<< Terug naar overzichtspagina
Casimirus Billiet X Lichtervelde 02/05/1804 Rosalia Van de Voorde
(fs Gerardus X Anna Barbara Devos) (fa François X Genoveva de Keyser)
° Lichtervelde 04/08/1780 ° Wingene 06/04/1782
+ Lichtervelde 05/06/1820: 39 jr + Lichtervelde 11/01/1845: 62 jr
Kinderen Billiet:
1. Petrus ° Lichtervelde 30/03/1805
+ Dottignies 04/05/1877: 72 jr
X Lichtervelde 09/06/1827 Maria Theresia Debaillie
2. Anne Therèse ° Lichtervelde 11/12/1807
ongehuwde moeder van 1 dochter:
Marie Therese: ° Lichtervelde 09/11/1828
+ Lichtervelde 27/11/1828: 17 dgn
3. Juliana ° ...?... ~ 1810
+ Lichtervelde 26/10/1844: 34 jr
ongehuwde moeder van 2 kinderen
4. Seraphine ° Lichtervelde 10/02/1813
+ Lichtervelde 30/11/1816: 4 jr
5. Carolus Ludovicus ° Lichtervelde 03/04/1815
+ Kortrijk 01/02/1848: 32 jr
X Kortrijk 26/06/1840 Virginie Dorothée Masure
6. Eduardus ° Lichtervelde 11/03/1817
+ Staden 07/11/1901: 84 jr
X Staden 30/04/1849 Amelia Deraeve
XX Staden 27/08/1856 Lucia Dorothea Bouckaert
Pieter Vermeulen XX Lichtervelde 23/01/1822 Rosalia Van de Voorde
(fs Ivo XX Brigitta Witdouck)
° Koolskamp 01/11/1788
Kinderen uit het 2-de huwelijk van Rosalia Van de Voorde, onder de familienaam Vermeulen:
1. Maria-Ludovica ° Lichtervelde 05/05/1822
2. Richardus ° Lichtervelde 31/03/1824
X Ardooie 19/11/1851 Marie Louise Verbrugge
Adres: Lichtervelde, Sectie 1, markt N° 27.
Casimirus Billiet beleefde de erg onrustige tijden van de Franse revolutie, de inlijving van België door Frankrijk, Napoleon en later ook de samenvoeging van België met Nederland. Zowat alle vertrouwde zaken veranderden: de munteenheid, de kalenderindeling, lengte- en oppervlaktematen, gewichten en inhoudsmaten, het politiek systeem, kerken en kloosters werden ontmanteld, alles werd eerst verfranst en daarna weer vernederlandst, …enz.
Aangezien Napoleon heel wat oorlogen voerde, was er een algemene legerdienstplicht ingevoerd. Alle 20-jarigen werden hiertoe opgeroepen. Zo werd ook Casimirus gedurende 2 of 3 jaar soldaat in het leger van Napoleon vanaf het jaar 9 van de Franse republiek (= jaar 1800). Zijn dienstfunctie werd in een akte uit 1800 omschreven als "garçon d'écurie" wat kan begrepen worden als schildknaap, wapendrager bij een ruiter of bij een lansier, of ook stalknecht bij de ruiterij.
In het jaar 12 van de Franse republiek (= 1804) huwde Casimir met Rosalia Van de Voorde. Rosalia was geboren in Wingene als dochter van François Van de Voorde en Genoveva de Keyser. Rosalia woonde al in Lichtervelde op het ogenblik van haar huwelijk met Casimirus. Haar vader woonde nog steeds in Wingene en haar moeder was daar 3 jaar tevoren gestorven.
Rosalia kon sierlijk schrijven en ondertekende vaak eigenhandig als "Roza van de Voorde".
Casimirus kon eveneens vlot schrijven en spelde zijn eigen naam steeds als "Casimierus Billiet".
In deze tijd van de Franse bezetting werden alle aktes Franstalig opgesteld. Zo werd op de huwelijksakte het beroep van Casimirus eenvoudig omschreven als "ouvrier" (werkman). Maar bij de eerste geboorte in zijn gezin, in 1805, noemde de geboorte-akte het beroep van Casimirus: "boutiquier" (winkelier). Latere aktes gebruikten soms ook het Franse woord "negociant" (handelaar).
