Phaïm Traàn
Meï ôi
ñöùng giöõa hai laèn ñaïn
Ñoû maùu tim con voït phía naøo
Vöông
Ñöùc Leä (1968)
Hoa Thònh
Ñoán.- Giôø 12:45 chieàu ngaøy
1-4-2001, taïi beänh
vieän Chôï Raãy, laø giaây
phuùt ñau buoàn cho neàn aâm
nhaïc vaø
vaên hoùa Vieät Nam khi Trònh Coâng
Sôn lìa ñôøò
ÔÛ
tuoåi 62, ngöôøi ngheä syõ
noåi tieáng khaép Theá giôùi
vôùi nhöõng doøng nhaïc vaø
lôøi ca thaám saâu vaøo loøng
moãi
ngöôøi, khoâng phaân bieät
maøu da, chuûng toäc vaø yù thöùc
heä,
Trònh Coâng Sôn ñaõ ñeå
laïi cho ñôøi hôn 40 naêm
ñaáy aép
yeâu thöông vaø khoâng haän
thuø, keå töø nhaïc phaåm
Öôùt Mi
(1958) qua tieáng haùt Thanh Thuùî
Anh vieát
:" Nhìn laïi quaõng ñôøi
mình ñaõ ñi, toâi caûm
thaáy
khoâng coù gì phaûi aân haän.
Toâi vaãn laø ñöùa treû
thô trong
ngheä thuaät, loøng coøn traøn
ñaày caûm höùng. Toâi vaãn
coøn ham
meâ hoïc hoûi quanh mình vaø coøn
ñuû haøo höùng môû
ra nhöõng
cuoäc ñoái thoaïi, ñoäc thoaïi
vôùi caây coû thieân nhieân,
vôùi
con ngöôøi qua ca khuùc döôùi
aùnh saùng hieàn hoøa nhaân
haäu
cuûa nhöõng ngaøy toâi ñang
soáng.... Vôùi ca khuùc, toâi
laø
ngöôøi tình cuûa thieân nhieân,
laø ngöôøi baïn cuûa nhöõng
em
beù. Qua ca khuùc, toâi ñaõ
ñeán gaàn vaø ñaõ ñi
xa nhöõng
chuyeän tình, ñaõ tham döï
nhöõng noãi haân hoan cuûa ñôøi
ngöôøi vaø cuõng gaùnh
nheï giuøm nhöõng phieàn muoän.
Ca khuùc laø
ñôøi soáng thöù hai sau
caùi thaân theå maø cha meï ñaõ
sinh
thaønh" (Trích "Phaùc thaûo
chaân dung toâi trong "Nhaïc vaø
ñôøi -
NXB Toång hôïp Haäu Giang)
Sôn ñaõ
gaàn guõi vôùi moïi ngöôøi
qua nhöõng baûn nhaïc vaø
lôøi ca choáng chieán tranh yeâu
hoøa bình vaø yeâu ngöôøi,
nhöng
ñeán khi cheát anh laïi thieáu
nhöõng ca syõ ñaõ töøng
nhôø anh
maø soáng, nhôø coù anh maø
ñöôïc noåi danh, trong soá
naøy coù
Khaùnh Lî
Chæ coù
tieáng haùt Khaùnh Ly môùi laøm
noåi nhaïc Trònh Coâng
Sôn, cuõng nhö Thaùi Thanh ñaõ
ñöa teân tuoåi Phaïm Duy leân
ñænh cao cuûa ngheä thuaät trong
nhieàu chuïc naêm.
Khoâng
ai coù theå thay Khaùnh Ly, duø laø
Vónh Trinh - em ruoät cuûa
Sôn, ñeå haùt nhaïc hoï Trònh.
Cuõng nhö chaúng moät ca syõ naøo
coù theå laãn loän vôùi
tieáng haùt "vöôït thôøi
gian" cuûa
Thaùi Thanh khi nghe baø haùt nhaïc
Phaïm Duî
Nhöõng
Thaùi Haèng, Thaùi Hieàn, Thaùi
Thaûo, Duy Quang, YÙ Lan laø
hieàn theâ, laø con vaø chaùu
maø coù ai haùt nhaïc Phaïm Duy
hay
baèng Thaùi Thanh ?
Vì theá
maø Khaùnh Ly ñaõ nhìn nhaän
nöûa ñôøi soáng cuûa
Trònh Coâng Sôn laø nöûa
ñôøi mình vaø coâ ñaõ
chaân thaønh
bieát ôn Sôn ñaõ laøm
cho teân coâ röïc saùng. Moãi
khi nghe
Khaùnh Ly haùt, hình aûnh Trònh
Coâng Sôn hieän ra tröôùc maét
nhöõng ngöôøi bieát anh.
Nhöng lôùn hôn laø ñoái
vôùi nhöõng
ai chöa töøng gaëp Trònh Coâng
Sôn. Hoï chæ nghe nhaïc cuûa anh
maø ñaõ thaáy gaàn guõi,
ñaõ caûm nhaän ñöôïc
taám loøng nhaân
haäu bao la cuûa anh vôùi caây coû
vaø con ngöôøò
Baùo
Lao Ñoäng ra ngaøy 3-4 vieát: "Chieàu
1.4, khi Sôn vöøa naèm
xuoáng, xung quanh anh chæ coù ngöôøi
thaân vaø maáy ngöôøi baïn
- caùc hoïa só, kieán truùc sö,
nhaø baùoï.., coù raát ít
caùc
nhaïc só vaø ca só, tröø
ca só Lan Ngoïc vaø ngheä só saxophone
Traàn Maïnh Tuaán. Moät vaøi ngöôøi
trong nhoùm "Nhöõng ngöôøi
baïn" ñang ñi coâng taùc
ôû Taây Nguyeân, nhaïc só
Toân Thaát Laäp
vaø ca só Hoàng Nhung thì ñang
ôû Australia, coøn ngöôøi
baïn
thaâm giao, hoïa só Trònh Cung laïi
ñang oám naëng ôû taän beân
Myõ. Moät söï ra ñi khoâng
oàn aøo, coù phaàn laëng leõ,
chæ coù
tieáng keøn cuûa Traàn Maïnh Tuaán
ñöa tieãn vôùi chuùt hoài
öùc röïc saùng veà Trònh
Coâng Sôn trong "Caùt buïi"
vaø "Moät
coõi ñi veà". Sôn naèm
ñoù, thaân xaùc beù nhoû,
gaày goø. Cuoái
cuøng thì ngöôøi ta cuõng
caát ñi caëp kính traéng - vaät
baát
ly thaân cuûa Sôn khi coøn soáng
ñeå traû anh veà vôùi caùt
buïò"
Sôn ñaõ
cheát nhö khi anh coøn soáng. Baïn
beø cuûa anh thì
nhieàu, ngöôøi meán moä anh
cuõng raát ñoâng -- trong soá
naøy
coù treân 20 trieäu dóa nhaïc cuûa
anh ñöôïc tieâu thuï ôû
Nhaät
vaø nhieàu nöôùc khaùc
- nhöng Sôn ñaõ ra ñi "khoâng
oàn aøo,
coù phaàn laëng leõ", teû
nhaït ôû beänh vieän Chôï
Raãy vôùi
nhöõng chöùng beänh xô gan,
suy thaän, tieåu ñöôøng, xuaát
huyeát tieâu hoùa vaø vieâm phoåi
naëng (trích Buøi Chieán, baùo
Lao Ñoäng 3-4-01) !
Vôùi
baèng ñoù chöùng beänh hieåm
ngheøo maø Sôn ñaõ caàm
cöï
ñöôïc tôùi vaøi naêm,
nhöng laàn nhaäp vieän ngaøy 26-3
vöøa
roài laø chuyeán vaøo nhaø
thöông sau cuøng cuûa ngöôøi
ngheä syõ
noåi tieáng nhaát trong 20 naêm chieán
tranh vaø veà sauï
Töø
Bieån nhôù, Dieãm xöa, Haï
traéng, Nhìn nhöõng muøa thu
ñi,
Noái voøng tay lôùn, Töoåi
ñaù buoàn, Tình nhôù
...cho ñeán Ca
dao meï, Meï ngoài ru con hay Em coøn
nhôù hay em ñaõ queân, Huyeàn
thoaïi meï, Chieàu treân queâ höông
toâi, Em laø boâng hoàng nhoû
v.v... Trònh Coâng Sôn ñaõ ru
chuùng ta veà vôùi tình ngöôøi,
tình ruoät thòt vaø tình gioáng
noøò
Sôn khoâng
haän thuø, khoâng oaùn than vaø
khoâng traùch moùc ai trong
nhaïc cuûa mình. Anh chæ bieát
noùi leân nhöõng khao khaùt cuûa
moät con ngöôøi vaø cuûa moïi
ngöôøi muoán soáng bình
an, coi ai
cuõng laø anh em duø laø ngöôøi
chöa quen.
