|  ΠΡΩΤΗ ΣΕΛΙΔΑ  |  ΙΣΤΟΡΙΚΟ  |  ΔΡΑΣΕΙΣ  |  ΤΜΗΜΑΤΑ  |  ΜΕΛΗ & Δ.Σ  |  ΧΩΡΙΟ  |  ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

Η μάχη της Βέτρινας (25,26,27 Ιουνίου 1913) " Η μάχη της Βέτρινας, άνοιξε το δρόμο για την απελευθέρωση του Σιδηροκάστρου, των Σερρών και ολόκληρης της ανατολικής Μακεδονίας, ενώ έδωσε ώθηση στην νικηφόρα προέλαση του ελληνικού στρατού προς το βορρά και τα στενά της Κρέσνας ... " «Κατέλαβα τη Βέτρινα, εκτοπίζοντας τον εχθρό από τις θέσεις που κατείχε σε υψώματα βορείως του χωριού, μέχρι τώρα επτά διαδοχικά. Ο εχθρός υποχωρεί προς το βορρά». Με τη σύντομη αυτή αναφορά, του αντισυνταγματάρχη Διονύσιου Παπαδόπουλου, προς τον διοικητή του τμήματος στρατιάς Μανουσογιαννάκη, επισφραγίστηκε η απελευθέρωση του Νέου Πετριτσίου και της γύρω περιοχής, το πρωινό της 27ης Ιουνίου 1913. Ήταν η μεγάλη ώρα της λευτεριάς, μετά από 529 χρόνια τουρκικής κατοχής και 1 χρόνο στυγνής βουλγαροκρατίας. Το τριήμερο 25, 26 και 27 Ιουνίου 1913, οι νοτιοανατολικές πρόποδες της οροσειράς της Κερκίνης, απ’ το Ακριτοχώρι μέχρι τα στενά του Στρυμόνα, υπήρξαν πεδίο σκληρών εχθροπραξιών μεταξύ τμημάτων του ελληνικού και βουλγαρικού στρατού, με επίκεντρο το Νέο Πετρίτσι. Η μάχη της Βέτρινας ή του Δεμίρ Ισσάρ, όπως έμεινε στην ιστορία, σήμανε την οριστική απελευθέρωση της περιοχής των Σερρών και την ενσωμάτωση της στον εθνικό κορμό. Παραμονές της μάχης ... Μετά την ήττα τους στο Κιλκίς, το Λαχανά και τη Δοϊράνη, τα βουλγαρικά στρατεύματα στράφηκαν προς την περιοχή του Σιδηροκάστρου, με μοναδικό στόχο να ανασυνταχθούν και να αποτρέψουν την ελληνική προέλαση προς το βορρά, τα στενά του Ρούπελ και τη βουλγαρική ενδοχώρα στη συνέχεια. Στη προσπάθεια γενικής ανασύνταξης των βουλγαρικών στρατιωτικών δυνάμεων, το πρωινό της 13ης Ιουνίου. ο διοικητής της 11ης βουλγαρικής μεραχίας Ιβάνωφ διέταξε τα παρακάτω στον Αθανασώφ, στρατιωτικό διοικητή Σερρών : “Ο στρατιωτικός διοικητής Σερρών, αναλαμβάνει τη δίοικηση όλων των ένοπλων τμημάτων με εντολή να συναθροίσει τα λείψανα της ταξιαρχίας της Δράμας και να οργανώσει κρατερά άμυνα επί της αριστερής όχθης του Στρυμόνα. Εφόσον ο εχθρός δεν σας πιέζει να μην υπάρξει υποχώρηση Ο ποταμός όσο και αν είναι προσπελάσιμος σε πολλά σημεία, παρουσιάζει στον εχθρό μεγάλες δυσκολίες, αν έχει να αντιμετωπίσει το πυροβολικό μας. Να επανέλθουν τα στρατεύματά σας επί των διαβάσεων αυτών και να οργανωθεί ισχυρή αντίσταση. Κρατήστε διαθέσιμα τμήματα για αντεπιθέσεις την κατάλληλη στιγμή». Μετά τη διαταγή αυτή, τα στρατεύματα του Αθανασώφ ξεκίνησαν για τις διαβάσεις του Στρυμόνα και για την οργάνωση της γραμμής Χαροπού - Κοίμησης, - Ρούπελ. 