Xuân nào
Tối hôm qua chở cô em cùng các bạn của cô ấy về lại Fribourg sau khi anh em chúng tôi đă vừa gặp nhau để ăn Tết muộn, khi quay trở lại, HB thấy cánh cửa thùng thư của ḿnh hơi chút hé mở th́ ra trong đó có 2 gói qùa nhỏ, một là CD của Lăo Tè gửi tới, trong đó có một bài thơ của chị Khánh Hà được một nhạc sĩ yêu mến phổ nhạc và 2 cuốn sách thơ, truyện của cha Lê Phú Hải ở Strassbourg gửi tặng. Có lẽ hai gói qùa này đă đến từ sáng thứ 7 hoặc chiều thứ sáu nhưng v́ trong suốt những ngày cuối tuần, HB cấm cung ăn Tết nên hoặc đă không để ư, hoặc chỉ mở hộp thư lấy thư mà không mở phía sau...Thường ít khi HB mở thùng thư phía sau v́ ít khi có colis.
Ngay khi nhận được cd, HB, Thanh Suốt và một vài người bạn đă nghe đi nghe lại 3 lần. Suốt và bạn rất thích nhưng Ha Bá th́ lại cảm thấy lời hát không đủ gột và diễn tả được ư thơ. Một phần có lẽ HB có lỗ tai trâu, không phân biệt được âm giai, nhạc điệu nên không cảm thấy cơi ḷng ḿnh thổn thức như cái hôm đầu tiên đă bị sụt sùi khi nhận được bài thơ này của Lăo Tè gửi đến. Chiều hôm ấy là ngày áp Tết, tuyết trắng bầu trời, những cơn gío bấc như ma hời rú gọi, để tránh cái lạnh thấu xương và những bước đi trơn trợt do lề đường chưa được ủi, dọn. Đồng nghiệp đă về hết, HB bèn đọc đi đọc lại bài thơ Xuân nào, có những lúc hứng t́nh ngâm nga, khi th́ Tao Đàn, khi th́ Kinh Bắc nhưng cuối cùng Hà Bá nhận thấy giọng B́nh Trị Thiên thích hợp nhất với bài "Xuấn Nào". Chỉ với giọng ngâm B́nh Trị Thiên mới có thể đủ diễn ta được cái buồn xa cách của ư thơ. Ngâm đi, ngâm lại cho đến thuộc ḷng, cho đến khi ḷng ḿnh quặn đau trong nỗi buồn viễn xứ giữa lúc xuân sang.
Người đi rồi, trời buồn như mùa thu
Ta t́m ai, t́m ai trong sương mù
Mây giăng tám hướng trời hiu hắt
Cánh nhạn bay mù xa tít xa .
Gật gà gật gù đắc ư với cung điệu B́nh Trị Thiên, HB lại cứ tưởng như là những lời thơ ḿnh vừa ngâm nga như mới vừa vượt thoát ngay trong tâm trí ḿnh vậy! Thế rồi HB lại liên tưởng tới những giọng ngâm nhiệt t́nh, sâu lắng mà ḿnh đă nhiều lần nghe qua mang âmnhưởng B́nh Trị Thiên như Thượng tọa Thích Nguyên Minh, Lê Vĩnh Thiều, Trương MInh Dũng .....
Vào những năm đầu thập niên 70, khi làm việc ở miền trung, Hà Bá có khá nhiều dịp trà đàm, thơ đàm với các anh Lê Vĩnh Thiều, Tô Kiều Ngân, thượng tọa Thích Nguyên Minh...nhưng có lẽ giọng ngâm B́nh Trị Thiên của thượng tọa in sâu đậm nhất trong kư ức HB. Thượng tọa mặc áo cà sa, mang cái đầu nhẵn thín mà ngài nhắm mắt, gật gù ngâm những bài Hành Phương Nam, Giang Hồ của Nguyễn Bính. Trông dáng vẻ ngài thật thanh thoátnhư một đạo sĩ mới vừa siêu thoát.