Neùt
ngaây thô, hoàn nhieân cuûa moät
ngheä syõ trong Sôn ñaõ
ñöa anh ñeán gaàn vôùi
nhöõng em nhoû cuûa ñoàng
queâ, vôùi
nhöõng baø meï ngoài cöûa
chôø con trong chieán chinh, vôùi
nhöõng ruoäng ñoàng coû chaùy
vaø nhöõng caûnh soáng ngheøo
naøn
cuûa nhöõng ngöôøi daân
lam luõ boán muøa vaát vaû ngöôïc
xuoâò
Anh töøng
vieát :
"Moät
buoåi saùng muøa xuaân Moät ñöùa
beù yeân naèm Bôø moâi
döôøng thaàm hoûi: Coù thieân
ñaøng hay khoâng ?"
Hay :
"Meï
ngoài ru con ñong ñöa voõng buoàn,
ñong ñöa tuoåi nhoû
Meï ngoài
ru con ru maây vaøo hoàn, laïy trôøi
möa tuoân..."
Hoaëc :
"Töøng
ngöôøi tình boû ta ñi Nhö
nhöõng doøng soâng nhoû OÂi
nhöõng doøng soâng nhoû Lôøi
heïn theà laø nhöõng côn
möa".
......... "Maët trôøi, maët trôøi
ñaõ leân Coøn nhìn, coøn
nhìn
thaáy con ngöôøò Moät ngaøy
tình côø bieát em Laø ngaøy
laï
luøng nhaát traàn gian..."
Hoàn
nhieân, trong saùng cuûa Trònh Coâng
Sôn laø nhö theá nhöng
döôøng nhö Sôn ñaõ
maát phaàn lôùn tuoåi thô
cuûa mình.
Anh vieát
: " Toâi luoân luoân nhôù
thöông tuoåi treû, tuoåi treû
cuûa tình yeâu noàng naøn. Khi
toâi yeâu thöông caùi tuoåi
ñôøi
ngaøo ngaït höông hoa naøy thì
ñoàng thôøi toâi cuõng
yeâu moät
coõi ñôøi toâi ñaõ
maát." (Nhaân Daân, 4-3-01)
Quaû thöïc
laø Sôn ñaõ maát raát
nhieàu trong cuoäc ñôøi cuûa
anh. Sinh ra taïi Daklak (Ban Meâ Thuoät) naêm
1939, nhöng queâ anh
ôû Hueá. Cha maát sôùm,
meï ôû xa, moät mình Sôn löu
laïc
ñaát Saøi Goøn töø 1956
ñeå möu sinh. AÂm nhaïc ñeán
vôùi anh
nhö moät töï nhieân töø
luùc leân 10, nhöng Sôn khoâng bao
giôø
coù yù ñònh trôû thaønh
Nhaïc syõ.
Anh vieát:
"Thuôû aáy, toâi laø moät
ñöùa beù thích ca haùt.
Möôøi tuoåi bieát solfege, cheùp
laïi nhöõng baøi haùt yeâu
thích
ñoùng thaønh taäp, chôi ñaøn
mandolin vaø saùo truùc. Möôøi
hai
tuoåi coù caây ñaøn guitar ñaàu
tieân trong ñôøi vaø töø
ñoù
söû duïng guitar nhö moät phöông
tieän quen thuoäc ñeå ñeäm
cho chính mình haùt..." (Phaùc
thaûo chaân dung toâi)
Söï
baét ñaàu giaûn dò vaø
voâ tö nhö theá, veà sau, ñaõ
baøng
baïc phaûn aûnh trong haøng traêm
taùc phaåm cuûa Sôn maø ai cuõng
nhìn thaáî Sôn coù moät
tình yeâu roäng khaép vôùi
moïi
ngöôøi, ngay caû vôùi nhöõng
ngöôøi ñaõ coi anh quay löng
veà
phía hoï.
Anh vieát
tieáp trong hoài kyù :" Phaûi
chôø ñeán luùc soi göông
mình thaáy toùc khoâng coøn
mang maøu xanh cuõ nöõa, môùi
nhaän ra
ñöôïc heát noãi khaùt
khao ñöôïc yeâu thöông
maõi maõi con
ngöôøi vaø cuoäc soáng. Yeâu
thöông con ngöôøi cuõng laø
yeâu
thöông tieáng haùt bôûi vì
tieáng haùt mang trong noù taâm hoàn
cuûa con ngöôøò Tieáng haùt
seõ moïc leân xanh töôi treân
cuoäc
ñôøi naøy nhö nhöõng
caây töû ñinh höông moïc
traøn thôm tho
treân nhöõng caùnh ñoàng
voâ taän."
Chính
nhö vaäy Sôn aï. Chæ coù tieáng
haùt cuûa yeâu thöông
môùi ñem con ngöôøi gaàn
laïi vôùi nhau vì tieáng haùt
khoâng
mang moät maøu saéc chính trò
naøoï Chæ coù ngöôøi
nghe môùi
bieán noù thaønh tuø nhaân.
Neáu
chaúng may cho ñeán baây giôø
maø haõy coøn coù ngöôøi
nghó
raèng, nhaïc "phaûn chieán"
(hay yeâu hoøa bình) cuûa Trònh
Coâng
Sôn ñaõ laøm naûn loøng
chieán syõ, ñaõ "noái
giaùo cho giaëc"
thì cuõng neân bình taâm nghó
xem taïi sao chuùng ta vaãn say meâ
nghe nhaïc phoå thô Xuaân Dieäu, Theá
Löõ vaø Huy Caän ?
Khoâng
ai phuû nhaän ñoù laø nhöõng
taùc phaåm hay, nhöng cuõng
chính nhöõng nhaø thô tieàn
chieàn naøy ñaõ laøm ra nhieàu
baøi
thô saét maùu hoâ haøo cheùm
gieát nhöõng ngöôøi voâ
toäi trong
thôøi kyø "Caûi caùch ruoäng
ñaát" töø 1953 ñeán
1956 ôû mieàn
Baéc vaø vuøng Vieät Minh taïm
chieám trong Nam.
Hoï cuõng
ñaõ vieát voâ soá taùc
phaåm hoan hoâ oâng Hoà vaø ñaûng
Coäng saûn Vieät Nam, nhöõng ngöôøi
ñaõ vaø ñang laøm haïi
ñaát
nöôùc, ñem ñoùi ngheøo
ñeán cho moïi ngöôøò
Ta haõy
ñoïc Xuaân Dieäu :
"Anh em
ôi ! quyeát chung löng Ñaáu tranh
tieâu dieät taøn hung
töû thuø Ñòa haøo ñoái
laäp ra tro Löng chöøng phaûn ñoäng
ñeán giôø tan xöông. Thaép
ñuoác cho saùng khaép ñöôøng
Thaép ñuoác cho saùng ñình
laøng ñeâm naî Loâi coå
boïn noù ra
ñaây Baét quyø guïc xuoáng,
ñoïa ñaày cheát thoâò"
Coù ai
nghó moät Nhaø thô yeâu ñôøi,
say thieân nhieân nhö Xuaân
Dieäu maø daùm ñang taâm vieát
nhö theá ?
Trong nhöõng
naêm coøn laïi, Sôn buoàn laém.
Toâi ñöôïc nghe keå
laïò Anh buoàn vì beänh ñaõ
nhieàu, nhöng caùi buoàn to lôùn
hôn, traên trôû vaø nhöùc
nhoái hôn laø ñaõ coù
nhöõng ngöôøi
baïn chí tình, töøng caén
hoät gaïo laøm ñoâi vaø töøng
yeâu
thöông anh, ñaõ boû anh maø
ñò
Nhöõng
ngöôøi naøy ñaõ leân
aùn anh quay löng sau ngaøy 30-4-1975.
Nhöng coù maáy ai bieát raèng
anh ñaõ phaûi ngaäm ñaéng
nuoát
cay soáng tieáp thaân phaän cuûa
moät con taèm, duø ñaõ kieät
söùc, vaãn coøn phaûi nhaû
tô giöõa loøng phoá oàn
aøo nhöng lô
ñaõng cuûa Saøi Goøn ?
Baây giôø
thì Sôn ñaõ ra ñi "khoâng
oàn aøo, coù phaàn laëng
leõ" nhö cuoäc ñôøi
cuûa anh. Anh khoâng coøn caàn nhöõng
ngöôøi
baïn hieåu nhaàm anh phaûi giaûi
thích taïi sao hoï boû anh.
Trònh
Coâng Sôn ñaõ vöôït
leân moïi nhoû nhoi cuûa cuoäc ñôøi,
ñaõ ñöùng treân ñænh
cao cuûa aâm nhaïc ñeå coi thöôøng
moïi
vieäc, keå caû haønh ñoäng
gieát anh baèng lôøi noùi vaø
nhöõng
ngöôøi chæ bieát lôïi
duïng anh.4/01
Westminster
( Nguyeân Ngaân) - Ñeâm 4/4/2001 luùc
7:00 taïi nhaø haøng
Seafood Word khoaûng 200 thaân höõu cuøng
ñeán tham döï buoåi
tieãn bieät coá nhaïc só taøi
danh Trònh Coâng Sôn trong khi beân
ngoaøi cuõng coù l ngöôøi
mang khaåu hieäu TAÏI SAOÛ WHYÛ nhaèm
phaûn ñoái ban toå chöùc
tuy nhieân khoaûng 8:30 thì ngöôøi
naøy
töï ñoäng ruùt lui .
