Cụ Quản Giáo

Được tin em Sơn, cháu nội của cụ từ Mỹ báo tin là cụ đã vừa qua đời vào tuổi 93. Tôi rất đau buồn, thiêng tiếc, thầm thỉ cầu nguyện cho cụ. Xin Chúa đón nhận linh hồn Anna về nơi vĩnh cửu và hạnh phúc đời đời.

Cụ là bà Quản Giáo lâu đời nhất của làng tôi, thậm chí tôi và em út của tôi cách nhau 25 tuổi nhưng tất cả anh em chúng tôi đều trải qua sự dạy dỗ, bảo ban và kinh hạt của cụ.

Làng tôi nằm bên bờ Sông Cầu, được thành lập cách đây trên dưới 300 năm. Tổ tiên làng tôi là những người sống trong cảnh trên bến, dưới thuyền. Vừa chài lưới, vừa ruộng đồng và đến từ nhiều nơi, thế nên các cụ hay tập trung về bến Ngọc Hà vào những mùa chài lưới. Nhờ có các cha Tây Ban Nha đem ánh sáng tin mừng tới nên các cụ tổ làng tôi đã kết nghĩa đệ huynh và tòng giáo. Từ đó một họ đạo được chính thức thành lập và lấy tên làng là Trung Nghĩa. Tên làng cũng chính là khẩu hiệu mà các cụ đã nêu ra làm căn bản cho sự trung tín, hiếu nghĩa cho con cháu sau này.

Gia đình tôi và gia đình cụ Quản Giáo đã có sự liên hệ mật thiết từ lâu đời. Cụ tổ gia tộc tôi vốn dòng họ Vũ, thuộc làng Đại, nằm ngay bên kia sông, đối diện với làng Trung Nghĩa. Sau những đi lại thân tình và sự  ngưỡng phục tinh thần yêu thương đoàn kết của dân làng TN và tinh thần giữ đạo cao cả và đầy tình bác ái tương thân, cụ tổ tôi đã theo đạo và đã trở thành con thiêng liêng của chi tộc họ Lê của cụ Quản Giáo. Từ đó, đã bao đời kết nghĩa đệ huynh, sự thân tình, nồng thắm  còn được kéo dài tới chúng tôi ngày nay.

Cụ ông cũng đã qua đời cách đây khá  lâu và trứơc sự hiền lành, thánh thiện của cụ ông, dân làng tôi đã đặt cho cụ cái tên "Ông Bụt". Thật sự thì cụ rất hiền lành, có tính bao dung và khó làm phiền hà, phật lòng ai.

Những năm mới đây, tôi thường có dịp về thăm quê hương và thường tới thăm cụ Quản. Mấy năm cuối đời, cụ không được khỏe nhưng đầu óc vẫn sáng suốt và có một trí nhớ tuyệt vời. Cụ nhắc, kể cho chúng tôi những kỷ niệm thân thương của dân làng và của cả chính chúng tôi nữa. Cụ nhắc đến tên từng đứa, thậm chí kể vả năm và nơi sinh.

Cụ kể cho tôi nghe rằng lụt Ất Dậu thì tôi chưa dứt bú, còn Hiệu con trai của cụ thì mới sinh, trong lớp đó, có cả cái Nhung con cụ Thìn....Rồi ai bú trực ai, đứa nào sài bỏng, đứa nào lên đậu.... Rồi chiến tranh xảy ra, dân làng liên tục tản cư đây đó. Nào Xuân Dục, Nùi Đôi, Hậu Thôn...nơi đâu ruộng đồng vừa đâm trổ thì dân làng lại trắng tay, kéo nhau ra đi. May thay cái tên làng Trung Nghĩa, các cụ tổ đã đặt ra, làm phương châm cho con cháu mà tình thương và sự tương thân tương ái đã kéo dân làng lên khỏi những vũng lầy, cơ khổ.

 Đầu óc của cụ như một bộ tự điển sống, qua đó chúng tôi học, ôn lại được những kỷ niệm hết sức thân thương của dân làng cũng như giữa các bạn đồng lớp chúng tôi.

Mẹ tôi kể ngày tôi sinh ra khổ lắm

Trời đen thui, lụt lội dâng trào

Không có gì ăn, mẹ khô sữa bú

Con khóc đứt lòng nhưng lấy gì ăn!

Năm Ất Dậu lụt dâng tràn khắp chốn

Bão thổi liên hồi người chết mọi nơi

Dân Thái Bình, Bùi Chu, Nam Định

Kéo về đông, xác chết khắp miền!

Quân Nhật nổi lên, bạo tàn chém giết

Dân làng tôi phải di tản về xuôi

Nhà cửa nát tan, nhà thờ cháy rụi

Cả làng tôi bỏ của kéo nhau đi!

Cả làng tôi bỏ của kéo nhau đi

Không có gì ăn, đồng hoang ngập nước

Nhái, ếch không còn túi rỗng trống trơn

Nhai cỏ rau qua ngày thay cơm cháo!

Mẹ vẫn kể ngày tôi sinh ra khổ lắm

Giặc giã khắp nơi, nước lụt dâng trào

Không có gì ăn, mẹ khô sữa bú

Đói qúa đòi ăn, nhai vú suốt ngày.

Nghe cụ kể mà không nhìn vài khuôn mặt gìa nua, yếu ớt của cụ vào cái tuổi ngoài 90 thì tôi vẫn cứ tưởng rằng mình đang đối diện với Bà Quản Giáo khi xưa vậy!

Sự ra đi của Cụ thật là một sự thiêng tiếc và là một sự mất mát to lớn của dân làng tôi vì những cây đại thụ như cụ của làng không còn được mấy. Đối với tôi thì tôi đã bị mất đi một bà Quản Giáo nhân lành, đã dạy tôi thuộc lòng bao nhiêu kinh hạt cũng như cái tình Trung Nghĩa ở đời. Tôi đã mất đi một bộ tự điển sống về những tích truyện, những kỷ niệm yêu thương của dân làng cũng như giữa chúng tôi.

Một lần nữa, chúng  con nguyện xin Thiên Chúa là cha nhân từ, đón nhận linh hồn Anna, thày dạy kinh hạt và điều lành cho chúng con về nơi vĩnh cửu.

Hoàng Ngọc Lễ

(Ngày qua đời của Cụ Quản Giáo)

Cảm đề « Cụ Quản Giáo »

Không chức thánh, bà mang Danh Thánh

Ngoài dòng tu, bà trau đức hạnh

Bà là hạt muối giữa đời

Giòng nước tưới mầm non.

Hôm nay ngồi bên những gốc cây cổ thụ

Của làng Trung Nghĩa cũ

Gặp những em bé Nghĩa Binh Trung Nghĩa xưa

Ở Việt Nam, ở Mỹ hay Thụy Sĩ

Tôi mường tượng được những buổi tối buổi trưa

Ở Ngăm Giáo Bà Quản đã dạy trẻ như thế nào. "*"

Thanh Tâm

"*": Quê gốc của cụ là làng Ngăm Giáo