Đôi ta lưu lạc phương Nam này
Trải mấy mùa thu én nhạn bay
Mây đến khắp trời hoa rượu nở
Mà ta với người buồn vậy thay
hay
Đêm nay rượu nàng ta không uống
Từ mai thề không uống rượu ai
Vợ con khúc khích đứng cười
C̣n ta vô ư lệ rơi xuống bàn
......
Chính v́ thế, qua những lời thơ đi qua đầu tôi của Khánh Hà, tôi không thể nào không nghĩ tới giọng ngâm của thượng tọa.
Người đi rồi, trời buồn như mùa đông
Ta t́m đâu, t́m đâu hơi ấm nồng
Tuyết giăng giăng trắng trời thương nhớ
Tuyết đọng cửa gương lệ nhỏ gịng.
Người đi rồi, người có nhớ ǵ không ?
Ta c̣n đây, c̣n đây tim ấm nồng
Sông chia mấy nhánh đời mấy ngả
Nước vẫn thiết tha chảy một gịng.
Rồi mới đây, với giọng ca Trương Minh Dũng. Tôi hết sức ngạc nhiên và yêu mến giọng ngâm của anh. Anh nguyên là cựu tỉnh trưởng Phước Long, một người hùng mũ đỏ của bao nhiêu chiến tuyến vậy mà khi anh trỗi tiếng ngâm ca, Hà Bá cảm thấy ḷng ḿnh nhũn mềm như đang bị thôi thúc, trôi dạt theo lời ca ngâm cũa anh. Chẳng thế mà khi anh trỗi giọng ca ngâm, anh chị Tuân, Cúc và những bạn tôi trong một đêm thơ đă dạt dào rơi lệ. Thậm chí bạn Nguyễn Tuân c̣n hứng t́nh thoát bỏ cái tên "Mất Gốc" của ḿnh để nhảy lên khán đài trổ tài thi phú.
Qua bài thơ "Xuân Nào" của Khánh Hà, tôi nghĩ ngay tới giọng ca ngâm của Trương Minh Dũng. Giọng của anh trầm lắng, nhiệt t́nh và thôi thúc. Tôi đă học thuộc ḷng bài thơ này của chị và coi đó như những gịng thơ đă phát sinh từ ngay chính ḷng ḿnh. Tôi mong đợi một dịp nào đó gặp lại TMD để chính tai tôi được nghe Xuân Nào do anh ngâm ca.
Người đi rồi, người không nhớ ǵ sao ?
Sân ga xưa vang vang tiếng c̣i tàu
Những con đường vắng nằm thao thức
Nghe gió đi về trong ngơ sâu.
Người đi rồi, người không nhớ ǵ đâu
Ở đây ta c̣n nguyên tuổi thơ sầu
Mang một nỗi niềm xa xứ trong buổi Xuân sang lại gặp được một lời thơ yêu mến, nói lên được những đau xót, nhớ thương như chính từ trong cơi ḷng ḿnh và như chính bàn chân ḿnh đang "Chân đi trên lối ṃn quanh quẩn - Nghe ḿnh như đă chết từ lâu".
Chân đi trên lối ṃn quanh quẩn
Nghe ḿnh như đă chết từ lâu.
Người đi rồi, thôi người đă quên ta
Hồn ta nằm đây dưới cội mai già
Xuân nào người có quay về lại
Ta sẽ v́ người nở nụ hoa.
Có lẽ chính v́ thế mà những giọng ca nào khác hay một âm ngữ nào khácdù ngọt ngào sâu lắng cũng không đủ diễn tả ư thơ theo như cơi ḷng Hà Bá mong đợi như HB đang mong đợi giọng ca ngâm của Trương Minh Dũng qua thể điệu B́nh Trị Thiên..
Hà Bá
(Vevey 19.2.2003)