Trong phoøng
aên nhaø haøng sau lôøi giôùi
thieäu ngaén goïn cuûa
Hoàng Vaân, nhaïc só Hoaøng Thi
Thao thay maët ban toå chöùc ñaõ
trình baøy thaân theá vaø söï
nghieäp cuûa nhaïc só hoï Trònh,
anh
ñaõ noùi khaù ñaày ñuû
veà ngöôøi nhaïc só naøy
töø khi ra
ñôøi ñeán giaây phuùt
cuoái cuoäc ñôøi .
Tieáp
ñeán BS Voõ vaên Tuøng vaø
LS Leâ Tröôøng Xuaân ñaõ
taûn
maïn ñoâi kyû nieäm cuøng
Trònh Coâng Sôn cuõng nhö vaøi
nhaän
xeùt veà neùt nhaïc hoï Trònh.
Phuùt
giaây xuùc ñoäng nhaát laø
khi nhaïc só vó caàm Luaân Vuõ
ñoäc taáu taùc phaåm ñaàu
ñôøi cuûa Trònh Coâng Sôn
(Öôùt
Mi). Anh ñaõ trình taáu vôùi
taát caû taám loøng yeâu meán
TCS
maø thuôû nhoû anh ñaõ
töøng ñöôïc ngöôøi
nhaïc só naøy oâm
aáp; khaùn thính giaû nhìn Luaân
Vuõ run raåy trong khi nöôùc
maét cuûa anh rôi nhieàu treân
thaân ñaøn.
Rieâng
Hoïa só Trònh Cung (moät ngöôøi
baïn thaân cuûa TCS) ñaõ
noùi veà söï nghieäp aâm nhaïc
cuûa Trònh coâng Sôn; leõ dó
nhieân
anh khoâng theå ñieåm heát hôn
600 taùc phaåm maø TCS ñaõ vieát
nhöng töø Öôùt Mi, Trònh
Cung ñaõ daãn daét moïi ngöôøi
ñi
vaøo caùc giai ñoaïn quan troïng
vôùi nhöõng thôøi ñieåm
ñoåi
thay trong suy nghó cuõng nhö traên trôû
cuûa TCS vôùi tình yeâu,
ñaát nöôùc, thaân phaän
con ngöôøi vaø anh cho raèng cuïm
töø
"nhaïc só phaûn chieán" daønh
cho TCS hoaøn toaøn khoâng ñuùng
TCS
chæ noùi leân nhöõng gì
maø haøng trieäu thanh nieân vaøo
thaäp
nieân 60-70 ñaõ suy nghó. Theo anh
TCS laø moät ngheä só yeáu
ñuoái veà tinh thaàn cuõng
nhö theå xaùc, anh chæ coù l choïn
löïa laø noùi leân taát caû
nhöõng gì hieän höõu quanh
anh qua
ngoân ngöõ cuûa thi ca vaø aâm
nhaïc trong cuøng luùc TCS vieát "Cho
moät ngöôøi naèm xuoáng"
taëng rieâng Coá Ñaïi taù
khoâng quaân
Löu Kim Cöông thì anh cuõng ca tuïng
caû nhöõng baø meï chaét
chiu
nuoâi con khaùng chieán. Anh laø l
ngheä só bò ñi giöõa hai
laèn
ñaïn beân naøy cuõng nhö
beân kia ñeàu khoâng nhaän anh
laø
ngöôøi cuûa mình maëc duø
caû hai ñeàu say meâ nghe heát
nhöõng
gì anh ñaõ vieát ra vaø cuoái
cuøng Trònh Cung ñaõ noùi:
TCS cuõng
nhö toâi vaø caùc baïn khi thaáy
tuoåi treû cuûa mình bò sai laàm
thì cuõng laø luùc chuùng ta
khoâng coøn laøm gì ñöôïc
theâm nöõa
vaø TCS ñaõ duøng ruôïu
ñeå queân vaø TCS cuõng ñaõ
thaúng thöøng
phuû nhaän nhieàu taùc phaåm cuûa
mình sau naêm 75.
Khoâng
khí traàm laéng moïi ngöôøi
ñeàu coá neùn noãi xuùc
ñoäng cho ñeán khi nöõ ca
só Ngoïc Minh leân saân khaáu vôùi
nhaïc phaåm "Ñoaïn cuoái cho
l tình yeâu" thô Trònh Cung do
TCS
phoå nhaïc vaø baèng vaøo söï
thaân tình cuûa mình vaø TCS
cuõng
nhö Trònh Cung, ca só Ngoïc Minh ñaõ
laøm khoâng khí nheï nhaøng
tröôùc khi moïi ngöôøi
ñoå xoâ ñeán chuùc hoïa
só Trònh Cung
ngaøy 5/5 veà laïi VN bình yeân
.
Buoåi
Tieãn Bieät TCS chaám döùt vaøo
luùc 10 giôø ñeâm sau khi
moïi ngöôøi cuøng chuïp hình
löu nieäm vôùi hoïa só Trònh
Cung
Phaïm
Duy noùi veà nhaïc Trònh Coâng
Sôn
Vieät Luaän
(UÙc), 6/4/01
Töø
1975 cho tôùi naêm 2000, suoát 25 naêm
xa queâ höông ñaát
nöôùc, toâi khoâng coù cô
hoäi ñeå theo roõi sinh hoaït cuûa
aâm
nhaïc Vieät Nam vaø khoâng bieát
sau côn hoàng thuûy, nhaïc Trònh
Coâng Sôn ra sao, laø nhaïc chaép
caùnh bay leân hay nhaïc la ñaø
chìm xuoáng? Nhöng qua daêm baåy
baêng nhaïc saûn xuaát taïi Hoa
Kyø trong ñoù coù vaøi ba baøi
ca môùi soaïn cuûa Trònh Coâng
Sôn
thì toâi thaáy nhaïc cuûa anh vaãn
laø nhaïc tình yeâu vaø nhaïc
thaân phaän laøm ngöôøò
Nhöng vaøo
naêm 1980, ngaãu nhieân Trònh Coâng
Sôn vaø toâi cuøng
coù maët ôû Paris, trong noãi vui
möøng gaëp nhau cuûa hai ngöôøi
cuøng coù chung moät phaän, Trònh
Coâng Sôn haùt cho toâi nghe baøi
haùt "Laëng Leõ Nôi Naøy"
maø anh vöøa môùi vieát
ra:
Trôøi
cao ñaát roäng, Moät mình toâi
ñi Moät mình toâi ñi
Ñôøi nhö voâ taän, Moät
mình toâi veà Moät mình toâi
veà...vôùi toâi!
... thì
toâi thaáy ngheä só naøo roài
cuõng phaûi mang soá phaän
coâ ñôn truyeàn kieáp, ôû
queâ höông hay xa queâ höông,
vaøo
thôøi bình hay chinh chieán, giöõa
ñaùm ñoâng hay khoaûng troáng,
nôi thieân ñaøng hay ñòa
nguïc... Chæ coøn coù theå veà
vôùi
mình, veà vôùi toâi nhö
Sôn ñaõnoùò
Trôøi
cao ñaát roäng, moät mình toâi
ñò.. Coâ ñôn truyeàn
kieáp phaûi chaêng laø kieáp
cuûa nhieàu ca nhaân? Vaên Cao khi môùi
chæ laø chaøng Tröông Chi tuoåi
coøn raát xanh, taøi hoa ñang nôû
röïc, chöa heà bieát phaän mình
moûng manh ra sao trong côn gioù
loác seõ tôùi, maø cuõng
ñaõchæ muoán:
Ngoài
ñaây ta goõ maïn thuyeàn Ta ca,
traùi ñaát coøn rieâng ta!
Coøn
toâæ Toâi coøn phaûi soáng,
ñoâi khi phaûi ñoåi choã
ñöùng,
ñoåi choã ngoài cho ñôõ
buoàn trong coõi traàn ai saàu muoän
naøy, töø raát laâu ngoài
ñaâu thì cuõng chæ laø
ngoài moät
mình trong caùi TAÏ
Hoâm nay
laø ngaøy an taùng Trònh Coâng
Sôn. Vaøo giôø phuùt anh
ñaõthöïc söï veà vôùi
ñaát, vôùi trôøi, nghóa
laø veà vôùi
mình roài, chuùng toâi bieát
raèng anh ñaõnghìn laàn noùi
leân
nghìn lôøi troái traên qua taùc
phaåm, lôøi naøo cuõng laøm
cho
moïi ngöôøi thaáy ñöôïc
noãi ñau laøm ngöôøi, noãi
ñau tình
côø, côn ñau chöa daøi vaø
côn ñau leân ñaày, quaù
nöûa ñôøi
ngöôøi khoâng moät ngaøy vuò..
