enkel wanneer Wanda voor Frank speelt krijgt Frank iets menselijks, tegelijkertijd gaat Wanda tijdens haar spel op Frank lijken: gedachteloos en met ritmisch bewegende romp. Blz. 80/81: "Ze wil zijn zoals Frankie. Ze wil bonken en bonken en haar hoofd zo’n pijn doen dat ze niets meer hoeft te zien en niets kan begrijpen." Toch bant Wanda Frank uit haar leven: hij is het andere, het vreemde. Ze wil de gelijkenis tussen hen niet zien. Wanda kan aan Frank niet ontsnappen, hij is haar alter ego, de veruitwendiging van Wanda’s tekorten. Blz. 169: "Onheil in mijn cellen, ik wist het wel." Geheim: Het boek zit vol met geheimen. Titel: De titel "het geheim" is weloverwogen; het boek steunt namelijk op allerlei geheimen. Allereerst het grootste geheim; wie de echte vader van Wanda is. Ze heeft altijd gedacht dat Egbert haar vader was. Evenals de lezer (waarschijnlijk) tot blz 189, ondanks verwijzingen als: het lijkt of het hem ineens niets meer kan schelen. Het laat hem koud wat ze doet. Ze schudt de gedachten van zich af. Onzin. Hij kan toch niet zo onverschillig zijn. (Blz 100) Een gesprek tussen Emma en Egbert over het onderduiken van meneer De Leon: (Emma:)"Eén persoon meer aan tafel maakt toch niet uit! (Egbert:) Frank. We lopen in de gaten omdat we Frank hebben. Om hem wil ik niets riskeren. (Emma:) Je liegt, Egbert, je liegt!" Wanda’s gevoeld dat Egbert altijd meer van Frank gehouden heeft dan van haar is nu ook te verklaren, want meneer De Leon blijkt Wanda’s echte vader; Frank is dus Egberts enige kind. Meneer De Leon was al lang Emma’s grote liefde, maar de ouders beslisten dat ze met Egbert zou trouwen. Dat zagen ze liever niet, weet je. En Emma was zo verschrikkelijk verliefd op hem." (Over Max De Leon, blz 195) En Zijn (Egberts) ouders waren vrienden van vader en moeder." Uiteindelijk; "Niemand zei iets, dat was het eenvoudigste." Vervolgens de niet-chronologische wijze van de verteltijd van de roman. In het eerste hoofdstuk van het boek is de hoofdpersoon, Wanda, tegen de zestig. In het tweede hoofdstuk wordt ze geboren. In het midden van de roman wordt het geheim van de samenhang uitgelegd (en uiteindelijk slorpt het heden het verleden op). Er is sprake van een temporele nadering tussen de twee vertelde tijden en ook nog een ruimtelijke nadering tussen de twee personages, Wanda en Bouw (tijdens het heden is Bouw op weg naar Wanda, om haar na dertig jaar weer te zien). Of de langverwachte ontmoeting ooit plaats vindt blijft voor de lezer een geheim. Vanaf het begin van het boek zijn einde en midden aanwezig, de hoekjes liggen klaar. Het is het midden, die leegte, waar alle aantrekkingskracht van uitgaat. Het midden zit de oplossing; het geheim van de samenhang. Anna Enquist wilde met dit boek bereiken dat ze zelf weer piano ging spelen (ze is zelf ook een bedreven (niet professionele) pianiste). Ze wilde dus het geheim in de muziek ontdekken om zich weer "naar de piano toe te schrijven". (Biermans, beroemde pianist:)Blz 109: "Zoals jij de boel bij elkaar houdt door al die vierentwintig tempo’s op elkaar af te stemmen, daar zal elke muzikant met oren aan z’n hoofd jaloers op zijn. Ik ook. Het is een gave die je nooit moet laten bederven. Het geheim van Wanda Wiericke" (…) "Als ik zo naar je zit te luisteren denk ik: Chopin sleurt haar mee. Misschien zit ze wel aan haar gestorven vader te denken. Straks loopt de boel uit haar hand. Ze voelt te véél! Daar is niets op tegen, dat is goed. Maar!! Onder dat gevoel moet een tweede laag zijn, een vangnet zonder gaten dat er altijd is. Dat vangnet zit je te haken als je