Casimirus woonde op de markt in Lichtervelde. Zijn vader Gerard woonde tot 1813 bij hem op ditzelfde adres, en ook zijn halfzus Veronica.
Een jaar na zijn huwelijk werd aan Casimir een paspoort uitgereikt. Zijn beroep werd op dit document omschreven als "marchand fruitier". Hij was dus een fruitverkoper.
Omdat er nog geen foto's bestonden, beschreef men op dit paspoort het uitzicht van de persoon in kwestie. Vrij vertaald uit het Frans werd Casimir als volgt beschreven:
lichaamslengte: 1 meter 600 millimeter,
haren en wenkbrauwen bruin,
bruine ogen,
neus en mond gewoon,
ronde kin,
vlak voorhoofd,
mager gezicht.
Het paspoort gaf Casimir een vrijgeleide om zich te mogen begeven naar de steden Deinze, Tielt, Roeselare, Torhout en Kortrijk. Mogelijks diende dit om de markten of leveranciers te kunnen bezoeken. In Kortrijk had hij ook familie, want daar woonden twee zussen van hem.
Als hij van plan was om die afstanden af te leggen, dan had hij wellicht een eigen paard en koets, maar daar is nog geen sluitend bewijs van teruggevonden. Alleen de eigendomsbeschrijving vermeldt dat er “stallingen” waren (het Franse woord “remise” betekent: stalling of koetshuis).
Casimir deed wellicht goede zaken als winkelier. In de volkstelling van 1814 werd vermeld dat er zelfs een meid en twee knechten inwoonden in zijn huis:
- Eugenie Latour een 18-jarige meid geboren in Torhout
- Alexander Vandevoorde een 23-jarige knecht afkomstig uit Wingene, de broer van Rosalia
- Pierre Vermeulen een 25-jarige knecht uit Lichtervelde
In die volkstelling van 1814 werd Casimir Billiet vermeld als handelaar, huurder en bezitter van een patent (=vergunning om zijn bedrijf te mogen uitoefenen).
Toen Casimir reeds op 40-jarige leeftijd stierf in 1820, werd zijn overlijden aangegeven op het gemeentehuis door: "Pieter Vermeulen, 32 jaer oud, domestique bij den overledenen". Deze Pieter Vermeulen was ook al getuige geweest in de geboorte-akte van het laatste kind van Casimir.
Casimir was in 1820 bezitter van 2 onroerende eigendommen, en daarom werd er na zijn dood een successie-aangifte ingediend bij het registratiekantoor der belastingen. Alhoewel we dan reeds in de Hollandse tijd waren, werd de aangifte in het Frans opgesteld, vermoedelijk door een notaris, in naam van de weduwe Rosa Van de Voorde. Ze ondertekende de aangifte eigenhandig en voegde er in het Nederlands aan toe: "de weduwe billiet".
Op het ogenblik dat Casimir stierf, waren er nog 5 van zijn 6 kinderen in leven, allen minderjarig. Roza verklaarde dat "de genoemde nalatenschap toekomt aan niemand anders dan aan de vijf minderjarige kinderen”.
Uit deze aangifte blijkt dat de helft van alle bezittingen op haar naam bleven. De nalatenschap van Casimir betrof de andere helft en werd, vrij vertaald uit het Frans, als volgt omschreven door Roza Van de Voorde:
"De helft, waarbij de andere helft mij toebehoort, in een huis met twee verdiepingen, met stallingen en andere gebouwen, en ongeveer 5 are 89 centiare binnenplaats daar bijgevoegd, gestaan en gelegen in de gemeente van Lichtervelde aan de hoek van de markt. Aangrenzend in het oosten het huis en grond van Laurins Everaert, in het zuiden de genoemde markt, in het westen het huis en grond van de heer Ignace de Vos en in het noorden de straat genaamd Mossel Straete.
In de helft, de andere helft toebehorend zoals gezegd, bestaande uit een gebouw dienend als magazijn, met de grond waarop het opgetrokken is, gelegen in het dorp van Lichtervelde, palende in het oosten aan de grond van Jean Maertens, in het zuiden de tuin van de heer Ive Everaert, in het westen de grond van Pierre Van Wynsberghe en in het noorden de straat genaamd Bogaert Straete."
