Nói Chuyện Với Cha Kim-Long
(Chân thành cám ơn ṭa báo Người Tín Hữu,
đă cho phép sao chép lại bài phỏng vấn này)

Nhân dịp linh mục nhạc sĩ Kim-Long ghé Houston và được toa báo NTH phỏng vấn. Cha Kim Long là một thành viên nhiệt thành của Thánh Gia. V́ vậy TG xin phép NTH được đăng những hàng phỏng vấn này.

NTH: Thưa cha Kim-Long, cha là một tác giả thánh ca được biết rất nhiều và những tác phẩm của cha rất được phổ biến. Không một buổi cử hành lễ nghi phụng vụ nào mà không có bài hát của cha. Không một cuốn sách thánh ca nào mà lại không có bài của cha. Cha đă trung thành theo đuổi con đường phục vụ thánh ca của cha hơn 40 năm. Vậy cha đă bước vào địa hạt thánh ca như thế nào?

LmKL: Tôi bước vào lănh vực Thánh ca rất sớm, năm 8 tuổi, lư do là có giọng hát một chút, cho nên tôi được chọn vào ca đoàn ở một họ đạo nhà quê. Lúc đó th́ các ca đoàn c̣n hát tiếng La-tinh. 8 tuổi chắc không hiểu tiếng La-tinh chút nào cả, nhưng cứ hát thuộc ḷng. Và có lẽ những bài B́nh ca đầu tiên đó đă ảnh hưởng rất nhiều đến cái tâm thức, cái ư hướng của Thánh ca mà tôi luôn quư trọng. Mười tuổi vào trường thử, tôi tiếp tục được chọn để hát solo.
Năm 1954, khi di cư vào Nam ở tiểu chủng viện Thánh Phanxicô, tôi không nhớ rơ là năm nào, có lẽ khoảng 1955-56 ǵ đó, lúc đó tôi học đệ Ngũ, th́ có hai bậc thầy từ Bắc trở về và ở tại tiểu chủng viện để hướng dẫn âm nhạc cho chúng tôi. Đó là cha giáo sư Ngô Duy Linh và thầy Hải Linh, nhưng các ngài không trực tiếp dạy âm nhạc cho chúng tôi, bởi v́ chương tŕnh trung học không có đủ giờ để tiến sâu. Chúng tôi được các ngài hướng dẫn trong các buổi tập hát để hát cho những cử hành phụng vụ. Và chính những bài hát mà chúng tôi hát đi hát lại lúc đó là những bài của nhạc đoàn Lê Bảo Tịnh, nhạc đoàn Sao Mai và một số bài của nhạc đoàn Tiếng Chuông Nam của cha Nguyễn Duy Vi. Chúng tôi hát đi hát lại và được thấm nhuần những bài ca đó.
Tôi chẳng được ai dạy về viết Thánh ca như thế nào, nhưng mà rồi không biết từ đâu, tôi ngồi cầm bút và viết bài Con Hân Hoan Bước Lên Bàn Thờ Chúa năm 1957. Lúc đó tôi mới có 17 tuổi. Đưa bài hát cho cha Ngô Duy Linh xem, tôi thấy ngài gật gù, và rồi ngài nói với tôi rằng: "Được lắm! Tiếp tục đi!" Với lời khuyến khích đó, tôi bắt đầu viết khơi khỏa ư tưởng, và những bài đầu tiên của tôi th́ thường là cha Ngô Duy Linh xem lại kỹ lưỡng và chỉ dạy cho tôi.
Thế là tôi viết Thánh Ca. Và tôi tiếp tục như vậy cho đến khi lên đại chủng viện th́ tôi được trao trách nhiệm là tập hát cho các thầy. Khi đó, tôi đă xuất bản cuốn nhạc đầu tiên của tôi, đó là cuốn Suối Thiêng.
Bước vào đại chủng viện, trong cái môi trường để tập hát cho các thầy, tôi tiếp tục yêu mến và sáng tác Thánh ca. Tôi in cuốn Ca Lên Đi đầu tiên tập I. Tập I xong th́ hứng khởi viết tập II, tập III v.v..., và đến khi làm Linh Mục th́ tôi đă in được 6 cuốn Ca Lên Đi.