25 Ιουνίου 1913. Με προορισμό τη Βέτρινα ... Την ώρα που οι Βούλγαροι επιχειρούσαν την ύστατη ανασύνταξη των δυνάμεών τους, ελληνικά στρατιωτικά τμήματα προσέγγιζαν τους Ν.Δ πρόποδες της οροσειράς της Κερκίνης. Μέχρι το πρωινό της 25ης Ιουνίου, τα ελληνικά τμήματα είχαν προωθηθεί μέχρι το χωριό Μανδράκι, εκδιώκοντας τον εχθρό από σημαντικές θέσεις, κυρίως πάνω από τα Άνω Πορόια και το στρατηγικής σημασίας πέρασμα «Σιδερά Πύλη» στο Μπέλες. Εξαιτίας της ελληνικής προέλασης, ο στρατηγός Σαράφωφ εγκατέλειψε εσπευσμένα τα Άνω Πορόϊα και έφτασε στο Νέο Πετρίτσι, όπου και όρισε την έδρα του. Το βράδυ της ίδιας μέρας, το τμήμα στρατιάς Μανουσογιαννάκη, εξέδωσε την παρακάτω διαταγή προς την 1η και 6 μεραρχία : “Ο εχθρός κατέχει το χωριό Βέτρινα. Τριγύρω απ’ τη σιδηροδρομική γέφυρα έχουν τοποθετηθεί 12 με 15 περίπου πυροβόλα, ενώ κατασκευάστηκε ξύλινη γέφυρα 500 μέτρα βόρεια της σιδηροδρομικής γέφυρας. Εχθρικές δυνάμεις υπάρχουν στο Πούλιοβο (Θερμοπηγή) και Ράδοβο (Χαροπό). Το χωριό Χατζή Μπεϊλίκ (Βυρώνεια) κατέχεται από Βούλγαρους αντάρτες».. Στη συνέχεια ο μέραρχος Μανουσογιαννάκης, διατάσσει για τις κινήσεις των ελληνικών δυνάμεων το πρωινό της επόμενης μέρας, 26ης Ιουνίου : «Αύριο το τμήμα στρατιάς θα συνεχίσει την πορεία του προς τη Βέτρινα, προκειμένου να εκδιώξει τον εχθρό πέρα από το ποτάμι. Η 1η μεραρχία βα βαδίσει χωριζόμενη σε 2 μέρη. Το αριστερό μέρος θα κατευθυνθεί από το Δερβέντι (Ακριτοχώρι) και το Χατζή Μπεϊλίκ (Βυρώνεια). Το δεξιό τμήμα θα ακολουθήσει την κανονική αμαξιτή οδό. Η 6η μεραρχία θα ακολουθήσει την αμαξιτή οδό, βάζοντας το πυροβολικό της επικεφαλή της δεξιάς φάλαγγας». 26 Ιουνίου 1913. Παραμονή της μεγάλης επίθεσης ... Η 1η μεραρχία ξεκίνησε στις 4 τα ξημερώματα. Το δεξιό τμήμα το αποτελούσαν το 4ο σύνταγμα πεζικού και 2 πυροβολαρχίες της μοίρας ορειβατικού πυροβολικού ως εμπροσθοφυλακή, καθώς και το 2ο σύνταγμα πεζικού μαζί με χειρουργική μονάδα. Μαζί με τον μέραρχο Μανουσογιαννάκη ακολούθησαν την οδό Μανδρακίου - Νέου Πετριτσίου, όπου και ο τελικός προορισμός - στόχος τους. Το αριστερό τμήμα το αποτελούσαν το 5ο σύνταγμα πεζικού και μια ορειβατική πυροβολαρχία. Ακολουθησε τη διαδρομή Μανδράκι, Ακριτοχώρι, Βυρώνεια Αετοβούνι, με μοναδικό και εδώ προορισμό και στόχο το Νέο Πετρίτσι. Τα δύο τμήματα εξακολουθούσαν να προευλαύνουν ανατολικά προς το Νέο Πετρίτσι. Μπροστά πήγαινε το ελληνικό ιππικό, το οποίο και εκδίωξε τα βουλγαρικά