Nhöng theo
toâi, coù leõ sau ñaây laø
lôøi traên troái tuyeät
dieäu nhaát, lôøi cuoái cuøng
Trònh Coâng Sôn noùi vôùi
Trònh
Coâng Sôn:
Ñöøng
tuyeät voïng, toâi ôi ñöøng
tuyeät voïng, Laù muøa Thu rôi
ruïng giöõa muøa Ñoâng Ñöøng
tuyeät voïng, em ôi ñöøng tuyeät
voïng Em laø toâi vaø toâi cuõng
laø em. Con dieàu bay maø linh hoàn
laïnh leõo Con dieàu rôi cho vöïc
thaúm buoàn theo Toâi laø ai maø
coøn ghi daáu leä? Toâi laø ai
maø coøn traàn gian theá! Toâi
laø
ai, laø aò.. laø ai Maø yeâu
quaù ñôøi naøy!
Thò Traán
Giöõa Ñaøng - Ñoïc trong
ñeâm hoïp maët cuûa baïn beø,
4 April 2001 trong khi Saigon ñang laøm leã
an taùng TCS.
oOo
Ruùt
töø HOÀI KYÙ III: THÔØI
PHAÂN CHIA QUOÁC-COÄNG
Ñaàu
thaäp nieân 70 laø luùc Nhaïc Vieät,
trong phaïm vi ca khuùc,
phaùt trieån ñeán toät ñoä.
Coù söï thaønh coâng cuûa
nhöõng
baøi haùt thoâng thöôøng
vaø chæ ñöôïc coi laø
nhaïc thöông
phaåm - meänh danh laø nhaïc vaøng
- vôùi nhöõng tình caûm
deã
daõi phuø hôïp vôùi tuoåi
choai choai, vôùi em gaùi haäu phöông
vaø lính ña tình, tuy khoâng
ñöôïc coi troïng nhöng laïi
raát
caàn thieát cho vaøi taàng lôùp
xaõhoäi trong thôøi chieán. Roài
coù phong traøo du ca vaø taâm ca vôùi
nhöõng baøi haùt
phi-thöông-maïi, ñi keøm vôùi
tình ca queâ höông vaø tröôøng
ca, noùi leân ñöôïc phaàn
naøo taâm thöùc cuûa thôøi
ñaïi vaø
ñöôïc thanh nieân sinh vieân
coâng nhaän.
Trong phaïm
vi giaûi trí, phoøng traø trôû
thaønh caùi moát cuûa moïi
ngöôøi: thöông gia, coâng chöùc,
tö chöùc, quaân nhaân, thöông
pheá binh vaø caû caùc baø noäi
trôï nöõaï.. ai ai cuõng thích
ñi
nghe nhaïc vaø giuùp cho ca só chuyeân
nghieäp, nhaïc só saùng taùc,
nhaïc coâng ñaùnh ñaøn
thaêng tieán trong ngheà mình. Caùnh
tay
noái daøi cuûa phoøng traø laø
quaùn caø pheâ coù nghe nhaïc,
thu huùt
ñoâng ñaûo sinh vieân, hoïc
sinh. Nhaïc treû ra ñôøi, ñem
laïi cho
nhaïc Vieät moät soá baøi haùt
môùi, soâi noåi, ñaäm saéc
hôn
tröôùc. Moät röøng nhaân
taøi treû trung xuaát hieän qua nhöõng
ban nhaïc boán ngöôøi (goïi
laø combo), söû duïng nhaïc khí
ñieän
töû vôùi aâm thanh môùi
laï.aù Möôøi naêm veà
tröôùc, ôû trong
nöôùc chæ coù ba nhaø saûn
xuaát ñóa haùt. Baây giôø,
raát
nhieàu ngöôøi - töø Ngoïc
Chaùnh (SHOTGUNS) qua Duy Khaùnh
(TRÖÔØNG SÔN) tôùi nhöõng
ngöôøi cuûa caùc haõng khaùc
(NHAÕ CA,
HOÏA MI, SÔN CA, SOÙNG NHAÏC)... laøm
ngheà saûn xuaát baêng nhaïc,
moãi thaùng tung ra nhöõng chöông
trình nhaïc raát haáp daãn,
keå caû coå nhaïc laãn taân
nhaïc, nhaïc treû laãn nhaïc giaø
(nhaïc
tieàn chieán). Haøng traêm, haøng
ngaøn (haøng vaïn, neáu keå caû
Saigon vaø caùc tænh) cöûa haøng
sang baêng, caøng laøm cho baêng
nhaïc phaùt trieån döõ doäò
Trong boái
caûnh sinh ñoäng nhö vaäy, phaàn
chính yeáu laø taùc
phaåm phaûi raát phong phuù. Vaøo
luùc naøy, ngoaøi nhöõng ngöôøi
ñi tröôùc nhö Vuõ Thaønh,
Cung Tieán, Phaïm Ñình Chöông,
Laâm
Tuyeàn, Hoaøng Troïng, Vaên Phuïng,
Vaên Giaûng, Ngoïc Bích, Hoaøng
Thi Thô, Traàn Ngoïc, Y Vaân, Leâ
Dinh, Anh Baèng, Truùc Phöông,
Duy Khaùnh, Traàn Thieän Thanh töùc
Nhaät Tröôøng, Lam Phöông,
Ñoã Leã, Phaïm Theá Myõ...
ñaõxuaát hieän moät soá
ngöôøi
môùi nhö Thanh Trang, Traàm Töû
Thieâng, Anh Vieät Thu, Leâ Uyeân
Phöông, Ngoâ Thuïy Mieân, Töø
Coâng Phuïng, Vuõ Thaønh An, Nguyeãn
AÙnh 9, Leâ Höïu Haø, Nguyeãn
Trung Cang... Taân Nhaïc ñaõcoù
tôùi
boán ñôøi nhaïc só vaø
coù haøng traêm, haøng ngaøn
ca khuùc
ñöôïc soaïn ra vaø haùt
leân. Trong Hoài Kyù naøy, toâi
chæ nhaéc
tôùi nhöõng ngöôøi
ñaùnh daáu thôøi ñaïi
moät caùch saâu ñaäm
baèng taùc phaåm cuûa mình.
Ngöôøi
noåi nhaát laø Trònh Coâng Sôn.
Tröôùc tieân, ngöôøi
ta
bieát tôùi anh nhôø Quaùn
VAÊN. Quaùn do nhoùm sinh vieân mang
teân
KHAI HOAÙ chuû tröông. Nhoùm naøy
ñaõlaøm nhaø xuaát baûn
(QUAÛNG
HOAÙ) roài khi phong traøo phoøng
traø thònh haønh, nhoùm môû
quaùn
caø pheâ ôû ngay trung taâm Saigon,
treân neàn Khaùm Lôùn cuõ
trong
khu Ñaïi Hoïc Vaên Khoa, sinh vieân
tôùi uoáng caø pheâ nghe baêng
nhaïc vaø nghe Khaùnh Ly haùt.
Baøi
haùt cuûa Trònh Coâng Sôn ñöôïc
nghe taïi quaùn VAÊN luùc
ñaàu laø Lôøi Buoàn Thaùnh.
Cuõng nhö nhaïc Ñaëng Theá
Phong,
baøi haùt taân laõng maïn (neùo-romantique)
naøy noùi veà noãi buoàn.
Baøi Lôøi Buoàn Thaùnh thaät
laø buoàn, nhö baøi haùt buoàn
laøm
cho ngöôøi AÂu Chaâu phaûi
töï töû laø Chuû Nhaät
Buoàn toâi
ñaõnoùi tôùi trong moät
chöông saùch. Trong baøi haùt
cuûa mình,
hoï Trònh cuõng noùi tôùi
ngaøy chuû nhaät buoàn:
Chieàu
chuû nhaät buoàn Naèm trong caên
gaùc ñìu hiu OÂi tieáng
haùt xanh xao cuûa moät buoåi chieàu
Trôøi möa, trôøi möa khoâng
döùt OÂ hay mình vaãn coâ
lieâuï..
Thoaït
nghe ñaõthaáy ngay laø tieáng
haùt ñau ñôùn, thaáy
möa
aûm ñaïm trong loøng (nhö thô
Verlaine), thaáy söï coâ ñôn,
hoang
vaéng. Sinh ra ôû Ban Meâ Thuoät,
soáng ôû Hueá, möa aùm aûnh
Trònh Coâng Sôn raát nhieàu cho
neân cuõng vaãn laø noãi buoàn
cuûa ngaøy chuû nhaät muøa möa
trong baøi Tuoåi Ñaù Buoàn:
Trôøi
coøn laøm möa, möa rôi meânh
mang Töøng ngoùn tay buoàn em
mang em mang Ñi veà giaùo ñöôøng,
ngaøy chuû nhaät buoàn...
Nhaïc Trònh
Coâng Sôn laø nhaïc noùi veà
QUEÂ HÖÔNG, TÌNH YEÂU,
vaø THAÂN PHAÄN CON NGÖÔÌ.