(Ter info: De vroegere Mosselstraat noemt tegenwoordig de Burgemeester Callewaertlaan. De Bogaertstraete ligt in het verlengde daarvan en noemt nu officieel de Boomgaardstraat. Een openbare verkoop uit 1843 bevestigt dat Jan Maertens en Ivo Everaert naast elkaar woonden aan de noordkant van de “Oude Zwijnsmarkt” (tegenwoordig de noordoosthoek van de markt, palend aan de Hoogstraat) en de tuin van Jan Maertens kwam achteraan uit in de Bogaertstraet. De ligging van de eigendommen van deze buren volgens de kadasterplannen, geeft aan dat het magazijn in de Bogaertstraete op kadastraal perceel F 114 moet gestaan hebben.)
Casimir en Roza waren duidelijk middenstanders. Ze bezaten 2 eigendommen met een handelszaak in het centrum van Lichtervelde, ze waren geschoold en konden goed schrijven, ze hadden huisbedienden en lieten hun aangiftes opstellen in deftig Frans. Toch behoorden ze niet tot de elite van Lichtervelde. De kieslijsten van de gemeenteverkiezingen van Lichtervelde van 1800 tot 1829 bevatten geen enkele Billiet. Stemrecht was in die tijd alleen voorbehouden aan de meest gegoede klasse, en daar hoorden ze blijkbaar niet bij.
Anderhalf jaar na de dood van Casimir, hertrouwde zijn weduwe Roza Van de Voorde met ... haar eigen knecht: Pieter Vermeulen.
Pieter was geboren in Koolskamp, maar hij en zijn ouders woonden reeds geruime tijd in Lichtervelde. Zijn vader Ivo Vermeulen, een schoenmaker, was er in 1813 gestorven.
Pieter kon goed schrijven, maar zijn moeder, die een spinster was, "verklaert niet te konnen schrijven noch teekenen".
Roza Van de Voorde hield nog steeds de winkel open, want de benaming van haar beroep luidde in 1822: "winkelierige".
Pieter de knecht deed het dus niet slecht, want hij sloeg de weduwe van zijn baas aan de haak. Het was al hoog tijd dat ze besloten om te gaan trouwen. Drie en een halve maand later volgde de geboorte van een dochtertje: Marij-Ludovica (of Marie-Louise) Vermeulen. Een halfzusje dus voor de kinderen Billiet. Er volgde 2 jaar later ook nog een halfbroertje: Richardus Vermeulen.
Van de kinderen zijn volgende zaken gekend:
- De oudste zoon Petrus Billiet werd een leerlooiersknecht.
- Het tweede kind van Casimir, Anne-Therese, werd een "naeyster" van beroep. Ze werd in 1828 ongehuwde moeder van een dochtertje dat echter slechts 17 dagen geleefd heeft.
- Het derde kind van Casimir, Juliana, werd ook naaister, net als haar oudere zus. Ze had van hetzelfde laken een broek toen ze in 1829 eveneens ongehuwde moeder werd van een dochtertje Mary Ludovica Billiet en in 1831 nog eens van een zoontje Felix Billiet. Van de onwettige geboortes werd vermeld dat ze plaats vonden in het huis van Pieter Vermeulen die de "schoonvader" van de jonge moeders genoemd werd.
-
Carolus Ludovicus Billiet trouwde in Kortijk in 1840 met
iemand die hij uit de familie had leren kennen. Zijn vrouw Virginie Dorothée
Masure was een weduwe die getrouwd was geweest met Dominique Duchatelet. Deze
Dominique was tevoren op zijn beurt weduwnaar geweest van Marie Camille Billiet,
de zus van Casimir. Carolus Ludovicus Billiet trouwde dus met de tweede
vrouw van zijn overleden oom Dominique.
Net zoals zijn overleden oom werd Carolus Ludovicus linnenbleker van beroep in
Kortrijk.
- Eduardus Billiet werd bakker-herbergier in Staden.
- Richardus Vermeulen trouwde in 1851 in Ardooie en was toen bakkersgast. Zijn vrouw was dienstmeid.
Nog minstens tot in 1835 bleef Roza Van de Voorde de winkel houden, maar op het einde van haar leven (1845) waren ze ermee opgehouden.