σώματα απ’ τη Βυρώνεια, χωρίς όμως να μπορεί να προχωρήσει παραπέρα απ’ τον σιδηροδρομικό σταθμό, εξαιτίας του εχθρικού σφυροκοπήματος, απ’ το βουλγαρικό πυροβολικό στα υψώματα του Νέου Πετριτσίου. Μετά την εξέλιξη αυτή, το ιππικό στράφηκε προς την Αγριόλευκα και το Γόνιμο, προκειμένου να επιβλέψει τις γέφυρες του Στρυμόνα, από εχθρικά χτυπήματα. Όταν το το 4ο σύνταγμα πεζικού έφτασε στη Βυρώνεια, δέχθηκε σφοδρή και συνεχή επίθεση απ’ τα 4 τοπομαχικά πυροβόλα, που ήταν τοποθετημένα στα υψώματα πάνω απ’ το Νέο Πετρίτσι, αλλά και απ’ τα 20 πεδινά πυροβόλα στην αριστερή όχθη του Στρυμόνα και τη σιδηροδρομική γέφυρα. Ο κανονιοβολισμός των ελληνικών δυνάμεων στη Βυρώνεια κράτησε μέχρι τις απογευματινές ώρες. Οι Βούλγαροι σπαταλούσαν αλύπητα τα πυρομαχικά τους, προκειμένου να αποτρέψουν την ελληνική προέλαση. Οι οβίδες σε συνδιασμό με τον αφόρητο καύσωνα των ημερών δημιούργησε αποπνικτική ατμόσφαιρα για τους Έλληνες στρατιώτες. Το 1ο τάγμα -που ήταν επικεφαλής του 4ου συντάγματος- προσπάθησε να προχωρήσει ανατολικά. Χτυπήθηκε όμως σφοδρά απ’ το βουλγαρικό πυροβολικό του Νέου Πετριτσίου, γεγονός που το ανάγκασε να συμπτηχθεί και να υπαναχωρήσει στην προηγούμενη θέση του, ήταν αδύνατο να προχωρήσει περισσότερο απ’ τον σιδηροδρομικό σταθμό της Βυρώνειας, χωρίς τη συνδρομή του ελληνικού πυροβολικού. Επιπλέον είχε να αντιμετωπίσει κρούσματα ηλίασης των ανδρών του. Τα υπόλοιπα 2 τάγματα, μόλις βγήκαν από τη Βυρώνεια καλύφθηκαν στα υψώματα που δημιουργεί μέχρι σήμερα η σιδηροδρομική γραμμή, έξω απ’ το χωριό προς το Νέο Πετρίτσι. Τα υψώματα περιβαλλόταν από ψηλά δέντρα, καλαμιές και θάμνους και ήταν δύσκολο να τους διακρίνει ο εχθρός, Το ίδιο έπραξε και το 2ο σύνταγμα πεζικού. Οι 2 ορειβατικές πυροβολαρχίες έφτασαν στον σιδηροδρομικό σταθμό της Βυρώνειας και άρχισαν να χτυπούν τις εχθρικές θέσεις, απ’ τις 10.30 το πρωί. Γρήγορα όμως σταμάτησαν, αφού η βολή τους ήταν βραχεία και δεν πλησίαζε καν τον στόχο. Η προέλαση νότια της σιδηροδρομικής γραμμής, ήταν αδύνατη εξαιτίας του ακατάλληλου του εδάφους, με τα βαλτόνερα και τις καλαμιές. Μετά την αδυναμία του δεξιού τμήματος, να προχωρήσει ανατολικά, ο μέραρχος Μανουσογιαννάκης διέταξε, να οχυρωθεί στα υψώματα της σιδηροδρομικής γραμμής έξω από τη Βυρώνεια, όπου παρέμεινε μέχρι τις απογευματινές ώρς, παρά τον καυτό ήλιο και το συνεχές βουλγαρικό σφυροκόπημα. Στο μεταξύ το αριστερό τμήμα, με οδηγό τον ντόπιο Κωνσταντίνο Παρθένη από τη Ράμνα, ξεκίνησε στις 3 τα ξημερώματα της 26ης Ιουνίου και ακολούθησε το δρομολόγιο που είχε