studeert. (…) Wie alleen in de technische taal kan spelen is misschien virtuoos, maar saai. Wie alleen de gevoelstaal spreekt is expressief, maar onbeheerst. Het geheim is de tweetaligheid (de synthese van vorm en emotie). Als je dat met je eigen geheim combineert kan geen luisteraar de radio uitzetten straks." (Wanda over zichzelf): "Ze kent haar eigen geheim niet, en toch weet ze wat hij bedoelt." Wanda blijft zoeken naar het geheim dat alles zin geeft. Het heftigst was het heimwee naar het eerste akkoord. (blz 203) Het akkoord, de overeenstemming, heeft Wanda sinds haar geboorte nooit meer kunnen bereiken. Het levenservaren van onoplosbare onvolkomenheid; geen allesomvattende verklaring (ook niet in de muziek); geen Grote Geruststelling. D De eerste druk vond plaats in januari 1997. Over de auteur: Anna Enquist is een pseudoniem voor Christa Witlund-Broer. Ze werd vlak na de oorlog (zomer ’45) in Amsterdam geboren. Ze zegt hier zelf over (Algemeen Dagblad, 2 januari 1999): er hing een zwaarte die je als kind niet begreep. Je ouders hadden net de hongerwinter achter de rug. Hun hele generatie verkeerde in een shock. De generatie van na de oorlog is opgevoed door mensen met een trauma en dat heeft natuurlijk invloed. Mijn vrijheid was een plicht, schreef ik in het gedicht Het kind uit vijfenveertig. Dat geldt voor mij en mijn generatie. Die druk die werd gelegd op het vooruitkijken. Alle kansen die zij hadden gemist, moesten wij waarmaken. Je moest blij zijn met je eten, blij zijn dat je mocht studeren. Blij zijn en moeten, er moest zoveel. Mijn generatie voelde zich een buitenstaander. De generatie voor ons deelde een intense en emotionele periode, die met geheimen was omgeven. Over de oorlog werd niet gepraat. Kinderen uit de naoorlogse jaren kregen het gevoel dat de echte grote mensen samen iets hadden dat zij niet mochten weten. In ‘Het geheim’ herken je dit beeld; Wanda voelt zich er buiten gelaten. Blz 80: "Jullie wisten het. Wat er met de joden…Wat de Duitsers met de joden…Wat ze deden in het kamp. Je had het moeten zeggen." Na de middelbare school wilde Anna Enquist pianiste worden, maar door omstandigheden ging ze psychologie studeren. Daarna is ze alsnog naar het conservatorium gegaan. Anna wilde altijd aan de rand staan, zodat ze snel weg kon. Vroeger vond ze dat ondeugdelijk, nu is het een soort thema in haar leven geworden. Het buitenstaandergevoel past haar. Anna Enquist schrijft ook: dat geloof in de wetenschap ontroert me. Het was een tijd, waarin mensen afrekenden met allerlei magische en religieuze ficties. Ze dachten, als we nu maar genoeg onderzoek doen, dan komen we er nog wel een achter hoe de wereld in elkaar zit. Nu weten we wel beter. Technisch en wetenschappelijk hebben we van alles ontdekt, maar we kunnen de wereld nog steeds niet beheersen. Alles is zo ingewikkeld geworden dat het verlamt. Dat vooruitgangsgeloof van de 18de eeuw. Daar ben ik soms jaloers op." Het geheim was de tweede roman van Anna Enquist. Haar eerste was Meesterstuk. Daarvoor was ze dichteres. Verder is ze psychoanalyticus. Dit boek is in deze tijd geschreven, dit kun je merken aan het taalgebruik en aan de manier waarop het geschreven is. Beoordeling: Ik vind dit boek erg aangrijpend, het verhaal spreekt mij erg aan en de schrijfster laat zien hoe groot iemands ambitie kan zijn en dat dat dan in conflict kan komen met je sociale contacten. Je merkt in het boek dat Wanda het moeilijk en eng vindt om contact met mensen te maken en met sommigen van hen een relatie aan te gaan. Ik vind het verhaal erg mooi geschreven. De schrijfster