De overlijdensakte van Roza meldt dat ze stierf op 63-jarige leeftijd in Lichtervelde "in het Godshuys Sint Joseph, of oud mannenhuys alhier". Ze was toen niet langer winkelierster, maar wel een "spinster", en haar man Pieter Vermeulen een "peerdegelijder".
Het lijkt erop dat Roza eenzaam gestorven is, want alhoewel ze nog 6 kinderen in leven had, was ze opgenomen in het oud-mannenhuis, en de aangevers van haar overlijden op het gemeentehuis waren evenmin familieleden, maar 2 oudere wevers. De kinderen van Roza waren allemaal naar andere gemeenten uitgeweken.
Er is na haar dood geen successie-aangifte ingediend bij de belastingen, wat erop wijst dat ze geen enkele eigendom meer op haar naam had. Enkele jaren tevoren hadden ze alles van de hand gedaan. De juiste verkoopdatum van de eigendommen is nog niet gevonden, maar het kadasterarchief bevestigt dat in de periode 1835-1844 een eigendom op de markt van Lichtervelde met kadasternummer F 102 (aan de noord-westhoek van de markt) verkocht werd door Pieter Vermeulen (winkelier) aan Pierre Joseph Herbau (“marchand” te “Courtrai”), die het daarna in 1844 doorverkocht aan Ignace Masschelein (winkelier). Het perceel F 102 was toen al verkleind van 589 m² in 1820 naar 470 m² in 1835, er moet dus een strook verkocht geweest zijn, vermoedelijk met de westelijke buur.
Bij het ontstaan van het kadaster in 1835 was het perceel F 102 de enige eigendom op naam van Pieter Vermeulen. Het magazijn in de Bogaertstraete was dus al vroeger verkocht.
Na de dood van Casimir Billiet is het met zijn eigendommen en zijn handelszaak dus stilaan bergaf gegaan, tot er uiteindelijk niets meer van overbleef, en Roza Van de Voorde en Pieter Vermeulen als spinster en paardengeleider aan de kost moesten komen. Er was dus voor de talenten van Casimir geen bekwame vervanger gevonden.
In die tijd stond op het perceel F 102 één huis, maar in latere tijden werd die eigendom in twee stukken gesplitst.
Om een beeld te krijgen van de kadasterplannen rond 1850 en de oudste foto van het huis, klik op volgende link: kadasterplan perceel F102.
----------------------------------------------------------------------
Toelichting:
- Pieter Vermeulen werd rond 1829 “schoonvader” genoemd i.p.v. stiefvader. Dit komt in die tijd wel vaker voor, en is wellicht afkomstig van het Franse “beau-père” dat zowel voor schoonvader als voor stiefvader gebruikt wordt.
- De omschrijving van de oppervlakte van de eigendom aan de markt werd enigszins verwarrend verwoord, maar de bedoeling was wellicht: totale oppervlakte 5 aren 89 centiaren, binnenplaats inbegrepen, dus zowel bebouwde als onbebouwde grond samen.
Bronnen:
- Burgerlijke stand Lichtervelde: geboortes, huwelijk en overlijden (Gemeentehuis Lichtervelde).
- Geboorte- en huwelijksakten uit Wingene
- Huwelijkenlijst Burgerlijke Stand in West-Vlaanderen, via website VVF
- Militie inschrijvingen Lichtervelde jaar 7 tot 1814. (Rijksarchief Brugge). Enkel naamvermelding van Casimir Billiet op een lijst in jaar 9 (republikeinse kalender).
- Volkstelling 1814.
- Paspoorten Lichtervelde vanaf jaar 12 tot 1816: Paspoort van Casimir Billiet in jaar 13 (Rijksarchief Brugge).
- Kieslijsten gemeentekiezingen Lichtervelde jaar 9 tot 1829: geen Billiet's (Rijksarchief Brugge).
- Successieregistratie der belastingen, registratiekantoor van Torhout: aangifte van de nalatenschap van Casimir Billiet op 4/12/1820 (Rijksarchief Beveren-Waas).
- Na de dood van Rosalia Van de Voorde is er in 1845 geen successie-aangifte te vinden (Rijksarchief Beveren-Waas).
