Op het kleine, rotsachtige en droge eiland Delos, waar volgens de mythologie Apollo het daglicht zag, staat de grootste en belangrijkste archeologische bezienswaardigheid van de Cycladen eilanden. Men dacht dat het in het centrum lag van de andere eilanden in de Cycladen, en in de antieke tijden was het dichtbevolkt. Nu zijn er geen hotels, geen restaurants en geen inwoners. Je kunt er alleen overdag een bezoek brengen. In de avond en de nacht is het eiland "gesloten". Op alle dagen behalve op maandag kun je kiezen uit een aantal kleine bootjes die op en neer varen tussen Mykonos stad en Delos, en er een kijkje gaan nemen. Er is ook een ochtendboot die vanuit Platis Gialos erheen vaart. Neem een boek mee over het eiland, een gids of minimaal een plattegrond, zodat je weet waar je naar staat te kijken. Anders kijk je alleen naar oude stenen. Delos is een eiland in de Griekse eilandengroep de Cycladen. Het ligt zeer dicht bij het eiland Mykonos, waar het ten zuidwesten van ligt. Delos is klein en langgerekt, zo'n 5 km lang en maximaal 1,3 km breed, de bodem is er schraal en dor, en het hoogste punt is de 113 m hoge Cynthus-heuvel.

De mythe van Delos

De Griekse oppergod Zeus stoorde zich heel weinig aan de wetten van de echtelijke trouw. Geen vrouw - mens of godin - mocht zich veilig voelen voor zijn avances, natuurlijk tot grote ergernis van Hera, zijn trotse en jaloerse echtgenote. Zo had Zeus ook op zekere dag zijn oog laten vallen op Leto, dochter van de titaan Koios. Om te ontkomen aan de achterdocht van Hera had hij zichzelf en zijn geliefde veranderd in een paar kwartels. Maar de jaloerse Hera had de list doorzien, en zij liet de intussen zwangere Leto voortdurend achternazitten door de slang Python.

Negen maanden later zocht Leto een rustige plek om te bevallen. Maar alle landen waar bloemen geurden en schaduwrijke wouden groeiden waren bang om Leto gastvrij te ontvangen, en daarvoor mogelijk gestraft te worden door de wraakzuchtige Hera. Uiteindelijk belandde Leto, zwervend van bron tot bron, op het kale, rotsachtige eilandje Delos. Omdat het eiland, dat eerst Ortygia heette, toen nog niet vastgeklonken lag in de Egeïsche Zee, wilde het Leto graag opnemen en rust bieden, op één voorwaarde: dat de godin ervoor wou zorgen dat het kind dat zij er zou baren zijn geboortegrond niet zou minachten. Leto zwoer de dure godeneed dat haar kind zijn geboorteplaats rijk en machtig zou maken, ook al was het niet vruchtbaar of lieflijk.

Daarna begonnen de barensweeën en Leto beviel van een goddelijke tweeling: Apollon, de god van het licht, en zijn zus Artemis. Delos kreeg sindsdien een vaste plaats in de Egeïsche Zee, en als eerbewijs aan zijn kinderen schikte Zeus een krans van eilanden rond zijn geboortegrond: zo werd Dèlos het centrum van de Cycladen. Het groeide uit tot een belangrijke bedevaartplaats, en uit eerbied werd het niemand vergund er te sterven of geboren te worden. Zwangere vrouwen en zieken mochten het eiland niet betreden.

Apollon en Artemis zouden wél zelf het eiland verlaten. Apollon zou zich het eerst van al wreken op de kwelgeest die zijn moeder het leven zuur had gemaakt: hij ging de Python opzoeken en doodde het monster op de plek die later Delphi zou heten, en die zou uitgroeien tot het belangrijkste heiligdom voor Apollon in de oudheid.

De geschiedenis van Delos

Archeologische vondsten op de Cynthus-heuvel wijzen op een vroege nederzetting uit het 3e millennium v. Chr. Het eiland was toen reeds een religieus centrum. Grieks sprekende inwijkelingen introduceerden vóór 1000 v. Chr. de eredienst van Apollon, die de prehelleense eredienst geleidelijk verdrong.

De eigenlijke geschiedenis van Delos begint in de 6e eeuw v. Chr., toen Pisistratus het voor Athene veroverde, om vandaar uit de Cycladen te controleren. Na hem kwam het eiland tijdelijk in bezit van Polycrates van Samos. Na de Perzische Oorlogen werd Delos de zetel van de Delisch-Attische Zeebond.

Naast de religieuze betekenis, was Delos ook op economisch vlak zeer belangrijk dankzij zijn ligging en de uitbouw van zijn handelshaven. Het is altijd een slavenmarkt geweest en een voorname marktplaats voor graan in het Egeïsche gebied.

Na de dood van Alexander de Grote werd Delos een vrije stadstaat, die de Romeinen nadien tot een bloeiende vrijhaven maakten: er hoefde geen belasting betaald te worden op het verhandelen van goederen. In de 1e eeuw v. Chr. kwam er een einde aan de economische welvaart: eerst werd het eiland verwoest en de bevolking uitgemoord door Mithridates VI in 88, en nadien, in 69 v. Chr., werd het geteisterd door piraten. Het religieuze en economische leven van Delos doofde langzaam uit. Het raakte volkomen verlaten, steeds verder geplunderd en verwoest, en de Venetianen gebruikten het een tijdje als goedkope steengroeve.

In 1872 begon de Franse archeologische school van Athene met systematische opgravingen, die de grote religieuze en culturele betekenis van het eiland in het volle daglicht hebben gesteld. Vandaag de dag is Delos met zijn 50 ha opgravinggebied een der belangrijkste toeristische trekpleisters van Griekenland. Vanuit de naburige eilanden Mykonos en Tinos kan men per boot Delos gemakkelijk bereiken.