THÁNH PHANXICÔ VÀ HỒI GIÁO

Lm Nguyễn Hồng Giáo, dòng Phanxicô

hắc hẳn Dòng thánh Phanxicô là Dòng đầu tiên đã đưa nhiệm vụ truyền giáo vào trong bản tu luật của mình. Chương 16 của bản luật năm 1221 mang đầu đề: "Những anh em đến với người Hồi Giáo và những người ngoại giáo khác". Tôi nghĩ rằng nhiều người thời ấy đã có ý chê bai, đại khái: cái "ông thánh" này thật lý tưởng viễn vông; làm sao nói chuyện truyền giáo với bọn vô đạo ấy được?

Hai Thế Giới Kình Ðịch

Quả thật, đối với người Công giáo thế kỷ 13, -thời đại thánh Phanxicô-, nói tới ngoại giáo, trước hết là nói tới Hồi giáo và thế giới Hồi giáo là một thế giới thù nghịch. Chỉ trong vòng vài thế kỷ sau khi nhà tiên tri Mohamet qua đời (632), tôn giáo này đã bành trướng cùng với những cuộc chinh phục vũ bão, nhiều khi đẫm máu của người Ả Rập, từ Cận Ðông qua Tây Á, Bắc Phi đến tận châu Aâu, vào sâu trong "vùng cứ địa" của thế giới Kitô giáo như Tây Ban Nha, Pháp, Sicile. Họ đã chiếm Giêrusalem năm 637, làm chủ các nơi thánh của Kitô giáo và gần đây ngăn cản khách hành hương từ châu Aâu đến Thánh Ðịa. Bởi thế từø cuối thế kỷ 11 đến lúc bấy giờ Giáo Hội đã phát động đến bốn cuộc Thập tự chinh chống lại đế quốc Hồi giáo để "bảo vệ đức tin" và lấy lại những nơi thánh đã mất. Nhưng ngoại trừ cuộc viễn chinh thứ nhất (1096-1099) đạt được mục tiêu tái chiếm Giêrusalem, còn lại là không có kết quả, thậm chí thất bại nặng nề không những về mặt quân sự mà nhất là về mặt tinh thần Phúc Aâm.

Chính thánh Phanxicô đã chứng kiến sự thất bại đó khi cùng đi với đoàn Thập tự chinh thứ 5 (1217-1221) sang Ai Cập. Vâng, ngài cũng "xuất chinh" theo đạo quân Kitô giáo và đến Ai Cập với một vài anh em khác vào khoảng tháng 7 tháng 8 năm 1219, nhưng với một tinh thần, một mục tiêu và phương pháp khác hẳn.

Một Sứ Vụ Hòa Bình.

Là một người muốn sống triệt để tinh thần Phúc Aâm, thánh Phanxicô không chấp nhận ý tưởng cho rằng Giáo Hội có quyền dùng vũ lực để bảo vệ đức tin. Nay những gì ngài trực tiếp chứng kiến trong doanh trại Thập tự quân như lòng hám danh, hám lợi càng củng cố thêm niềm xác tín của ngài rằng đây không phải là một cuộc chiến chính nghĩa. Ngài tìm cách thuyết phục quân lính và hồng y Pêlagiô Galvani, người lãnh đạo chuyến Thập tự chinh này hãy ngưng chiến và thương thuyết hoà bình với vua Hồi Giáo Malik al-Kamil, nhưng chẳng ai thèm nghe. Người ta muốn một cuộc chiến thắng trọn vẹn. Song chiến thắng đâu không thấy, chỉ biết rằng ngày 29 tháng 8, l219 quân Hồi Giáo đã đè bẹp quân Công Giáo và giết chết 6.000 chiến binh Thập tự. Chỉ sau thất bại này, hồng y Galvani mới cho phép Phanxicô đi gặp vua Hồi, nhưng đức hồng y nói rõ là quân đội ngài sẽ không can thiệp cho dù có gì bất trắc xảy ra. Phanxicô đi với tư cách cá nhân, không phải là đặc sứ của quân Công Giáo.

