Tamamen Fizik ve Kimya bilgisine dayanan bu ifadeyi açıklamak için ayrı bir kitap yazmak gerekir. Ancak buna ne bizim Fizik-Kimya bilgimiz elverişli, ne de sayfamız... Yine de elimizden geldiği kadar açıklamaya çalışalım.

Bilindiği gibi maddeler atomlardan teşekkül eder. Atomlar iyonlar, moleküller, kristaller olarak bir araya gelirler. Onları bir arada tutan esrarengiz bir BAĞLAYICI GÜÇ vardır.

ATOM’un de kendi içinde parçacıklar vardır. Tabiattaki bu "İÇ İÇE YAPI SİSTEMİ"nin nerede başlayıp nerede bittiğini bilemiyoruz. Eski Türkler’in Budist olanları bu YAPI SİSTEMİ’ne NOM adını veriyor ki, karşılığı KELÂM, LOGOS, YAKIN TERTİP KANUNU’dur. KELÂM burada Yüce ALLAH’ın hiç bir ön faaliyete ihtiyaç duymadan, oturup düşünmeden, hesap-kitap yapmadan bir tek "OL!" demesiyle bütün KÂİNAT’ı harikulâde bir NİZAM (düzen) içinde yaratmasına işarettir.

Yine eski Türkler bu İÇ İÇE YAPI SİSTEMİ’nde yer alan her bir cüze KOĞ diyor ki, bu da Atom Fiziği’nde PARÇACIK demektir.

Eski Türkler ayrıca "KOĞLARIN BİRERİNTE BİRLE-TOYLUĞ" ifadesiyle, PARÇACIKLARIN HER BİRİNDE BAĞLAYICI BİR GÜÇ (agglutitant) OLDUĞU dile getiriliyor (6) ve bununla MAKRO KOZMOS (yani moleküllerden, dokulardan oluşan İNSAN, gezeğenlerden oluşan GÜNEŞ SİSTEMİ, galaksilerden oluşan KÂİNAT) kastediliyor!.. Bu tarz MAKRO KOZMOS tertibine de BURKAN (cümle, küme, ırak-tertip kanunu) diyorlar.

Atom Fiziği’ne olduğu kadar Astronomi’ye de ışık tutan NOM ve BURKAN tertipleri, Türk Budizmi’nin ana konularından birini teşkil etmektedir. Bunu sadece FELSEFE olarak yazıtlarda değil; sembolik olarak yansıdığı RESİMLER’de de görmekteyiz.

____________________________________

(6) - KUR'AN'da bu BAĞLAYICI GÜÇ, insan vücudunu oluşturan molekül ve dokular için "Görmüyor musun, ALLAH bedeninizi dikişsiz nasıl bir arada tutuyor?" mealinde bir ayetle ifade edilir.