-
Het Kadasterarchief Brugge bevestigt dat in 1835 Pieter
Vermeulen (winkelier) 1 eigendom op zijn naam had op de marktplaats in
Lichtervelde. De eigendom had kadasternummer F 102 met oppervlakte 470 m².
Tussen 1835 en 1844 (akte niet te vinden in het kadasterarchief) was dit
verkocht aan Pierre Joseph Herbau (marchand te Courtrai), die het in 1844 doorverkocht
aan Ignace Masschelein (winkelier).
- De verkoopakte van de eigendommen is nog niet teruggevonden. Daartoe zijn tot nog toe enkel de notarisakten doorzocht van notaris Vanhee Jordaen uit Lichtervelde, van de jaren 1837 tot 1839 (Rijksarchief Brugge, Notariaat, archiefbundels 92 - 101), zonder resultaat.
- Krantenartikel in Journal de Bruges van 30/03/1843 over de verkoop van het huis van Jan Maertens, gebuur van Ivo Everaert in Lichtervelde (via website https://erfgoedbrugge.be/collection-pagina/historische-kranten/)
- Een verbouwingsaanvraag van 1849 toont de grondplannen voor en na de verbouwing van perceel F 102 (Kadasterarchief).
- De Popp-kaart van 1851 à 1854 en bijhorende kadastrale legger vermelden dat perceel F 102 in dat jaar eigendom was van Ignaes Masscheleyn. De westelijke buur was nog steeds de familie Devos (brouwerij en huizen en gronden). Ivo Everaert had percelen F 114, 115, 116 als eigendom, vanaf de markt tot de Bogaerdstraet.
Documentatie 1:
Afschrift van het paspoort van Casimir Billiet, uitgereikt in het jaar 13 van de Franse republiek (= 1805).
Vindplaats: Rijksarchief Brugge,
afdeling Gemeente-Archieven van Lichtervelde ancien regime,
Paspoorten Lichtervelde vanaf jaar 12 (republikeinse kalender) tot 1816.
Originele Franse tekst waarbij we de vertaling per lijn tussenvoegden:
Département de la arrondissement
Lys : de Bruges :
Departement van de arrondissement
Leie Brugge
================== ===================
Mairie de la commune de Lichtervelde :
Gemeentehuis van de gemeente Lichtervelde
==========================================
Laissez passer Casimir Billiet agé de vingt
Laat passeren Casimir Billiet oud 25
cinq ans né lihabitant a Lichtervelde profession de
jaar, geboren inwoner van Lichtervelde, beroep
marchand fruitier taille un metre sixcens millimetres che:
fruitverkoper, grootte 1 meter 600 millimeter, haren
veux et sourcils, bruns, yeux bruns ; nez ordinaire, bouche
en wenkbrouwen bruin, ogen bruin ; neus gewoon, mond
ordinaire, menton rond, frond uni, visage maigre lequel
gewoon, kin rond, voorhoofd vlak, gezicht mager. Dewelke
a signé avec moi:
heeft getekend met mij.
Le dit Casimir Billiet ecuserit de l'an 9 11 à
Genoemde Casimir Billiet, onder de wapens in het jaar 9 - 11,
point été designé suivant déclaration a moi l'acte
heeft volgende verklaring afgelegd voor mij. De akte
pretez lui assistence au besoins allant a deijnze
verleent hem de nodige bijstand gaande naar Deinze
thielt, Roulers, thourout, courtraij
Tielt, Roeselare, Torhout, Kortijk.
annoté au registre n° 46
Ingeschreven in register nr 46
delivré a Lichtervelde le dixhuit messidor an treize
verleend te Lichtervelde de 18-de van de oogstmaand jaar 13 (= 7 juli 1805).
Signature du porteur Signature du maire
Handtekening van de drager Handtekening van de burgemeester
Casimierus Billiet Jean Cassier
maire
Documentatie 2:
Afschrift van de successie-aangifte na het overlijden van Casimir Billiet.
De aangifte werd opgesteld op 4 december 1820 en ingediend in het registratiekantoor van Torhout. (Vindplaats: rijksarchief Beveren-Waas)
Originele Franse tekst: Vertaling:
Declaration de succession de feu Aangifte van de nalatenschap van
Casimir Billiet. Casimir Billiet.