καθοριστεί από την προηγούμενη μέρα. Απ’ τον καρόδρομο στους προποδες του βουνού, έφτασε ανενόχλητα στις 10 το πρωί, έξω από το Αετοβούνι. Στην είσοδο του χωριού όμως, η εμπροσθοφυλακή (3ο τάγμα) δέχτηκε επίθεση από τα βόρεια υψώματα , που τα κατείχαν Βούλγαροι αντάρτες, Εύκολα όμως καταδιώχθηκαν, στρεφόμενοι προς το Νέο Πετρίτσι. Ο διοικητής του τμήματος αποφάσισε να μην προχωρήσει παραπέρα απ’ το Αετοβούνι, αφού οι Βούλγαροι διατηρούσαν σημαντικές θέσεις στην αριστερή πλευρά του βουνού. Ο εχθρός είχε κατασκευάσει ισχυρά αντιστηρίγματα στα υψώματα από το Αετοβούνι μέχρι τη σιδηροδρομική γέφυρα του Στρυμόνα. Μέχρι το μεσημέρι το 5ο σύνταγμα κατάφερε να καταλάβει πολλά εχθρικά οχυρά, αλλά με αργό ρθυμό εξαιτίας της σθεναρής άμυνας των Βουλγάρων και της ιδιομορφίας του εδάφους. Το μεσημέρι ειδοποιήθηκε από το επιτελείο να παραμείνει στη θέση του, αφου δεν είχε υποστήριξη από τα νότια, εξαιτίας της αδρανοποίησης του δεξιού ελληνικού τμήματος, έξω απ’ τη Βυρώνεια. Στις 3.30 το μεσημέρι ο αντισυνταγματάρχης Παπαδόπουλος υπέβαλε την παρακάτω αναφορά στον διοικητή του τμήματος της στρατιάς Μανουσογιαννάκη : «Έφτασα στο Κεσεσλίκ (Αετοβούνι) αλλά ανγνωρίστηκα από τον εχθρό, ο οποίος και έβαλε με το πυροβολικό του εναντίον μου. Λόγω έλλειψης οδηγού δεν μπόρεσα να προχωρήσω και να αναγνωρίσω το έδαφος. Έφτασα με τους άνδρες μου εξαντλημένους από τη ζέστη, έχω μάλιστα 7 κρούσματα ηλιάσεως. Εαν μεταβώ στη Ράμνα με 2 πυροβόλα η αποστολή μου θα είναι επιτυχής, αφού θα βρίσκομαι πάνω από τον εχθρό. Τραυματίστηκε ο λοχίας που με ακολουθεί ως σύνδεσμος και ένας στρατιώτης» . Μετά τις 4 το απόγευμα οι Βούλγαροι μετρίασαν τα πυρά τους και λίγο αργότερα, σταμάτησαν εντελώς. Στο μεταξύ το 5ο σύνταγμα, είχε καταφέρει να φτάσει έξω απ’ το Νέο Πετρίτσι και να καταλάβει τα δεσπόζοντα αντιστηρίγματα, τα οποία είχε οχυρώσει ισχυρά ο εχθρός. Εξαιτίας όμως έλλειψης υποστήριξης απ’ τα αριστερά και των ύποπτων εχθρικών κινήσεων απο βορειότερα βουλγαρικά οχυρά, η επίθεση ορίστηκε για την επόμενη μέρα, Εξάλλου το σκοτάδι που έπεφτε, ήταν ανασταλτικός παράγοντας, για μια τελική επιθετική ενέργεια. Με τη δύση του ήλιου, ο μέραρχος Μανουσογιαννάκης, εξέδωσε την παρακάτω διαταγή : «1. Ο εχθρός εξακολουθεί να κατέχει την είσοδο της κλεισούρας του Δερβέντι (Ρούπελ). 2. Το τμήμα στρατιάς θα διανυκτερεύσει επί του πεδίου της μάχης. 3. Το 5ο σύνταγμα πεζικού και το 1ο σύνταγμα ευζώνων θα παραμείνουν στις θέσεις που κατέχουν ολόκληρη τη νύχτα» . 