Haõy noùi veà tình khuùc Trònh
Coâng
Sôn, noùi veà thaân phaän Ngöôøi
Tình trong giai ñoaïn queâ
höông ñoå naùt naøî
Töø
khi Taân Nhaïc Vieät Nam ra ñôøi
ñaàu thaäp nieân 40, ñaõcoù
nhöõng tình khuùc cuûa Leâ
Thöông, Leâ Yeân, Hoaøng Giaùc,
Dzoaõn
Maãn... Luùc ñoù laø thôøi
bình, khi tình coøn xanh vaø yeâu
chöa
lo sôï. Ngoân ngöõ tình yeâu
thaät laø bình dò, ñoái
töôïng
laø coâ haùi mô, coâ laùng
gieàng, coâ laùi ñoø, coâ
haùi hoa hay anh
Tröông Chò Töø khi nöôùc
Vieät bò chia ñoâi, nhaïc tình
mieàn
Nam ñaäm saéc hôn vaø trong möôøi
naêm ñaàu, vì cuoäc ñôøi
chöa thöïc söï bò ñe doaï,
ngöôøi ta vaãn coù nhöõng
baøi haùt
höõu tình hay thaát tình, xinh
xinh, hieàn laønh, luùc ñaàu
coøn
môùi meû, daàn daø ngoân
ngöõ tình yeâu trôû thaønh
saùo ngöõ.
Tôùi luùc ñôøi soáng
trôû neân baáp beânh, thanh nieân
ñöôïc
goïi ñi lính raát nhieàu (cheát
traän cuõng nhieàu) bieát bao
nhieâu ñoâi löùa phaûi xa
nhau (coù khi vónh vieãn xa nhau) tình
khuùc mieàn Nam thay ñoåi ngoân
ngöõ.
Nhaïc tình
khoâng coøn laø nhaïc laõng maïn,
nhaïc caûm tính vôùi
caâu haùt ñaém ñuoái
hay hôøn doãi nöõa! Baây
giôø laø nhöõng
baøi haùt nhöùc nhoái cuûa
nhöõng tình nhaân yeâu nhau trong
côn
meâ saûng. Nhaïc trôû thaønh
naõo neà vaø ñaùnh vaøo
naõo tính.
Nhaïc tình baây giôø laø
tình ca cuûa ngöôøi maát
trí.
Tình
khuùc Trònh Coâng Sôn ra ñôøi,
töø giaøn phoùng laø Quaùn
VAÊN ñöôïc hoaû tieãn
Khaùnh Ly ñöa vuùt vaøo phoøng
traø, roài
vaøo baêng cassette vaø chæ trong moät
thôøi gian ngaén chinh phuïc
ñöôïc taát caû ngöôøi
ngheï So vôùi tình khuùc cuûa
ba boán
chuïc naêm qua, ngoân ngöõ trong
nhaïc Trònh Coâng Sôn raát môùi,
chaát chöùa nhöõng hình
aûnh laï luøng, quyeán ruõ nhö
côn möa
hoàng, thuôû hoàng hoang, daáu
ñiaï ñaøng, caùnh vaïc baî..
Tình
yeâu trong nhaïc cuûa anh laø nhöõng
caûm xuùc döõ doäi nhö
traùi phaù con tim muø loaø, nhö
noãi cheát côn ñau thaät daøi,
nhö veát thöông môû roäng...
Cuoäc ñôøi laø hö voâ
chuû
nghóa, con ngöôøi soáng trong
caûnh Chuùa, Phaät boû loaøi
ngöôøò Cuoäc ñôøi
coøn laø ñaùm ñoâng nhöng
cuõng laø quaùn
khoâng. Con ngöôøi laø caùt
buïi meät nhoaøi, bao nhieâu naêm
laøm
kieáp con ngöôøi, chôït moät
chieàu toùc traéng nhö voâò..
Taát caû noùi leân söï muoän
phieàn, ñau ñôùn... Buoàn
tuûi cho
thaân phaän con ngöôøi neân
nhaùnh coû cuõng xoùt xa, phieán
ñaù
cuõng öu phieàn, vaø chæ coøn
nhöõng möa vaø möa ñeå
xoa dòu
veát thöông môû lôùn!
Haõy nghe theâm nhöõng caâu haùt
veà möa
trong Dieãm Xöa:
Möa vaãn
hay möa cho ñôøi bieån ñoäng
Laøm sao em bieát bia
ñaù khoâng ñauû Xin haõy
cho möa qua mieàn ñaát roäng Ngaøy
sau
soûi ñaù cuõng caàn coù
nhauï..
Dieãm
Xöa cho thaáy roõ tieáng haùt
ñöùt ñoaïn cuûa noäi
taâm
veà noãi ñau con ngöôøi
trong tình yeâu, thaáy theâm söï
hoang
vaéng cuûa taâm hoàn. Bò aùm
aûnh bôûi möa ñeán ñoä
coøn nhìn
ra maàu saéc cuûa möa - möa hoàng
- Trònh Coâng Sôn noùi leân
noãi baøng hoaøng cuûa con ngöôøi
khi thaáy caùi cheát naèm ngay
trong söï soáng:
Ngöôøi
ngoài xuoáng xin möa ñaày Treân
hai tay côn ñau daøi
Ngöôøi naèm xuoáng nghe tieáng
ru Cuoäc ñôøi ñoù coù
bao laâu
maø höõng hôø?
Nguyeãn
Ñình Toaøn goïi nhaïc Trònh
Coâng Sôn laø nhöõng baûn
tình ca khoâng coù haïnh phuùc,
nhöõng baøi haùt cho queâ höông
ñoå vôõ. Cuõng laø phaûn
öùng cuûa ngöôøi ñau
ñôùn tröôùc
hoaøn caûnh ñaát nöôùc,
nhöng noù laø söï chòu ñöïng
vaø cheát
lòm hôn laø söï noåi suøng
vaø chöûi bôùò Coù
leõ vì taùc giaû
laø ngöôøi lôùn leân
ôû Hueá, moät thaønh phoá
neân thô, hieàn
hoaø, khoâng chaáp nhaän baïo ñoäng.
Toâi vaãn cho ngöôøi Vieät
ôû ba mieàn ñaát nöôùc
coù nhöõng phaûn öùng khaùc
nhau tröôùc
nhöõng hoaøn caûnh khoù khaên.
Ví duï ngöôøi con gaùi mieàn
Baéc
thaát tình thì phaûn öùng
baèng söï ñieân giaû - CHEØO
coù vôû
Vaân Daïi Giaû Ñieân - hay ñieân
thaät roài nguyeàn ruûa, chöûi
bôùi cuoäc ñôøi (nhö
oâng giaùo ôû Phuù Nhuaän
noùi ôû chöông
treân). Söï phaûn öùng cuûa
ngöôøi gaùi Hueá laø buoâng
xuoâi
(fatalisme), maát ngöôøi tình
laø naøng coù theå ñaâm
ñaàu
xuoáng soâng töï töû. Coøn
ôû mieàn Nam aø? Khoâng oong ñô
gì
caû, ngöôøi thaát tình seõ
ñoát choàng nhö coâ Quôøn.
Veà phaàn
nhaïc, toaøn theå ca khuùc Trònh
Coâng Sôn khoâng caàu
kyø, raéc roái vì naèm trong
moät soá nhaïc ñieäu ñôn
giaûn,
raát phuø hôïp vôùi tieáng
thôû daøi cuûa thôøi ñaïò
Baøi haùt
chæ caàn moät chieác ñaøn
guitare ñeäm theo, neáu hoaø aâm
phoái khí röôøm raø thì
khoâng hôïp vôùi nhöõng
baøi haùt soaïn
theo theå ballade naøî
Töø
nhaïc tình yeâu, thaân phaän con
ngöôøi, Trònh Coâng Sôn
chuyeån qua nhaïc thaàn thoaïi queâ
höông. AÂm nhaïc ôû mieàn
Nam
trong thôøi gian naøy thaät phong phuù.
Vaãn coù nhöõng baøi haùt
soaïn cho tuoåi choai choai: Em 16, Em Môùi
Bieát Yeâu ÑaõBieát
Saàu, Tuùp Leàu Lyù Töôûng,
Ngöôøi Tình Chung Vaùch, Ngöôøi
Tình Chung Thuûy vaø cho ngöôøi
lính Coäng Hoaø: Lính Maø Em,
Lính Duø Leân Ñieåm, Lính
Nghó Gì, Lính Xa Nhaø, Lôøi
Ngöôøi
Lính Xa, Lính Traän Mieàn Xa, Anh Laø
Lính Ña Tình, Ngöôøi
Lính Chung Tình, Ñaùm Cöôùi
Nhaø Binh... Vaø coù theâm nhöõng
baøi
haùt phaûn öùng tröôùc
caûnh tang thöông cuûa ñaát
nöôùc. Nhö
ñaõnoùi trong chöông tröôùc,
nhaïc taâm ca, du ca luùc naøy laø
söï phaãn noä cuûa thanh nieân
khi thaáy mình bò ñöa leân
giaøn
hoaû thieâu hoaëc phaûi ñi vaøo
queâ höông baèng cuoän daây
theùp
gaò.. roài xuoáng væa heø vaø
trôû thaønh tuïc caï
Baây giôø,
ngoaøi nhöõng ca khuùc ñi vaøo
tình nhôù, tình xa,
tình saàuï.. vôùi côn cheát
lòm, vôùi noãi muoän phieàn
vaø
nieàm xoùt xa trong caûnh coâ ñôn
maø ta ñaõbieát, nhaïc Trònh
Coâng Sôn phaûn ñoái nghòch
caûnh baèng caùch khaùc. Nhaïc
anh ñi
vaøo queâ höông baèng böôùc
chaân cuûa ngöôøi con gaùi
da vaøng,
cuûa em beù loaõloà suoát ñôøi
lang thang...