Je soussignée Rosalie Van de Voorde veuve de Casimir Ik ondergetekende Rosalie Van de Voorde weduwe van Casimir
Billiet, boutiquiere demeurant en la commune Billiet, winkelierster verblijvend in de gemeente
de Lichtervelde, agissant en qualité de mère et van Lichtervelde, optredend in de hoedanigheid van moeder en
tutrice legale de Pierre, Therese, Julie, Charles- legale opvoedster van Pierre, Therese, Julie, Charles-
Louis et Eduard Billiet, cinq enfans mineurs Louis en Eduard Billiet, vijf minderjarige kinderen
procrée en mon mariage avec le dit defunt Casimir geboren uit mijn huwelijk met de genoemde overledene Casimir
Billiet, tous demourant avec moi, faisant election Billiet, allen verblijvend bij mij, kiezende
de domicile en ma demeure suscité. als domicilie mijn woonplaats hierna vermeld.
Declare que le dit Casimir Billiet mon mari est Verklaar dat de genoemde Casimir Billiet, mijn man, is
decedé en la commune de Lichtervelde le cinq overleden in de gemeente van Lichtervelde op vijf
juin 1800 vingt et qu'il a eu son dernier juni 1800 twintig, en dat hij zijn laatste
domicile au dit lieu. domicilie had op genoemde plaats.
Que la succession du defunt consiste dans les Dat de nalatenschap van de overledene bestaat uit de
tiens ci apres designé qui sont devolue aux goederen hierna beschreven, die vervallen aan de
dit cinq enfants mineurs, savoir vernoemde vijf minderjarige kinderen, te weten
La moitié, dont l'autre moitié m'appartiens, De helft, waarbij de andere helft mij toebehoort,
dans une maison à deux étages avec remises in een huis met twee verdiepingen met stallingen
et autres edifices et environ cinq are quatre en andere gebouwen en ongeveer 5 are 89
vingt neuf centiares de cour y annexé, site centiaren binnenplaats daar bijgevoegd, gestaan
et située en la commune de Lichtervelde au coin en gelegen in de gemeente van Lichtervelde aan de hoek
du marché, tenant du levant la maison et terrain van de markt, aangrenzend in het oosten het huis en grond
de laurins Everaert, du midi le dit marché, de l'ouest van Laurins Everaert, in het zuiden de vernoemde markt, in het
la maison et terrain du Sieur ignace de Vos et du westen het huis en grond van Dhr Ignace de Vos en in het
nord la rue dit mossel Straete. ---- noorden de straat genaamd Mossel Straete.
Dans la moitié, l'autre moitié appartenant In de helft, de andere helft toebehorend
comme dit est d'un batiment servant de zoals gezegd, van een gebouw dienend als
magasin avec le terrain sur lequel il est erigé magazijn met de grond waarop het is opgericht
site au bourg du dit Lichtervelde, aboutissant gestaan in het dorp van Lichtervelde, palende
du levant le terrain de Jean Maertens, du midi in het oosten, de grond van Jean Maertens, in het zuiden
le jardin du Sieur Ive Everaert, de l'ouest le de tuin van Dhr Ive Everaert, in het westen de
terrain de pierre Van wynsberghe et du nord la grond van Pierre Van Wynsberghe en in het noorden de
Rue dite Bogaert Straete. ------------------- straat genaamd Bogaert Straete.
Je declare en autre qu'il ne s'est aperé par le dit Ik verklaar hierbij dat er geen verval is door het vernoemde
décé ni de volution de fedei commis ni cassation overlijden, noch van erfopvolging, noch van ophouding
d'usafruit, enfin que la dite succession ne profite van vruchtgebruik, teneinde het vernoemde nalatenschap toekomt
a personne d'autres qu'aux cinq enfans mineur aan niemand anders dan aan de vijf minderjarige kinderen
susnommés. ---- hierboven vernoemd.
Lichtervelde le quatre Decembre 1800 vingt Lichtervelde de vierde december 1800 twintig
Roza Van de Voorde De weduwe billiet Roza Van de Voorde De weduwe billiet
De ondertekening door Roza Van De Voorde is duidelijk in een ander handschrift dan al de rest van het document.
<< Terug naar overzichtspagina