NTH: Vậy là cha đă có thiên khiếu về thánh ca ngay từ khi c̣n trẻ. Ngoài thiên khiếu đó, cha có học thêm ǵ về âm nhạc không?LmKL: Tôi vẫn tự học để viết Thánh Ca. Tôi lắng nghe vànếu có ai nói ǵ cần sửa chữa, tôi luôn luôn đón nhận để làm cho tốt hơn, v́ nghĩ rằng ḿnh đâu có học hành ǵ, ḿnh chỉ được cái phương tiện hay, và được cái môi trường tốt để phát triển một chút khả năng Chúa ban, và chắc chắn cái khả năng đó có những hạn hẹp, và cần phải được bổ túc bởi sự nâng đỡ của những người khác.
Tôi nhớ khi in cuốn Ca Lên Đi đầu tiên ở nhà in Nguyễn Bá Ṭng, có một lần tôi tới và khi biết rằng cuốn sách của tôi đang cắt xén ở dưới pḥng, tôi xuống để xem mặt cuốn sách như thế nào. Người thợ cắt xén hỏi tôi rằng "Có phải cuốn sách này là của thầy không?", tôi nói "Phải" với một chút hănh diện. Và người đó đă nói thế này: "Trưa nay, lúc nằm trên bàn giấy để nghỉ trưa, con mở ra xem và con thấy có một chỗ con có thể góp ư với thầy được không?" Lúc đó tôi thấy rơ tự ái của một ông thầy trường lư đoán với một công nhân. Trong ḷng tôi thấy rơ một cái ǵ như một chút tự ái hay một chút giận dữ nào đó, nhưng khi anh ta nói thế này: "Con đă đọc lời ca một bài về Đức Mẹ mà thầy viết rằng 'Lậy Mẹ Cực Thánh', th́ con thấy rằng không biết có đúng không, bởi v́ con nghĩ 'cực thánh' chỉ dành cho Chúa, Đức Mẹ chỉ 'rất thánh' thôi!". Lúc đó tôi cảm thấy phải suy nghĩ lại. Và cũng từ cái kinh nghiệm này, tôi nghĩ rằng không ai hoàn hảo cả, và có cả những người ḿnh nghĩ là tầm thường nhất, vẫn có thể giúp ḿnh hoàn hảo hóa được những tác phẩm của ḿnh.
Tôi cũng luôn luôn ư thức rằng, ḿnh có được học hành để sáng tác đâu, và ḿnh cứ theo những bài Thánh ca ḿnh hát, nó ảnh hưởng tới cuộc sống của ḿnh, tới tư tưởng của ḿnh, tới những suy nghĩ của ḿnh, và từ đó ḿnh tiếp tục viết.

NTH: Vậy sau này cha có c̣n cơ hội nào để học nhạc nữa không?LmKL: Có, sau khi tôi chịu chức Linh mục, th́ Đức Giám Mục địa phận Mỹ Tho bảo tôi chuẩn bị để đi học Thánh Nhạc. Và rồi ở Roma, tôi ghi tên học B́nh Ca đầu tiên. Nhiều người nói với tôi rằng: "lỗi thời rồi, sau Công Đồng Vaticanô II rồi, dùng tiếng địa phương rồi, vậy mà c̣n học B́nh Ca làm ǵ?" Nhưng tôi vẫn nghĩ Thánh Nhạc đi liền với B́nh Ca, và dù B́nh Ca không được trực tiếp dùng trong Phụng Vụ nữa, th́ từ lối h́nh thành bài hát đến tư tưởng, đến tất cả những vai tṛ từng bài B́nh Ca trong phụng vụ, nó vẫn có giá trị để hướng dẫn ḿnh viết Thánh Ca. Cho nên tôi đă quyết định học riêng về B́nh Ca, và dĩ nhiên c̣n phải học những môn khác nữa như hoà âm, đối âm, hay là tấu khúc v.v... Từ cái tinh thần b́nh ca đó, tôi đă t́m ra một con đường rơ rệt cho con đường sáng tác Thánh Ca của ḿnh: là cái hướng đi của những bài B́nh Ca được h́nh thành như thế nào, từ lời cho đến nhạc ; cái nhạc nó phải quyện đến lời như thế nào, để nhạc chỉ là phương tiện chuyển đạt những tư tưởng của lời ca, để lời ca thực sự là một lời cầu nguyện dâng lên Thiên Chúa.