Soáng
cuøng thôøi vôùi nhöõng
ngöôøi ñi vaøo queâ höông
qua
nhieàu neûo ñöôøng, Trònh
Coâng Sôn cuõng nhaän dieän laïi
queâ
höông. Ñi tìm queâ höông,
phaûi soáng nhöõng ngaøy daøi
treân
queâ höông thì phaûi haùt
baøi queâ höông, phaûi nhoû
gioït nöôùc
maét cho queâ höông khi thaáy queâ
höông hình haøi naùt daáu
bom
vôùi xaùc ngöôøi cheát
hai laàn... Phaûi gaëp nhöõng ngöôøi
tình coù ngöôøi yeâu cheát
traän Pleime hay cheát ôû chieán
khu
D, gaëp theâm ngöôøi giaø
em beù, chò gaùi anh trai, ngöôøi
phu
queùt ñöôøng, ñoàng
hoaù hoï laø ngöôøi noâ
leä da vaøng, nguû
im trong caên nhaø nhoû... chôø
ngaøy queâ höông saùng choùi,
ñöùng
daäy hoø reo, chôø Hoaø Bình
ñeán tieáng bom im, cho nhöõng
böôùc ñi treân nhöõng
con ñöôøng khoâng choâng
mìn, cho
ñöôøng giao thoâng chaép
noái chuyeán xe qua ba mieàn, ngaøy
Thoáng Nhaát tôùi cho nhöõng
tình thöông voâ bôø...
Nhaïc thaàn
thoaïi queâ höông, nhaïc tình
yeâu vaø thaân phaän con
ngöôøi cuûa Trònh Coâng Sôn
coù moät tö töôûng chæ
ñaïo khaù
roõ, duø toaøn boä aâm nhaïc
cuûa anh ñeïp nhö moät böùc
hoaï
tröøu töôïng hôn laø
taû thöïc. Caû nhaïc laãn lôøi,
caû xaùc
chöõ laãn hoàn thô, nghe baûng
laûng, mô hoà khoù phaân ñònh
cho
ñuùng nghóa, nhöng neáu nghe
kyõ cuõng tìm ra yù chính:
Trònh
Coâng Sôn muoán noùi leân noãi
ñau con ngöôøi trong cuoäc soáng
hieän ñaïi, coù tình yeâu,
coù chieán tranh, coù haän thuø,
coù
caùi cheát deã daøng nhö cheát
trong môï Anh ca tuïng tình yeâu
vaø - cuõng nhö baát cöù
ngheä só naøo ôû treân ñôøi
naøy - anh
choáng baïo löïc vaø choáng
chieán tranh.
Moät, hai
naêm tröôùc bieán coá 30-4-1975,
nhaïc Trònh Coâng Sôn
ñi vaøo Thieàn, coù leõ cuõng
gioáng nhö toâi ñi vaøo Ñaïo
Ca, vì
luõ chuùng toâi, khi nhaäp cuoäc
khi xuaát theá... nhö theå soáng
löûng lô giöõa thieân ñöôøng
vaø ñiaï nguïc.
(trích
Hoài Kyù - Thôøi Phaân Chia Quoác
Coäng)
Phaïm
Duy
TRÒNH
COÂNG SÔN
Trònh
Coâng Sôn ngöôøi nhaïc só
cuûa hôn hai theá heä ngöôøi
Vieät vöøa taï theá taïi Saøi
Goøn höôûng thoï 62 tuoåi,
laø moät
ngöôøi raát gaàn guõi maø
cuõng raát xa chuùng taï OÂng
laø
ngöôøi maø ai cuõng bieát
nhöng cuõng khoâng ai bieát oâng
bao
nhieâu ngoaøi gia ñình vaø moät
vaøi ngöôøi baïn raát thaân.
Sinh ngaøy
28 thaùng 2 naêm 1939, qua ñôøi
ngaøy 1 thaùng 4 naêm 2001
taïi Saøi Goøn. Trònh Coâng Sôn
queâ ôû Hueá nhöng ra ñôøi
ôû
Ñaéc Laéc. Tieåu söû, oâng
chæ ghi nhö theá.
Laëng leõ
nôi naøy, nhö töïa cuûa moät
baøi haùt oâng vieát, coù
leõ laø moät toùm goïn khaù
ñuùng veà caùch soáng cuûa
oâng:
Trôøi
cao ñaát roäng, moät mình toâi
ñiaù Ñôøi nhö voâ
taän,
moät mình toâi veàaù moät
mình toâi veà vôùi toâò..
Töø
caên nhaø cuõ ôû Phuû Cam,
Hueá, Trònh Coâng Sôn lôùn
leân,
boû vaøo Saøi Goøn, theo baïn
beø, aâm nhaïc. OÂng khoâng oàn
aøo
nhöõng böôùc ñöa nhaïc
cuûa mình vaøo vôùi ngöôøi
ngheï
Naêm 1965,
ôû truï sôû sinh vieân ñaïi
hoïc goùc ñöôøng Duy Taân
Hoàng Thaäp Töï, ngöôøi
thanh nieân coù caùi veû raát
thö sinh,
gaày goø aáy caàm chieác Taây
Ban Caàm böôùc leân buïc,
sau ñoâi
lôøi giôùi thieäu raát ngaén
vaø giaûn dò cuûa moät ngöôøi
trong ban toå chöùc, caát leân
tieáng haùt chöa maáy ai bieát
ôû
Saøi Goøn thôøi aáy, vaø
töø ñoù, nhaïc Vieät Nam khoâng
bao giôø
coøn nhö cuõ nöõaï
Trong soá
nhöõng ca khuùc oâng haùt hoâm
aáy, coù baøi Goïi Teân
Boán Muøaï Saøi Goøn hoâm
aáy vöøa xong moät côn möaï
Côn möa
vaøo haï, nhöõng gioït thì
thaàm, caønh khoâ bô vô, buoåi
chieàu
xao xaùc, tuoåi thô, tin buoàn... Khoâng
khí aáy, cöù nghe laïi
vaøi ba ñoaïn trong ca khuùc Goïi
Teân Boán Muøa, laïi trôû
veà,
nhö muøa thu cuõ, moät thôøi,
moät ñôøò..
Trònh
Coâng Sôn tôùi vôùi ngöôøi
thöôûng ngoaïn baèng nhaïc,
nhöng caên baûn, oâng laø moät
thi só.
OÂng nhö
ngöôøi nhaïc só muø trong
moät böùc veõ cuûa Picasso,
thôøi kyø xanh. Ngöôøi nhaïc
só caàm caây ñaøn, caây
ñaøn khoâng
coù daây, daïo leân nhöõng
aâm thanh maø chæ oâng nghe thaáy,
vì noù
ñi ra thaüng töø quaû tim cuûa
oâng.
Trònh
Coâng Sôn cuõng theá. OÂng vieát
raát deã daøng. Trong trí,
treân moät maûnh giaáy lau tay trong moät
tieäm nöôùc, baát cöù
choã naøoï Nhö moät thi só,
vì oâng chính laø moät thi só.
Coù nhöõng
baûn nhaïc cuûa oâng, phaàn lôøi
ca ñuùng laø nhöõng
baøi thôï OÂng duøng nhaïc
ñeå naâng ñôõ nhöõng
ñoaïn thô ñoù.
Vaø oâng cuõng duøng thô ñeå
daãn nhöõng ñoaïn nhaïc ñò
Nhaïc
cuûa oâng khoâng khuùc maéc laø
vì theá.
Ngoân
ngöõ thô trong phaàn lôøi
ca cuûa oâng ñöa ngöôøi
nghe
vaøo moät theá giôùi vôùi
nhöõng hình aûnh hoaøn toaøn
môùò
Hình aûnh laõng maïn maø oâng
taïo ra khoâng coøn daáu tích
cuûa
doøng nhaïc böôùc ñi töø
thôøi tieàn chieán. Noù ñöa
tôùi söï
chaám döùt nhöõng aûnh höôûng
cuõ ñaõ ôû trong nhaïc Vieät
töø
hôn ba möôi naêm. Ñeán Trònh
Coâng Sôn, nhaïc Vieät môùi
ñi
haún veà moät chieàu môùò
Ngoân
ngöõ tình yeâu cuûa oâng
khoâng laø nhöõng ngoân ngöõ
cuûa thi
ca laõng maïn Vieät Nam tröôùc
ñoù. Ñoù laø moät thöù
ngoân ngöõ
ñeå noùi veà tình yeâu
trong moät noãi baát an, moät khoâng
gian
baát oån, cuûa chung quanh ñaày
xao ñoäng.
Coù theå
noùi Trònh Coâng Sôn laøm thô
baèng aâm nhaïc. AÂm nhaïc
chæ laø moät phöông tieän ñeå
chuyeân chôû thô cuûa oâng.