Giám mục Jacques de Vitry, một người đương thời với thánh nhân đã viết trong một lá thư năm 1220: "Vị bề trên tổng quyền của họ (Phanxicô) đến với đạo quân của chúng ta, lòng cháy bỏng nhiệt tình vì đức tin, rồi không chút sợ hãi, ngài đi qua đoàn quân của kẻ thù. Và sau ít ngày rao giảng Lời Chúa cho quân Hồi Giáo, ngài không thu lượm được kết quả lớn nào. Tuy nhiên nhà vua Ai Cập đã bí mật xin ngài nhân danh ông, cầu xin Chúa soi sáng cho ông biết phải theo đạo nào làm đẹp lòng Chúa hơn". Trong một tài liệu khác, Jacques de Vitry cho biết thêm rằng nhà vua đã chăm chú nghe lời rao giảng của thánh Phanxicô, nhưng ông sợ trong các chiến binh của mình, có ai nghe lời thánh nhân mà gia nhập Kitô giáo và đào ngũ qua quân thù chăng, nên ông cho người tháp tùng ngài trở về doanh trại quân Kitô giáo với tất cả lòng trọng thị.

Một Quan Niệm Truyền Giáo Mới.

Việc rao giảng cho vua Hồi Giáo không mang lại kết quả bề ngoài nào, nhưng có thể nghĩ rằng qua chuyến đi Trung Ðông, Phanxicô đã tìm ra một phương pháp truyền giáo mới đối với thời bấy giơ. Các chỉ thị của ngài trong bản luật mà ngài viết ra sau chuyến đi này, sẽ trình bày rõ nội dung của phương pháp này.

"Còn anh em đến với dân ngoại, thì có thể sống theo Thần Khí Chúa bằng hai cách. Một là đừng tranh cãi hay chống báng nhưng hãy tuân phục 'mọi người vì Thiên Chúa' (1 Pr 2, 13) và tuyên xưng mình là Kitô hữu. Hai là khi thấy đẹp lòng Chúa, anh em hãy loan báo Lời chúa để lương dân tin vào Thiên Chúa toàn năng, Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần, cùng tin vào Chúa Con là Ðấng cứu chuộc và cứu độ, để họ được thanh tẩy và trở thành Kitô hữu" (Luật 1221 chương 16, câu 5-7). Chúng ta thường nói: đi truyền giáo cho dân ngoại, thánh Phanxicô thì nói: đi đến với dân ngoại (đúng ra là: đến giữa (inter, among) dân ngoại. Dân ngoại trước tiên không phải là đối tượng để chinh phục. Việc thứ nhất nhà truyền giáo Phan-sinh phải làm là sống hiền hòa (không tranh cãi v. v. ), không tìm thống trị kẻ khác bằng bất cứ cách nào (phục tùng mọi người) nhưng vẫn thẳng thắn xưng mình là Kitô hữu. Theo cách ta quen nói ngày nay, đó là truyền giáo bằng chứng tá đời sống. Việc rao giảng rõ ràng sẽ đến, nhưng đến khi nào thì phải tìm hiểu ý Chúa, sớm muộn tùy môi trường, hoàn cảnh, không nóng vội.

Còn một cách thứ ba mà thánh Phanxicô gián tiếp nói tới trong phần sau của chương 16, đó là chấp nhận đau khổ, bị chống đối, bị bách hại và sẵn sàng đổ máu ra làm chứng cho Ðức Kitô. "Vì lòng mến Chúa, anh em hãy chấp nhận các địch thù, hữu hình cũng như vô hình, vì Chúa phán: 'Ai liều mạng sống mình vì Ta, thì sẽ cứu được mạng sống ấy và hưởng phúc trường sinh', và: 'Phúc thay ai bị ngược đãi vì chính đạo, vì họ sẽ được vào Nước Trời' "(chuơng 16, câu 11-12).

Phanxicô không quên nhóm 5 anh em đầu tiên được gửi qua nước Hồi Giáo Marôc và đã bị ném đá chết ngày 6 tháng 1 năm 1220. Thánh Antôn đã xin nhập dòng Anh Em Hèn Mọn sau khi được nhìn thấy xác năm vị tử đạo tiên khởi này của Dòng khi thi hài các ngài được rước về qua Bồ Ðào Nha.

Truyền giáo theo thánh Phanxicô, cốt yếu là một quá trình sống, một quá trình khám phá, học hỏi và chia sẽ bằng cách lắng nghe Chúa nói trong và qua cuộc sống và lịch sử. Chính thánh nhân đã bị đánh động bởi thái độ cung kính của người Hồi Giáo khi cầu nguyện và việc họ cầu nguyện nhiều lần trong ngày theo hiệu lệnh chung, vì thế sau khi trở về ngài cũng đưa những kinh nghiệm đó vào trong những bức huấn thư gửi anh em. Như thế, có thể nói loan báo Tin Mừng không phải chỉ cho mà cũng nhận, không phải chỉ Phúc Aâm hoá kẻ khác mà cũng để cho mình được Phúc Âm hóa bởi kẻ khác nữa. /.