NTH: Sau những năm ở Roma học Thánh nhạc, cha có c̣n nghiên cứu ǵ thêm nữa không?LmKL: Tôi không nghĩ rằng cái học của ḿnh đă là hoàn hảo, cho nên tôi thường học hỏi nghiên cứu thêm. Thời gian đó, người thầy phụ của tôi là cha Ngô Duy Linh cũng đang đi học thêm ở Pháp, cho nên thường tới mùa Hè th́ hai thầy tṛ chúng tôi cùng đi dự thêm những lớp Hè ở Nice. Tôi nhớ có một câu chuyện và có lẽ trong đời tôi cũng không quên, đó là trong một buổi giáo sư Tonyo bận đi đâu đó, ông bảo chúng tôi về muốn viết cái ǵ th́ viết để mai ông sửa. 8 giờ tối hôm đó cha Duy Linh đến gơ cửa pḥng, bảo tôi cho ngài một ư tưởng hay lời ca nào đó để nài viết v́ ngài đang bí đề tài. Lúc đó tôi cũng đang viết bài của tôi nên tôi đưa đại cái bài mà tôi đă dịch sẵn, đó là bài "Người Đi Trong Nước Mắt". Cha Linh cũng đác ư và trở về pḥng để cố gắng viết bài đó. Chiều hôm sau gặp giáo sư Tonyo, ông đánh đàn đoạn đầu tiên. Ông gật gù và nói rằng bài nhạc có rất nhiều tính chất á đông. Ông hài ḷng. Nhưng khi đánh tới đoạn nhạc "người về..." th́ ông sựng lại và tôi thấy khuôn mặt ông có hơi khác. Ông đánh đàn lại một lần nữa, rồi một lần nữa, rồi ông nói với chúng tôi rằng: "ngôn ngữ của các anh chúng tôi không biết, nhưng theo những ǵ các anh chú thích về ư nghĩa của đoạn này th́ tôi thấy không đạt". Lúc đó chúng tôi tự ái (sau này trao đổi với cha Ngô Duy Linh th́ ngài cũng nói là lúc đó tự nhiên ngài cũng thấy tự ái), và hỏi giáo sư "Ủa sao vậy?". Giáo sư Tonyo nói rằng "nếu 'người đi' đọc giọng nhạc lên ḿ lala đố rế mí..., mà 'người về' lại là ḿ ḿ..., th́ đâu có về, dậm chân tại chỗ!" Lúc đó hai người chúng tôi cũng gật gùnói với nhau rằng: "thôi ḿnh học suốt đời đi, có vậy mà cũng không nhận ra!" Tôi vẫn c̣n nhớ cha Ngô Duy Linh bảo phải sửa như thế nào, v́ tiếng Việt của ḿnh có những dấu bằng, dấu trắc, và có nhiều giớ hạn, nên tôi đề nghị với ngài sửa "người về" thành "khi về" để làm gịng nhạc đi xuống, tạo sự tương phản của gịng nhạc đi lê của "người đi".
Tôi muốn kể chuyện đó để thấy rằng trong lănh vực âm nhạc, tôi cảm thấy có một cái ǵ đó không giới hạn, không biên giới, và con người ḿnh phải chấp nhận học hỏi thêm măi.
NTH: Trong qúa tŕnh 43 năm sáng tác, cha đă viết được bao nhiêu bài Thánh Ca?LmKL: Thực t́nh mà nói, tôi chẳng bao giờ đếm những bài tôi viết cả. Và tôi cũng không có ư nh́n lại những công việc ḿnh làm để tự măn về công việc đó. Tôi viết Thánh Ca có nghĩa là khi tôi đọc những tư tưởng từ những bài suy niệm, những bài Thánh Vịnh hoặc những lời kinh, có một cảm hứng nào đó đánh động tâm hồn tôi và tôi cảm thấy phải viết ra. Tôi viết ra rồi, ai hát th́ hát. Khi được nhiều bài th́ in thành một tập; và cứ thế, tập này nối tiếp tập kia. Tôi cũng chẳng có thời giờ đếm lại là tôi đă viết bao nhiêu bài, nhưng tôi cảm thấy rằng viết Thánh Ca là những cảm hứng hoà nhập với tâm hồn tôi, và sau đó là nhu cầu phải viết, v́ nếu không viết ra th́ cảm thấy bứt rứt áy náy khó chịu thế nào đó, cho nên tối cứ phải tiếp tục viết mà thôi.

NTH: Hiện tại, cha đang làm ǵ với công việc mục vụ?LmKL: Hiện nay th́ tôi đang dậy Thánh Nhạc cho 3 đại chủng viện Ha1 Nội, Huế và Saigon. Có những chủng viện mời nhưng tôi chưa đáp ứng. Và một công việc khác của tôi là một công việc âm thầm, đó là làm phó Ban Thánh Nhạc trực thuộc Hội Đồng Giám Mục Việt Nam, và vị trưởng ban là Đức Cha Nguyễn Văn Hoà. Ngài cũng là một nhạc sĩ sáng tác.
Trong khi đi đây đó để dậy về Thánh Ca, tôi vẫn tiếp tục sáng tác. Tôi nghĩ rằng, Chúa ban cho ḿnh có chút khả năng về âm nhạc, th́ thôi, ḿnh chọn con đường này để phụng vụ. V́ thế, từ ngày viết bài Thánh Ca đầu tiên đến hôm nay, 43 năm, tôi vẫn tiếp tục sáng tác, phải nói là không ngừng.