Trong
nhöõng chuoãi aâm thanh maø nhaïc
daãn daét chuùng ta ñi theo oâng,
ngöôøi nghe, vaãn thaáy laáp
loù ñaâu ñoù con ngöôøi
thi só
cuûa oâng. Chöõ nghóa thi ca cuûa
oâng khoâng caàu kyø, cuõng khoâng
khuoân saùoï Nhöõng chöõ
ñaõ raát cuõ, qua tay oâng,
ñöôïc maëc
cho nhöõng boä aùo môùò
Thì ñaây, chöõ nghóa ñaõ
cuõ, nhöng
nghe qua Trònh Coâng Sôn thì laïi
raát môùi:
Toâi ru
em nguûaù Moät sôùm muøa
ñoângaù Em ra ngoaøi ruoäng ñoàng
Hoûi thaêm caønh luùa môùi
Toâi ru
em nguûaù Moät sôùm muøa
thuaù Em ñi trong söông muøaù
Goïi
caây laù vaøo muøaï..
Trònh
Coâng Sôn laø moät taøi hoa heát
söùc ña daïng. OÂng vieát
veà nhieàu thöù nhaïc khaùc
nhauï Töø nhöõng tình ca soùt
sa, nghe
teâ daïi, ñau ñôùn, nhöõng
tình khuùc baát haïnh ñeán
nhöõng
baøi ngôïi ca queâ höông ñaát
nöôùc, moät öôùc mô
hoøa bình
hieàn laønh cuûa daân toäc. OÂng
noùi hoä cho moät hai theá heä
nhöõng ñieàu ñoù. Nhöng
nhaïc tình cuûa oâng, baèng nhöõng
hình
aûnh raát môùi, cuûa thô,
ñaõ trôû thaønh daáu aán
cuûa Trònh
Coâng Sôn.
OÂng quan
nieäm nhö theá naøy veà nhaïc
tình: "Khi baïn haùt moät
baûn tình ca laø baïn ñang muoán
haùt veà cuoäc tình cuûa mình.
Haõy haùt ñi, ñöøng e
ngaïi, duø haïnh phuùc hay dôû
dang thì
cuoäc tình aáy cuõng laø moät
phaàn maùu thòt cuûa baïn roàò"
Vaø bôûi
theá, nhöõng tình khuùc maø
oâng vieát, ñaõ trôû thaønh
nhöõng tình ca chung cuûa taát
caû. Tính chaát rieâng tö khoâng
coøn nöõaï
Dieãm
trôû thaønh khoâng thöïc. Chæ
coøn nhôù maõi trong côn ñau
vuøi, buoåi chieàu ngoài ngoùng
nhöõng chuyeán möa qua nhö trong
ca khuùc Dieãm Xöa, nghe moät laàn
roài maõi maõi khoâng bao giôø
queân ñöôïc
Trònh
Coâng Sôn ra ñi laø moät maát
maùt voâ cuøng lôùn cuûa
nhöõng ngöôøi yeâu nhaïc
Vieät. OÂng ñeå laïi moät theá
giôùi
ñeïp hôn.
Vaø noùi
nhö Kieàu Chinh saùng hoâm nghe tin oâng
maát, ñöôïc
soáng cuøng thôøi vôùi
Trònh Coâng Sôn, laø moät vinh
haïnh.
TRÒNH
COÂNG SÔN, NHAÏC TÌNH
ÔÛ
trang 11 cuûa tuyeån taäp Nhöõng
Baøi Ca Khoâng Naêm Thaùng,
Trònh Coâng Sôn vieát veà hai
noãi aùm aûnh trong ñôøi
oâng nhö
theá naøy: Soáng giöõa ñôøi
naøy chæ coù thaân phaän vaø
tình
yeâuï Thaân phaän thì höõu
haïn. Tình yeâu thì voâ cuøng.
Chuùng ta
laøm caùch naøo nuoâi döôõng
tình yeâu ñeå tình yeâu
coù theå
cöùu chuoäc thaân phaän treân
caây thaäp giaù Ñôøò
OÂng vieát
nhöõng doøng treân coù theå
trong cuoái thaäp nieân 90,
khi 127 ca khuùc ñöôïc thu thaäp
in laïi thaønh tuyeån taäp.
Nhöng nhìn laïi nhöõng nhaïc
phaåm maø ngöôøi ta ñöôïc
nghe
cuûa oâng, thì tình yeâu laø
aùm aûnh lôùn hôn taát
caû caùc ñeà
taøi khaùc cuûa Trònh Coâng Sôn.
Coù theå
khaúng ñònh raèng neáu soáng
vaøo moät thôøi ñieåm
khaùc, hoøa bình hôn, haïnh phuùc
hôn, Trònh Coâng Sôn ñaõ
chæ
vieát moät loaïi ca khuùc: nhaïc
tình. Nhöng chieán tranh baày ra
cho oâng moät baát haïnh lôùn.
Baát haïnh ñoù keùo oâng
veà
nhöõng ñau ñôùn trieàn
mieân cuûa daân toäc. Nhöõng
ñau ñôùn
baát haïnh ñoù khoâng cho oâng
ñöôïc pheùp thaûn nhieân
ñeå ca
ngôïi tình yeâu, vaø vì
theá maø trong tình ca cuûa oâng,
vaãn
thaáy boùng daùng cuûa khoå ñau,
baát haïnh. Trong baøi Tình Saàu,
vôùi oâng, tình yeâu, ngay caû
nhöõng luùc dòu daøng nhaát,
cuõng
vaãn nhö nhöõng khoå ñau
cuûa traùi phaù, con tim muø loøa,
veát
chaùy treân da thòt, côn baõo
qua ñòa caàuï..
Trònh
Coâng Sôn cöù bò keùo trôû
laïi vôùi nhöõng baát haïnh
nhö theá, neân nhöõng tình
ca oâng vieát cuõng khoâng laø
nhöõng
baøi ngôïi ca haïnh phuùc. Noù
laø nhöõng baát haïnh cuûa
chia xa,
cuûa nhöõng thöông tích khoå
ñau, tuyeät voïng. Chính Trònh
Coâng Sôn cuõng noùi roõ ñieàu
aáy: "Moãi baøi haùt cuûa
toâi laø
moät lôøi toû tình vôùi
cuoäc soáng, moät lôøi nhaén
nhuû
thaàm kín veà nhöng noãi nieàm
tuyeät voïng, vaø cuõng laø moät
noãi loøng tieác nuoái khoân
nguoâi ñoái vôùi buoåi
chia lìa
(moät ngaøy naøo ñoù) cuøng
maët ñaát maø toâi ñaõ
moät thôøi
chia xeû nhöõng buoàn vui cuøng
moïi ngöôøò"
Neân oâng
mong coù ñöôïc tin vui töø
gaïch ñaù daãu mai nôi naøy
ngöôøi coù xa ngöôøi,
haõy haùt tình ca, haõy yeâu
nhau daãu ñang
cheânh veânh beân bôø cuûa
nguy khoán, haïnh phuùc vaø thöông
ñau
cöù haõy trao cho nhauï..
Trònh
Coâng Sôn, thuûy chung vaãn chæ
ôû vôùi nhaïc tình. Baøi
ca
ñaàu tieân vaø cuoái cuøng
cuûa oâng ñeàu laø nhöõng
tình caï
Trong moät chieàu daøi moät nöûa
theá kyû saùng taùc, töø
nhöõng
naêm 1950 ñeán cuoái thaäp nieân
90, Trònh Coâng Sôn vieát
nhieàu nhaát vaãn laø nhaïc tình.
Baûn tình ca ñaàu tieân khoâng
phaûi laø baøi Öôùt Mi nhö
nhieàu ngöôøi vaãn nghó.
OÂng cho
bieát ca khuùc vieát cho tình yeâu
ñaàu tieân cuûa oâng laø
baøi
Söông Ñeâm maø nay oâng chæ
coøn nhôù ñöôïc caùi
töïaï Khoâng
moät ai bieát baøi haùt naøî
OÂng cho bieát noù ñaõ thaát
laïc
vôùi nhöõng bieån daâu truøng
truøng cuûa ñôøi soáng.
Öôùt Mi
laàn ñaàu tieân ñöôïc
haùt tröôùc coâng chuùng
laø taïi phoøng
traø Vaên Caûnh bôûi tieáng
haùt cuûa Thanh Thuùî Ca khuùc
naøy
bieán Trònh Coâng Sôn thaønh
moät teân tuoåi noåi tieáng laäp
töùc.
Tình
khuùc Öôùt Mi laø khôûi
ñaàu cho chuyeán ñi raát daøi,
treân ñoù, oâng ñeå laïi
cho ngöôøi thöôûng ngoaïn
nhieàu tình
ca khaùc. Nhöng Öôùt Mi, tuy theá,
khoâng phaûi laø ca khuùc vieát
veà tình yeâu hay nhaát cuûa
oâng. Noù vaãn coøn nhöõng
neùt sô
phaùc caû veà nhaïc laãn lôøi
caï Phaûi ñôïi ñeán
Dieãm Xöa,
vaø Naéng Thuûy Tinh, möùc ñoä
tröôûng thaønh veà nhaïc vaø
söï
chín tôùi cuûa lôøi ca
môùi thaáy roõ nôi nhaïc
Trònh Coâng Sôn.