27 Ιουνίου 1913. Η ώρα της λευτεριάς ... Στις 3 τα ξημερώματα η μοίρα πεδινού πυροβολικού της 6ης μεραχίας, κατέλαβε θέσεις ανατολικά των υψωμάτων του Αετοβουνίου. Με το πρώτο φως του ήλιου, ξημέρωμα 27ης Ιουνίου, άρχισαν και πάλι οι συγκρούσεις. Το βουλγαρικό πυροβολικό άρχισε να σφυροκοπεί τα ελληνικά τμήματα δυτικά της Βυρώνειας, αλλά και της πρώτης γραμμής. Μέχρι τις 6 το πρωί, το 1ο σύνταγμα ευζώνων και το 5ο σύνταγμα πεζικού, εκτόπισαν τον εχθρό από σημαντικές θέσεις και υψώματα γύρω από το Νέο Πετρίτσι. Σε γραπτή αναφορά τους προς τον μέραρχο Μανουσογιαννάκη, ο αντισυνταγματάρχης Παπαδόπουλος γράφει : “Σήμερα το πρωί, στις 4 περίπου, ενήργησα με ένα λόχο επιθετική αναγνώριση βορείως του χωριού Βέτρινα, εντός του οποίου υπάρχουν 2 τάγματα εντός ταχυσκάπτων (…) Θα συνδυάσω έγκαιρη επίθεση με την κατά μέτωπο των άλλων συνταγμάτων και τότε είμαι βέβειος ότι θα τους ρίξουμε στο ποτάμι». Στις 7 το πρωί η επίθεση γενικεύτηκε σε όλο το μήκος της γραμμής. Η πεδινή μοίρα άρχισε να βάλλει κατά των εχθρικών θέσεων, γεγονός που διευκόλυνε την προέλαση των ελληνικών τμημάτων προς το Νέο Πετρίτσι. Παρόλα αυτά, το εχθρικό πυροβολικό, συνέχισε να χτυπά τα προελαύνοντα ελληνικά στρατιωτικά τμήματα, χωρίς όμως να καταφέρει να τα πτοήσει. Το 1ο σύνταγμα ευζώνων εξόρμησε κατά των εχθρικών θέσεων στο Νέο Πετρίτσι, στις 8 το πρωί. Γρήγορα έφτασε στο σημείο όπου είχαν κρυφθεί οι Έλληνες του χωριού, που έσπευσαν με άκρατο ενθουσιασμό και δάκρυα στα μάτια να υποδεχθούν και να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες των κουρασμένων ευζώνων, επικεφαλής των οποίων υπήρξε ο μετέπειτα στρατηγός Γεώργιος Κονδύλης. Τα υψώματα πάνω απ’ το χωριό, όπου βρίσκεται σήμερα το 567 Τ.Π- ήταν καλά οχυρωμένα από τους Βουλγάρους. Εκεί είχαν τοποθετηθεί τα 4 τοπομαχικά πυροβόλα, που δυσκόλευαν στο έπακρο τις κινήσεις των ελληνικών τμημάτων, γύρω από το χωριό. Χρειάστηκε λοιπόν μια νέα προσπάθεια για την κατάληψη και την εκδίωξη του εχθρού. Στις 9 το πρωί ο λόχος ευζώνων, με επικεφαλή τον λοχαγό Γεώργιο Παπαδόπουλο, κινήθηκε προς γενική επίθεση, σώμα με σώμα με τον εχθρό. Ο γενναίος λοχαγός, με το περίστροφο στο χέρι και οδηγώντας τους άνδρες τους στα εχθρικά οχυρά, έπεσε νεκρός από βουλγαρικό βόλι. Οι εύζωνοι όμως δεν πτοήθηκαν. Προχώρησαν ακάθεκτοι και με την χαρακτηριστική ιαχή «Αέρα» κατέλαβαν τα 4 πυροβόλα, εκτοπίζοντας τους εναπομείναντες Βουλγάρους, που τράπηκαν σε άτακτη φυγή προς τον Στρυμόνα. Στις 8.15 ο αντισυνταγματάρχης Παπαδόπουλος αναφέρει στον μέραρχο Μανουσογιαννάκη «Κατέλαβα τη Βέτρινα, εκτοπίζοντας τον εχθρό