NTH: Về lănh vực Thánh Ca, người ta thường nói: "Hát là cầu nguyện hai lần!" Là một người chuyên môn về lănh vực này, cha nghĩ ǵ về câu nói đó?LmKL: Nếu theo như thánh Augustinô "hát hay là cầu nguyện hai lần", th́ tôi vẫn trao đổi với những người tôi có dịp tiếp xúc, đặc biệt là những học tṛ học sáng tác Thánh Ca với tôi, và tư tưởng của tôi là: bài hát Thánh Ca hay, có nghĩa là bài hát Thánh Ca phải cầu nguyện hai lần. Lần thứ nhất tác giả phải cầu nguyện để viết ra bài Thánh Ca ấy; bởi v́ chủ đích của bài Thánh ca chính là để hát và cầu nguyện với Chúa, mà nếu tác giả không cầu nguyện để viết ra th́ làm sao có thể gây tác động, gây những cảm xúc cho người hát để người hát cùng cầu nguyện?

NTH: Vậy cha viết một bài Thánh ca như thế nào?LmKL: Tôi xin thưa rất chân t́nh rằng, đời tôi, tôi chưa bao giờ ngồi ở bàn giấy để tẩy tẩy, xoá xoá, thêm nốt nọ, bớt nốt kia, để mà viết một bài Thánh ca. Bài Thánh ca của tôi h́nh thành là khi có một tư tưởng đạo đức nào đó đến với tôi, tôi suy nghĩ và thường cho rằng có một sự soi sáng nào đó của Thiên Chúa, để những tư tưởng ấy có thể bổ túc và từ từ h́nh thành ra bài Thánh Ca.
Trong cái bầu khí riêng tư đó, tôi đă cầu nguyện với bài Thánh ca khi nó h́nh thành. Sau đó, nếu có thời giờ, tôi sẽ viết lại bài Thánh ca ấy, chứ không bao giờ tôi nghĩ rằng ḿnh phải ngồi để mà viết thêm bài này bài nọ hoặc cho đủ bài kia để có thể in thành một cuốn sách. Tôi đă không bao giờ làm chuyện đó cả. Vậy th́ nếu tác giả viết bài Thánh ca trong tâm thức cầu nguyện và trong khi cầu nguyện th́ đó là cầu nguyện lần thứ nhất.

NTH: C̣n lần thứ hai th́ sao, thưa cha?LmKL: Lần thứ hai, như tôi vẫn thường nói khi sinh hoạt với các Ca đoàn và với những người ở những nơi mà tôi có bổn phận phải giảng dậy rằng, bài Thánh ca hay là phải có cầu nguyện thứ hai hay, đó là người hát phải hát để cầu nguyện, hoặc là để giúp người khác cầu nguyện. Không thể nào đạt được cái ư tưởng là giúp người khác cầu nguyện khi chính ḿnh hát mà ḿnh không hoà nhịp được với những tư tưởng của bài Thánh ca, để ḿnh thực sự cầu nguyện với những tư tưởng đó. Bởi vậy thao thức của tôi vẫn là làm thế nào để cho người viết Thánh ca: cầu nguyện; người hát Thánh ca: cầu nguyện.

NTH: Theo như kinh nghiệm riêng tư của cha, thế nào là Hát và Viết Thánh ca?LmKL: Hát Thánh ca không phải là dịp để phô trương tài năng của ḿnh. Viết Thánh ca không phải v́ mục đích để lại những tác phẩm để đời. Kinh nghiệm cuộc sống của tôi: cách đây hơn 6 năm, khi bác sĩ cho biết tôi bị ung thư đại tràng, tôi chuẩn bị săn sàng để có thể về với Chúa, th́ tôi nghiệm ra rằng: tất là những ǵ gọi là của ḿnh đều ở lại đàng sau. Ḿnh chết rồi, xuôi tay nhắm mắt rồi, người ta có hát bài của ḿnh hay không, người ta có nhớ tới ḿnh hay không, đối với ḿnh nào c̣n có nghĩa ǵ nữa đâu! Cho nên tôi không đặt nặng vấn đề là người ta sẽ nghĩ ǵ về ḿnh hay người ta sẽ đánh giá những bài Thánh ca của ḿnh như thế nào. Tôi chỉ nghĩ rằng, tôi đă làm một việc với lương tâm của tôi trước mặt Thiên Chúa. Tôi nhận được một nén bạc, tôi phải cố gắng sinh lợi cho nén bạc đó, để rồi tôi đáp ứng nhu cầu Phụng vụ của Giáo hội, v́ Giáo hội cũng đă tạo môi trường và cơ hội cho tôi để tôi có thể học hỏi thêm được những ǵ về lănh vực Thánh ca.
C̣n những bài Thánh ca của tôi, tôi chỉ mong rằng có được nhiều người đồng cảm với tôi để cùng hát lên và cầu nguyện, th́ đó là tôi đă đạt được cái thao thức của ḿnh rồi 

***
Người Tín Hữu, Số Năm 9&10, 00, trang 19 - 2

1