Maàu
naéng vaø maàu maét, chieác
boùng nghieâng, baøn tay xoân xao,
gioù maây ngaøn, haøng caây thaép
neán... vôùi Naéng Thuûy Tinh,
tình ca Vieät Nam ñi sang moät höôùng
môùò Ngoân ngöõ duøng
laøm lôøi ca laø ngoân ngöõ
cuûa thi ca, môùi töø aâm
thanh ñeán
yù nghóaï Tröôùc vaø
sau Trònh Coâng Sôn khoâng ai vieát
thöù
lôøi ca nhö theá...
Trong chieàu
daøi saùng taùc cuûa Trònh Coâng
Sôn, oâng cöù tieáp
tuïc laøm môùi oâng maõi
maõò So vôùi Naéng Thuûy
Tinh, thì Nhö
Caùnh Vaïc Bay laïi hoaøn toaøn
ñi sang moät loái khaùc. Caùi
ñau
ñôùn, cheát choùc khoâng
coøn nöõa, nhöng nieàm tuyeät
voïng thì
coøn nguyeân. Caâu cuoái cuûa
baøi haùt naøy, cöù nhö
nhöõng voøng
soùng treân maët hoà, chaïm vaøo
bôø, roài laïi chaïy ra giöõa
hoà
hoaøi hoaøi maõi maõò Nhöõng
sôïi toùc töø ñoù
maõi maõi laø nhaêc
nhôû veà maët hoà soùng.
Naùng thì hôøn ghen, möa thì
laøm
buoàn ñoâi maét. Ñaëc tính
thô hieän ra raát roõ trong Nhö
Caùnh Vaïc Bay, laøm khía caïnh
thô laán haún phaàn nhaïc.
Quyønh
Höông maø oâng vieát trong thaäp
nieân 70 laïi ñöa nhaïc
cuûa oâng ñi xa khoûi caùi bôø
beán ñaàu tieân cuûa Öôùt
Mi theâm
moät ñoaïn ñöôøng daøi
khaùc. OÂng nheï nhaøng nhö nhöõng
böôùc
nhuùn nhaåy cuûa nhòp 2/4 nhö moät
lôøi toû tình haân hoan...
Boâng
hoa quyønh oâng ñem taëng ngöôøi
yeâu daáu cuõng laø moùn
quaø ngöôøi nhaïc só vieát
tình ca ñeå laïi cho chuùng ta,
cho
ñôøi soáng, ñôøi
soáng raát ñeïp maø oâng
chæ cho chuùng ta
tìm laïi ñöôïc trong theá
giôùi naéng haïn ñaõ coù
luùc boác
chaùy tan naùt naøî
Saøi
Goøn tieãn ñöa Trònh Coâng
Sôn veà nôi an nghæ cuoái
cuøng.
VietCatholic
News. (4/4/2001) SAIGON oá Ñuùng 6 giôø
30 saùng nay
(4/4), nhaïc só Traàn Long Aaån ñaõñoïc
ñieáu vaên tieãn ñöa
Trònh Coâng Sôn vaøo cuoäc haønh
trình veà cuøng "caùt buïi":
"Duø
coù bay vaøo coõi vónh haèng,
anh vaãn ñeå laïi boùng daùng
nhö
moät ngoïn nuùi lôùn. ÔÛ
ñoù coù maây trôøi, coù
gioù, coù suoái
reo, coù chim hoùt vaø ngoïn nuùi
aáy khoâng bao giôø maát."
Ñieáu
vaên coù ñoaïn vieát: "Taùc
phaåm cuûa anh ñöôïc khaùn
giaû ñoùn nhaän nhö chính
hôi thôû cuûa mình. Söï
coáng hieán
cuûa anh veà tình yeâu ñaát
nöôùc, veà thaân phaän höõu
haïn
cuûa kieáp ngöôøi, Trònh
Coâng Sôn ñaõvöôït leân
caû soá phaän
vaø ñònh meänh...".
Coù theå
noùi, chöa coù nhaïc só naøo
maát ñi laïi ñöôïc coâng
chuùng thöông tieác nhö Trònh
Coâng Sôn. Ñeâm cuoái cuøng
tröôùc khi ñöa tieãn anh
veà nôi an nghæ cuoái cuøng,
nhöõng
ngöôøi ñeán vieáng thuoäc
nhieàu theá heä vaãn xeáp haøng
trong traät töï. Nhöõng ngöôøi
ñeán sau im laëng töï ñoäng
xeáp thaønh haøng, nhöõng caùi
baét tay, nhöõng caùi nhìn ñaày
chia seû.
Baûy giôø
saùng, leã di quan cuûa nhaïc só
baét ñaàuï Haøng ngaøn
ngöôøi noái ñuoâi nhau theo
tieãn anh. Khi coøn trong noäi thaønh,
ñoaøn xe tang ñeán ñaâu
daân chuùng ñöùng ñaày
hai beân
ñöôøng tieãn bieät ñeán
ñoù. Xe tang gheù vaøo vónh
bieät truï
sôû Hoäi Aaïm Nhaïc TP HCM, nôi
anh ñaõcoâng taùc, gaén boù
hôn 20
naêm quaï
Ñeán
9 giôø 20, trong giôø phuùt haï
huyeät, nhaïc só Traàn Maïnh
Tuaán ñaõthoåi nhieàu ca khuùc
nhö Caùt Buïi, Moät Coõi Ñi
Veà,
Öôùt Mò Coøn coâng chuùng
khoâng heïn cuøng nhau haùt Noái
Voøng Tay
Lôùn, Haùt Cho Ngöôøi Naèm
Xuoáng, Toâi Ôi Ñöøng Tuyeät
Voïng.
Nhöõng ñoùa hoa treân tay moïi
ngöôøi vuït bay tôùi taáp
treân
linh cöõu anh trong luùc laáp ñaát.
Rieâng nhaïc só Traàn Tieán
im laëng ruùt töø trong tuùi aùo
chai Luùa Môùi vaø noùi: "Gôûi
cho
anh Sôn".
Theo nguyeän
voïng cuûa nhaïc só Trònh Coâng
Sôn luùc sinh thôøi,
leã an taùng ñöôïc toå
chöùc taïi nghóa trang Goø Döa
(Bình
Döông), nôi coù phaàn moä
cuûa meï anh.
(Theo tin vnexpress)
Vónh
bieät moät noãi ñau
Bình
luaän cuûa CLBSV quoác noäi
http://dungdaîtripod.com/
Ñaùm
Tang NS Trònh Coâng Sôn
Vietmedia, 5/4/01
- Nhieàu chuïc ngaøn ngöôøi
ñaõ tham döï leã
tang vaø tieãn ñöa nhaïc só
Trònh Coâng Sôn ñeán nôi
an nghó
cuoái cuøng. Qua ñôøi ngaøy
1/4/2001 vöøa qua, nhaïc só Trònh
Coâng Sôn ñöôïc an taùng
trong ngaøy hoâm 4/4 taïi Goø Döa,
chuøa
Quaûng Bình, tænh Bình Döông.
Theo haõng
AFP, haøng chuïc ngaøn ngöôøi
ñaõ ñöùng doïc ñöôøng
töø Saøi Goøn ñeán chuøa
Quaûng Bình ñeå chaøo tieãn
bieät
ñoaøn xe tang ngöôøi nhaïc
só ñöôïc nhieàu taàng
lôùp ngöôøi
daân Vieät Nam yeâu meán. Theo caùc
nhaân chöùng tham döï, phoùng
vieân tôø Tuoåi Treû ñaõ
ñaùnh giaù ñaây laø ñaùm
tang lôùn
nhaát töø tröôùc tôùi
nay trong thôøi gian qua taïi Saøi Goøn.
Trong 2 ngaøy
quaøn, töø saùng tôùi toái
vaø nhö suoát ñeâm,
nhieàu haøng ngöôøi laëng
leõ nhöng raát traät töï ñeán
nghieâng mình tröôùc quan taøi
nhaïc só. Ngöôøi ta ñaõ
baøy toû
loøng thöông meán ñöôïc
tính qua nhöõng traøng hoa phuùng
ñieáu nhieàu khoâng ñeám
xueå. Theo phoùng vieân baùo Tuoåi
Treû,
döôøng nhö taát caû hoa töø
D-aø Laït chôû veà Saøi
Goøn haàu
nhö ñöôïc chuyeån heát
cho ñaùm tang. Hoa ñöôïc
chaát haøng
daøi töø ñaàu ngoû vaøo
tôùi nhaø nhaïc só. Ñaëc
bieät, coù
nhieàu voøng hoa khoâng ñeà
teân ngöôøi hay ñoaøn theå
phuùng
ñieáu, nhöng mang teân caùc taùc
phaåm cuûa nhaïc só Trònh Coâng
Sôn, nhö "Coû xoùt xa ñöa",
"Öôùt Mi", "Moät coõi
ñi veà" ,
"Beân trôøi hiu quaïnh", hay
"Em coøn nhôù hay ñaõ queân"...
Coù
nhieàu ngöôøi töø caùc
tænh xa ñeán phuùng ñieáu,
ñaëc bieät
ñoâng ñaûo nhaát coù nhieàu
ngöôøi treû vaø sinh vieân,
hoïc sinh.