από τις θέσεις που κατείχε σε υψώματα βορείως του χωριού, μέχρι τώρα επτά διαδοχικά. Ο εχθρός υποχωρεί προς το βορρά». Μετά από 530 χρόνια, το Νέο Πετρίτσι ήταν ελεύθερο και ελληνικό. Ήδη από την τελική φάση των επιχειρήσεων νωρίς το πρωί της 27ης Ιουνίου, είχε αρχίσει η γενική υποχώρηση των Βουλγάρων, που γρήγορα μετατράπηκε σε άτακτη φυγή. Η περιοχή από το Νέο Πετρίτσι, μέχρι τη γέφυρα του Στρυμόνα κατακλύστηκε από πανικόβλητους Βουλγάρους, που προσπαθούσαν να περάσουν τα στενά του Ρούπελ. Προς στιγμή η φυγή τους ανεκόπει από 2 βουλγαρικά τμήματα, τα οποία προσπάθησαν να συγκρατήσουν τους φυγάδες. Δεν τα κατάφεραν όμως, αφού παρασύρθηκαν από το ρεύμα των υποχωρούντων. Τα τμήματα που βρισκόντουσαν στην αριστερή όχθη του Στρυμόνα (Θερμοπηγή, Χαροπό) μόλις αντίκρυσαν τον ελληνικό στρατό να κατηφορίζει από τα υψώματα του Μπέλες, τρόμαξαν πως οι Έλληνες θα περνούσαν τον Στρυμόνα και θα τους περικύκλωναν. Έτσι άρχισε μια γενική υποχώρηση προς βορρά, με την υποστήριξη του βουλγαρικού πυροβολικού, το οποίο και ανατίναξε την σιδηροδρομική γέφυρα του Στρυμόνα στις 9.30, πριν αφήσει πίσω του τα στενά του Ρούπελ. Οι απώλειες στη διήμερη μάχη της Βέτρινας, ανήλθαν σε 36 νεκρούς, 207 τραυματίες και 36 αγνοούμενους. Ανάμεσά τους και ο λοχαγός Γεώργιος Παπαδόπουλο, επικεφαλής του λόχου Ευζώνων που απελευθέρωσε το Νέο Πετρίτσι. Ο ηρωϊκός λοχαγός, έχει θαφτεί στο σημείο που έπεσε νεκρός, στα υψώματα πάνω από το στρατόπεδο του 567 Τ.Π, το οποίο φέρει και το όνομά του. Τα λάφυρα ήταν 4 τοπομαχικά πυροβόλα, 8 βλητοφόρα, πλήθος οβίδων και η αποθήκη του σιδηροδρομικού σταθμού Σιδηροκάστρου γεμάτη σακιά με ζάχαρη, κριθάρι και άλλες προμήθειες. Μετά την ήττα τους στο Νέο Πετρίτσι, οι Βούλγαροι ανατίναξαν το πρώτο τόξο της σιδηροδρομικής γέφυρας του Στρυμόνα, πριν αφήσουν πίσω τους τα στενά του Ρούπελ. Στην φωτογραφία ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος, στην είσοδο της γέφυρας, μετά την επιδιόρθωσή της, από το μηχανικό του ελληνικου στρατού. Η μάχη της Βέτρινας, άνοιξε το δρόμο για την απελευθέρωση του Σιδηροκάστρου, των Σερρών και ολόκληρης της ανατολικής Μακεδονίας, ενώ έδωσε ώθηση στην νικηφόρα προέλαση του ελληνικού στρατού προς το βορρά και τα στενά της Κρέσνας. Το απόγευμα της 27ης Ιουνίου, μια ίλη ιππικού με διοικητή τον ανθυπολοχαγό Ιωαννίδη, μπήκε στο μαρτυρικό Σιδηρόκαστρο. Η γαλανόλευκη υψώθηκε στο βυζαντινό κάστρο και ο θρήνος της σφαγής των 100 κατοίκων της πόλης απ’ τους Βούλγαρους, καλύφθηκε από τα δάκρυα χαράς και τα επιφωνήματα αυτών που