geeft de gevoelens van de personen in het boek mooi en goed weer en ik vind het leuk om dat te lezen, want dat kun je je veel beter inleven in de personen. Verder is het verhaal niet moeilijk geschreven, er staan (gelukkig) geen eindeloze zinnen in en het taalgebruik is vind ik ook goed gekozen. Het is niet erg makkelijk, maar het is niet zo moeilijk dat je het niet meer begrijpt. Het stuk wat ik niet zo mooi vond is dat zij aan het conservatorium studeert en ziek wordt. Hier worden veel gevoelens van haar weer gegeven en dit maakt het op ten duur nog al saai. Het stuk wat mij erg aansprak was het einde. Ik vind het erg mooi dat ze toch weer gaat spelen en dat haar ex-man Bouw haar dan hoort. Dan stopt het pianospel, het is dus een open einde. Je weet niet wat er verder gaat gebeuren, je kunt het alleen zelf verzinnen; krijgt Wanda opeens een pijnaanval en dat ze niet meer verder kan spelen, gaat ze dood of ziet ze Bouw dan staan en dat ze niet meer voor hem wil spelen of dat ze het leuk vindt dat hij er is en dat ze naar hem toe gaat. Ik zou andere mensen ook dit boek aanraden, omdat het mij zelf zo aanspreekt, als je zelf iets mooi vindt dan wil je dat krijg aan andere mensen kwijt en dan wil ik graag ook hun mening daar over horen. Hier volgen nog 2 recensies: Carel Peeters – Vrij Nederland 18-01-1997 "In Anna Enquists eerste roman Het meesterstuk was de alleswetende verteller zo opzichtig aanwezig dat hij als een schim door het verhaal zweefde en je hem naar de hel wenste. Elk personage werd zo dik aangezet dat je zijn hand erin herkende. […] In Het geheim maakt Anna Enquist zich wel aanzienlijk smaller dan in Het meesterstuk maar het lukt haar niet de noodzakelijke authenticiteit te bereiken. Er ontstaat geen symbiose tussen de verteller en de hoofdpersoon, de pianiste Wanda Wiericke." Hier ben ik het wel een beetje mee eens maar niet helemaal. Ik vind dat er wel een afstand is tussen de verteller en de hoofdpersoon omdat het toch een beetje een oppervlakkig verhaal is. Ik heb niet het idee dat ik echt in het verhaal zit, ondanks alle gevoelens die ze beschrijft zodat je meer mee kan voelen. Maar sommige omschrijvingen van bijvoorbeeld haar pianospel doen je dat vergeten en dat maakt het boek mooi. Carel Peeters heeft ook nog gezegd: "Het eigenlijke 'geheim' van de titel maakt bij onthulling door haar moeder niet zoveel indruk, het is de roman als geheel die niet geheimzinnig genoeg is." Met deze uitspraak ben ik het helemaal eens. Het verhaal draait namelijk niet speciaal om dat geheim. Als Wanda het geheim hoort van haar moeder verandert haar leven nauwelijks. Het is alleen nog een stukje meer ellende dat wordt toegevoegd. Het verhaal werkt ook niet naar dat geheim toe, er is geen opbouwende spanning. Ik vond de onthulling van het geheim geen hoogtepunt uit het boek. Aleid Truijens - De Volkskrant 17-01-1997 " […], Maar intussen is er niets mis aan de manier waarop Enquist de gevoelens van de hoofdpersonen beschrijft. Het afgewezen kind, de eenzame volwassen Wanda, de teleurgestelde Bouw, ze worden precies en overtuigend neergezet. Anna Enquist heeft verstand van gevoel." Met deze uitspraak ben ik het wel eens. Ze kan goed de personages beschrijven. Je ziet duidelijk de personen voor je. Misschien zijn ze soms iets te duidelijk en blijven er geen verrassingen of vragen over. Het verhaal op zich is niet bijzonder, maar de omschrijvingen van de manier waarop Wanda piano speelt en de dingen die ze dan denkt maken dat je je bijna goed kunt inleven hoe ze zich voelt terwijl ze muziek maakt. Dat vind ik heel goed gedaan.