έζησαν την τραγωδία. - Η μάχη της Βέτρινας, άνοιξε το δρόμο για την απελευθέρωση του Σιδηροκάστρου, των Σερρών και ολόκληρης της ανατολικής Μακεδονίας, ενώ έδωσε ώθηση στην νικηφόρα προέλαση του ελληνικού στρατού προς το βορρά και τα στενά της Κρέσνας. Το απόγευμα της 27ης Ιουνίου, μια ίλη ιππικού με διοικητή τον ανθυπολοχαγό Ιωαννίδη, μπήκε στο μαρτυρικό Σιδηρόκαστρο. Η γαλανόλευκη υψώθηκε στο βυζαντινό κάστρο και ο θρήνος της σφαγής των 100 κατοίκων της πόλης απ’ τους Βούλγαρους, καλύφθηκε από τα δάκρυα χαράς και τα επιφωνήματα αυτών που έζησαν την τραγωδία. - Kείμενο : Παναγιώτης Αβρ. Σαββίδης Βιβλιογραφία : "Μεγάλη ναυτική και στρατιωτική εγκυκλοπαίδεια" Αρθρογραφία : Περιοδικό "Πέρασμα" τ.1 (Ιούνιος 1996) ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ℼⴭ∧⼼楴汴㹥⼼敨摡ⴾ㸭ਊ猼牣灩⁴祴数∽整瑸樯癡獡牣灩≴ਾ⼯睏敮䥲ੑ慶⁲彟楯影捰⁴‽〵਻晩 彟楯影捰㹴ㄽ〰簠⁼慍桴昮潬牯䴨瑡⹨慲摮浯⤨ㄪ〰⠯〱ⴰ彟楯影捰⥴ ‾‰ ੻慶⁲潟煩ⁱ‽潟煩ⁱ籼嬠㭝弊楯煱瀮獵⡨❛楯影摡偤条䉥慲摮Ⱗ䰧捹獯崧㬩弊楯煱瀮獵⡨❛楯影摡偤条䍥瑡Ⱗ䤧瑮牥敮⁴‾敗獢瑩獥崧㬩弊楯煱瀮獵⡨❛楯影摡偤条䱥晩捥捹敬Ⱗ䤧瑮湥❤⥝਻潟煩⹱異桳嬨漧煩摟呯条崧㬩⠊畦据楴湯⤨笠瘊牡漠煩㴠搠捯浵湥⹴牣慥整汅浥湥⡴猧牣灩❴㬩漠煩琮灹⁥‽琧硥⽴慪慶捳楲瑰㬧漠煩愮祳据㴠琠畲㭥漊煩献捲㴠搠捯浵湥⹴潬慣楴湯瀮潲潴潣‫⼧瀯⹸睯敮楲⹱敮⽴瑳獡猯氯捹獯⹮獪㬧瘊牡猠㴠搠捯浵湥⹴敧䕴敬敭瑮䉳呹条慎敭✨捳楲瑰⤧せ㭝猠瀮牡湥乴摯⹥湩敳瑲敂潦敲漨煩‬⥳਻⥽⤨਻੽⼊⼯⼯⼯䜠潯汧⁥湁污瑹捩ੳ慶⁲束煡㴠张慧ⁱ籼嬠㭝弊慧⹱異桳嬨弧敳䅴捣畯瑮Ⱗ✠䅕㈭㐱㈰㤶ⴵㄲ崧㬩弊慧⹱異桳嬨弧敳䑴浯楡乮浡❥‬愧杮汥楦敲挮浯崧㬩弊慧⹱異桳嬨弧敳䍴獵潴噭牡Ⱗㄠ‬洧浥敢彲慮敭Ⱗ✠数⼲数牴瑩楳Ⱗ㌠⥝਻束煡瀮獵⡨❛瑟慲正慐敧楶睥崧㬩⠊畦据楴湯⤨笠 瘠牡朠⁡‽潤畣敭瑮挮敲瑡䕥敬敭瑮✨捳楲瑰⤧※慧琮灹⁥‽琧硥⽴慪慶捳楲瑰㬧朠⹡獡湹⁣‽牴敵਻†慧献捲㴠⠠栧瑴獰✺㴠‽潤畣敭瑮氮捯瑡潩⹮牰瑯捯汯㼠✠瑨灴㩳⼯獳❬㨠✠瑨灴⼺眯睷⤧⬠✠朮潯汧ⵥ湡污瑹捩⹳潣⽭慧樮❳਻†慶⁲⁳‽潤畣敭瑮朮瑥汅浥湥獴祂慔乧浡⡥猧牣灩❴嬩崰※⹳慰敲瑮潎敤椮獮牥䉴晥牯⡥慧‬⥳਻⥽⤨਻⼊⼯⼯ 祌潣⁳湉瑩慩楬慺楴湯⼠⼯⼯⼯⼯⼯⼯⼯⼯⼯⼯瘊牡氠捹獯慟⁤‽牁慲⡹㬩瘊牡氠捹獯獟慥捲彨畱牥⁹‽∢਻慶⁲祬潣彳湯潬摡瑟浩牥਻瘊牡挠彭潲敬㴠∠楬敶㬢瘊牡挠彭潨瑳㴠∠湡敧晬物⹥祬潣⹳潣≭਻慶⁲浣瑟硡摩㴠∠洯浥敢敲扭摥敤≤਻慶⁲湡敧晬物彥敭扭牥湟浡⁥‽瀢㉥瀯瑥楲獴≩਻慶⁲湡敧晬物彥敭扭牥灟条⁥‽瀢㉥瀯瑥楲獴⽩敫浩⸱瑨汭㬢瘊牡愠杮汥楦敲牟瑡湩獧桟獡⁨‽ㄢ㌷㘲㈴㔸㨰㈲捥㡥ㅤ㙦㙤㐴㡤慤昶挲挰㑤攳㌹㤲㬢ਊ慶⁲祬潣彳摡损瑡来牯⁹‽畮汬਻瘊牡氠捹獯慟彤敲潭整慟摤⁲‽㈢㤰㈮㈰㈮㐴㤮㬢瘊牡氠捹獯慟彤睷彷敳癲牥㴠∠睷⹷湡敧晬物⹥祬潣⹳潣≭਻慶⁲摥瑩獟瑩彥牵‽眢睷愮杮汥楦敲氮捹獯挮浯氯湡楤杮氯湡楤杮琮灭㽬瑵彭潳牵散栽畯敳甦浴浟摥畩㵭慬摮湩灧条♥瑵彭慣灭楡湧琽潯扬牡楬歮㬢ਊ⼼捳楲瑰ਾ猼牣灩⁴祴数∽整瑸樯癡獡牣灩≴猠捲∽瑨灴㩳⼯捳楲瑰⹳祬潣⹳潣⽭慣浴湡椯楮⹴獪㸢⼼捳楲瑰ਾ㰊捳楲瑰琠灹㵥琧硥⽴慪慶捳楲瑰㸧 慶⁲潧杯敬慴⁧‽潧杯敬慴⁧籼笠㭽 潧杯敬慴⹧浣⁤‽潧杯敬慴⹧浣⁤籼嬠㭝 昨湵瑣潩⡮ ੻†瘠牡朠摡⁳‽潤畣敭瑮挮敲瑡䕥敬敭瑮✨捳楲瑰⤧਻†朠摡⹳獡湹⁣‽牴敵਻†朠摡⹳祴数㴠✠整瑸樯癡獡牣灩❴਻†瘠牡甠敳卓⁌‽栧瑴獰✺㴠‽潤畣敭瑮氮捯瑡潩⹮牰瑯捯汯਻†朠摡⹳牳⁣‽用敳卓⁌‿栧瑴獰✺㨠✠瑨灴✺ ਫ††✠⼯睷⹷潧杯敬慴獧牥楶散⹳潣⽭慴⽧獪术瑰樮❳਻†瘠牡渠摯⁥‽潤畣敭瑮朮瑥汅浥湥獴祂慔乧浡⡥猧牣灩❴嬩崰਻†渠摯⹥慰敲瑮潎敤椮獮牥䉴晥牯⡥慧獤‬潮敤㬩 ⥽⤨਻⼼捳楲瑰ਾਊ猼牣灩⁴祴数✽整瑸樯癡獡牣灩❴ਾ朠潯汧瑥条挮摭瀮獵⡨畦据楴湯⤨笠 †潧杯敬慴⹧敤楦敮汓瑯✨㤯㤵㌶㤵⼶乁彇〳砰㔲弰晤❰‬㍛〰‬㔲崰‬搧癩札瑰愭ⵤ㐱〵〲㐷㐸㜰ⴰ✰⸩摡卤牥楶散木潯汧瑥条瀮扵摡⡳⤩਻†朠潯汧瑥条攮慮汢卥牥楶散⡳㬩 ⥽਻⼼捳楲瑰ਾ㰊捳楲瑰琠灹㵥琧硥⽴慪慶捳楲瑰㸧 潧杯敬慴⹧浣⹤異桳昨湵瑣潩⡮ ੻†朠潯汧瑥条搮晥湩卥潬⡴⼧㔹㘹㔳㘹䄯䝎慟潢敶㝟㠲㥸弰晤❰‬㝛㠲‬〹ⱝ✠楤⵶灧⵴摡ㄭ㔴㈰㜰㠴〴〷ㄭ⤧愮摤敓癲捩⡥潧杯敬慴⹧異慢獤⤨㬩 †潧杯敬慴⹧湥扡敬敓癲捩獥⤨਻素㬩㰊猯牣灩㹴ਊ猼牣灩⁴祴数✽整瑸樯癡獡牣灩❴ਾ朠潯汧瑥条挮摭瀮獵⡨畦据楴湯⤨笠 †潧杯敬慴⹧敤楦敮汓瑯✨㤯㤵㌶㤵⼶乁彇敢潬彷㈷堸〹摟灦Ⱗ嬠㈷ⰸ㤠崰‬搧癩札瑰愭ⵤ㐱〵〲㐷㐸㜰ⴰ✲⸩摡卤牥楶散木潯汧瑥条瀮扵摡⡳⤩਻†朠潯汧瑥条攮慮汢卥牥楶散⡳㬩 ⥽਻⼼捳楲瑰ਾਊ猼牣灩⁴祴数∽整瑸樯癡獡牣灩≴ਾ昨湵瑣潩⡮獩⥖笠 †椠⁦ℨ獩⥖笠 †††爠瑥牵㭮 †素ਊ††⼯桴獩氮捹獯獟慥捲彨畱牥⁹‽祬潣彳敧彴敳牡档牟晥牥敲⡲㬩 †瘠牡愠䵤牧㴠渠睥䄠䵤湡条牥⤨਻††慶⁲祬潣彳牰摯獟瑥㴠愠䵤牧挮潨獯健潲畤瑣敓⡴㬩 †瘠牡猠潬獴㴠嬠氢慥敤扲慯摲Ⱒ∠敬摡牥潢牡㉤Ⱒ∠潴汯慢彲浩条≥‬琢潯扬牡瑟硥≴‬猢慭汬潢≸‬琢灯灟潲潭Ⱒ∠潦瑯牥∲∬汳摩牥崢਻††慶⁲摡慃⁴‽桴獩氮捹獯慟彤慣整潧祲਻††摡杍⹲敳䙴牯散偤牡浡✨慰敧Ⱗ⠠摡慃⁴☦愠䍤瑡搮潭⥺㼠愠䍤瑡搮潭⁺›洧浥敢❲㬩ਊ††晩⠠桴獩氮捹獯獟慥捲彨畱牥⥹笠 †††愠䵤牧献瑥潆捲摥慐慲⡭欢祥潷摲Ⱒ琠楨⹳祬潣彳敳牡档煟敵祲㬩 †素ਠ††汥敳椠⁦愨䍤瑡☠…摡慃⹴楦摮睟慨⥴笠 †††愠䵤牧献瑥潆捲摥慐慲⡭欧祥潷摲Ⱗ愠䍤瑡昮湩彤桷瑡㬩 †素ਊ††潦⁲瘨牡猠椠汳瑯⥳笠 †††瘠牡猠潬⁴‽汳瑯孳嵳਻††††晩⠠摡杍⹲獩汓瑯癁楡慬汢⡥汳瑯⤩笠 †††††琠楨⹳祬潣彳摡獛潬嵴㴠愠䵤牧朮瑥汓瑯猨潬⥴਻††††੽††੽ਊ††摡杍⹲敲摮牥效摡牥⤨਻††摡杍⹲敲摮牥潆瑯牥⤨਻⡽昨湵瑣潩⡮ ੻††慶⁲⁷‽ⰰ栠㴠〠‬業楮畭呭牨獥潨摬㴠㌠〰਻††晩⠠潴⁰㴽猠汥⥦笠 †††爠瑥牵牴敵਻††੽ †椠⁦琨灹潥⡦楷摮睯椮湮牥楗瑤⥨㴠‽渧浵敢❲⤠笠 †††眠㴠眠湩潤⹷湩敮坲摩桴਻††††⁨‽楷摮睯椮湮牥效杩瑨਻††੽††汥敳椠⁦搨捯浵湥⹴潤畣敭瑮汅浥湥⁴☦⠠潤畣敭瑮搮捯浵湥䕴敬敭瑮挮楬湥坴摩桴簠⁼潤畣敭瑮搮捯浵湥䕴敬敭瑮挮楬湥䡴楥桧⥴ ੻††††⁷‽潤畣敭瑮搮捯浵湥䕴敬敭瑮挮楬湥坴摩桴਻††††⁨‽潤畣敭瑮搮捯浵湥䕴敬敭瑮挮楬湥䡴楥桧㭴 †素 †攠獬⁥晩⠠潤畣敭瑮戮摯⁹☦⠠潤畣敭瑮戮摯⹹汣敩瑮楗瑤⁨籼搠捯浵湥⹴潢祤挮楬湥䡴楥桧⥴ ੻††††⁷‽潤畣敭瑮戮摯⹹汣敩瑮楗瑤㭨 †††栠㴠搠捯浵湥⹴潢祤挮楬湥䡴楥桧㭴 †素ਊ††敲畴湲⠠眨㸠洠湩浩浵桔敲桳汯⥤☠…栨㸠洠湩浩浵桔敲桳汯⥤㬩紊⤨⤩㬩ਊਊ楷摮睯漮汮慯⁤‽畦据楴湯⤨笠 †瘠牡映㴠搠捯浵湥⹴敧䕴敬敭瑮祂摉∨祬潣䙳潯整䅲≤㬩 †瘠牡戠㴠搠捯浵湥⹴敧䕴敬敭瑮䉳呹条慎敭∨潢祤⤢せ㭝 †戠愮灰湥䍤楨摬昨㬩 †映献祴敬搮獩汰祡㴠∠汢捯≫਻††潤畣敭瑮朮瑥汅浥湥䉴䥹⡤氧捹獯潆瑯牥摁䙩慲敭⤧献捲㴠✠愯浤愯⽤潦瑯牥摁椮牦浡⹥瑨汭㬧ਊ††⼯匠楬敤⁲湉敪瑣潩੮††昨湵瑣潩⡮ ੻††††慶⁲⁥‽潤畣敭瑮挮敲瑡䕥敬敭瑮✨晩慲敭⤧਻††††⹥瑳汹⹥潢摲牥㴠✠✰਻††††⹥瑳汹⹥慭杲湩㴠〠਻††††⹥瑳汹⹥楤灳慬⁹‽戧潬正㬧 †††攠献祴敬挮獳汆慯⁴‽爧杩瑨㬧 †††攠献祴敬栮楥桧⁴‽㈧㐵硰㬧 †††攠献祴敬漮敶晲潬⁷‽栧摩敤❮਻††††⹥瑳汹⹥慰摤湩⁧‽㬰 †††攠献祴敬眮摩桴㴠✠〳瀰❸਻††⥽⤨਻ਊ††⼯䈠瑯潴摁䤠橮捥楴湯 †⠠映湵瑣潩⡮ ੻††††慶⁲⁢‽潤畣敭瑮朮瑥汅浥湥獴祂慔乧浡⡥戢摯≹嬩崰਻ †††瘠牡椠晩㴠搠捯浵湥⹴牣慥整汅浥湥⡴椧牦浡❥㬩 †††椠晩献祴敬戮牯敤⁲‽〧㬧 †††椠晩献祴敬洮牡楧‽㬰 †††椠晩献祴敬搮獩汰祡㴠✠汢捯❫਻††††楩⹦瑳汹⹥獣䙳潬瑡㴠✠楲桧❴਻††††楩⹦瑳汹⹥敨杩瑨㴠✠㔲瀴❸਻††††楩⹦瑳汹⹥癯牥汦睯㴠✠楨摤湥㬧 †††椠晩献祴敬瀮摡楤杮㴠〠਻††††楩⹦瑳汹⹥楷瑤⁨‽㌧〰硰㬧 †††椠晩献捲㴠✠愯浤愯⽤湩敪瑣摁椮牦浡⹥瑨汭㬧 †††ਠ††††慶⁲摣癩㴠搠捯浵湥⹴牣慥整汅浥湥⡴搧癩⤧਻††††摣癩献祴敬㴠∠楷瑤㩨〳瀰㭸慭杲湩ㄺ瀰⁸畡潴∻਻††††摣癩愮灰湥䍤楨摬 楩⁦㬩 †††椠⡦戠⤠ †††笠 †††††戠椮獮牥䉴晥牯⡥摣癩‬⹢慬瑳桃汩⥤਻††††੽††⥽⤨਻紊ਊ㰊猯牣灩㹴ਊ猼祴敬ਾ戣摯⁹愮䍤湥整䍲慬獳笠 洠牡楧㩮‰畡潴਻†楤灳慬㩹汢捯椡灭牯慴瑮਻†癯牥汦睯栺摩敤㭮 眠摩桴ㄺ〰㬥紊⌊潢祤⸠摡敃瑮牥汃獡⁳愣彤潣瑮楡敮⁲੻†楤灳慬㩹汢捯椡灭牯慴瑮਻†汦慯㩴敬瑦਻†楷瑤㩨㈷瀸㭸紊䀊敭楤⁡洨湩眭摩桴›㘷瀸⥸笠 㰠ⴡ‭潆⁲〳瀰⁸牯氠獥⁳摡⁳乏奌ⴠ㸭 ⌠潢祤⸠摡敃瑮牥汃獡⁳愣彤潣瑮楡敮⁲੻††楷瑤㩨挠污⡣〱┰ⴠ㌠㈷硰㬩 素紊䀊敭楤⁡洨湩眭摩桴›ㄱ〱硰 ੻†ℼⴭ䘠牯㜠㠲硰漠⁲敬獳愠獤ⴠ㸭 ⌠潢祤⸠摡敃瑮牥汃獡⁳愣彤潣瑮楡敮⁲੻††楷瑤㩨挠污⡣〱┰ⴠ㌠㈷硰㬩 素紊ਊ⼼瑳汹㹥ਊ搼癩猠祴敬∽慢正牧畯摮⌺扡㙥㙦※潢摲牥戭瑯潴㩭瀱⁸潳楬⁤㔣㜰㡡㬷瀠獯瑩潩㩮敲慬楴敶※⵺湩敤㩸㤹㤹㤹∹ਾ †㰠楤⁶汣獡㵳愢䍤湥整䍲慬獳㸢 †††㰠⁡牨晥∽瑨灴㩳⼯睷⹷湡敧晬物⹥祬潣⹳潣⽭•楴汴㵥䄢杮汥楦敲挮浯›畢汩⁤潹牵映敲⁥敷獢瑩⁥潴慤ⅹ•瑳汹㵥搢獩汰祡戺潬正※汦慯㩴敬瑦※楷瑤㩨㠱瀶㭸戠牯敤㩲∰ਾ†††††椼杭猠捲∽愯浤愯⽤湡敧晬物ⵥ牦敥摁樮杰•污㵴匢瑩⁥潨瑳摥戠⁹湁敧晬物⹥潣㩭䈠極摬礠畯⁲牦敥眠扥楳整琠摯祡∡猠祴敬∽楤灳慬㩹汢捯㭫戠牯敤㩲∰⼠ਾ††††⼼㹡 †††㰠楤⁶摩∽摡损湯慴湩牥㸢 †††††㰠捳楲瑰琠灹㵥琢硥⽴慪慶捳楲瑰㸢潤畣敭瑮眮楲整氨捹獯慟孤氧慥敤扲慯摲崧㬩⼼捳楲瑰ਾ††††⼼楤㹶 †㰠搯癩ਾ⼼楤㹶ਊℼⴭ⼠⼯⼯⼯⼯⼯⼯⼯⼯⼯⼯⼯⼯⼯⼯⼯⼯⼯⼯ⴠ㸭㰊捳楲瑰琠灹㵥琢硥⽴慪慶捳楲瑰㸢潤畣敭瑮眮楲整氨捹獯慟孤猧楬敤❲⥝㰻猯牣灩㹴ਊ㰊楤⁶摩∽祬潣䙳潯整䅲≤猠祴敬∽慢正牧畯摮⌺扡㙥㙦※潢摲牥琭灯ㄺ硰猠汯摩⌠〵愷㜸※汣慥㩲潢桴※楤灳慬㩹潮敮※潰楳楴湯爺汥瑡癩㭥稠椭摮硥㤺㤹㤹㤹㸢㰊楤⁶汣獡㵳愢䍤湥整䍲慬獳•瑳汹㵥搢獩汰祡戺潬正椡灭牯慴瑮※癯牥汦睯栺摩敤㭮眠摩桴㤺㘳硰∻ਾ㰉楤⁶摩∽晡楬歮桳汯敤≲猠祴敬∽汦慯㩴敬瑦※楷瑤㩨㠱瀶㭸㸢 †††㰠⁡牨晥∽瑨灴㩳⼯睷⹷湡敧晬物⹥祬潣⹳潣⽭•楴汴㵥䄢杮汥楦敲挮浯›畢汩⁤潹牵映敲⁥敷獢瑩⁥潴慤ⅹ•瑳汹㵥搢獩汰祡戺潬正※潢摲牥〺㸢 †††††㰠浩⁧牳㵣⼢摡⽭摡愯杮汥楦敲昭敲䅥㉤樮杰•污㵴匢瑩⁥潨瑳摥戠⁹湁敧晬物⹥潣㩭䈠極摬礠畯⁲牦敥眠扥楳整琠摯祡∡猠祴敬∽楤灳慬㩹汢捯㭫戠牯敤㩲∰⼠ਾ††††⼼㹡 †㰠搯癩ਾ††椼牦浡⁥摩∽祬潣䙳潯整䅲楤牆浡≥猠祴敬∽潢摲牥〺※楤灳慬㩹汢捯㭫映潬瑡氺晥㭴栠楥桧㩴㘹硰※癯牥汦睯栺摩敤㭮瀠摡楤杮〺※楷瑤㩨㔷瀰≸㰾椯牦浡㹥㰊搯癩ਾ⼼楤㹶ਊ㰊ⴡⴭ唠䑎剅佄䵇䑅䅉䔠䝄彅祬潣⹳潣慊慶捓楲瑰䄠䍄䑏⁅呓剁ⵔⴭਾ猼牣灩⁴慤慴挭慦祳据∽慦獬≥氠湡畧条㵥樢癡獡牣灩≴愠祳据猠捲∽⼯摵獭牥敶渮瑥甯浤椯杭昮瑥档猿摩ㄽ㜷㐵琻摩ㄽ搻㵴㬶㸢⼼捳楲瑰ਾℼⴭ‭乕䕄䑒䝏䕍䥄⁁䑅䕇江捹獯挮浯䨠癡卡牣灩⁴䑁佃䕄䔠䑎ⴭ㸭ਊ