ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ

ΟΛΥΝΘΙΑΚΟΣ  Α΄

 

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

 

Η Όλυνθος ήταν πόλη της Θράκης, αλλά οι κάτοικοί της ήταν Έλληνες ως προς το γένος, από την Χαλκίδα της Ευβοίας. Η δε Χαλκίδα ήταν αποικία των Αθηναίων. Η Όλυνθος  διεξήγαγε πολέμους πολλούς και ένδοξους. Πολέμησε και κατά των Αθηναίων, τον παλιό εκείνο καιρό που οι Αθηναίοι ήταν ηγεμόνες των Ελλήνων και έπειτα  πολέμησε κατά των Λακεδαιμονίων. Συν τω χρόνω απέκτησε μεγάλη ισχύ και εξουσίασε τις συγγενείς και ομογενείς πόλεις. Γιατί υπήρχαν στη Θράκη πολλοί καταγόμενοι από την Χαλκίδα. Συμμαχήσαντες οι Ολύνθιοι με τον Φίλιππο, τον βασιλιά των Μακεδόνων, πολέμησαν κατ’ αρχάς  κατά των Αθηναίων, αφού προηγουμένως έλαβαν   από τον Μακεδόνα, αφ’ ενός μεν τον Ανθεμούντα, πόλη αμφισβητούμενη μεταξύ Μακεδόνων και Ολυνθίων, και αφ’ ετέρου την Ποτείδαια, την οποία, καίτοι ανήκε στους Αθηναίους, ο Φίλιππος κυρίευσε και παρέδωσε στους Ολυνθίους. Αργότερα όμως άρχισαν να υποπτεύονται τον βασιλιά, βλέποντας την μεγάλη και γρήγορη ανάπτυξή του, αλλά και την κακή του πίστη. Επωφελούμενοι λοιπόν της απουσίας του, έστειλαν πρέσβεις προς τους Αθηναίους και συμφιλιώθηκαν μαζί τους, παρά τις υποχρεώσεις που είχαν αναλάβει απέναντι στον Φίλιππο. Γιατί είχαν  συμφωνήσει  με εκείνον να πολεμούν από κοινού τους  Αθηναίους και αν αλλάξουν γνώμη να διαπραγματευθούν από κοινού. Ο Φίλιππος, βρίσκοντας τότε την αφορμή που από πολύ καιρό ζητούσε, κήρυξε τον πόλεμο εναντίον τους, με την δικαιολογία ότι παρέβησαν τις συνθήκες και έκαναν φιλία με τους  δικούς του εχθρούς.

 

Οι Ολύνθιοι έστειλαν τότε πρέσβεις στην Αθήνα  για να ζητήσουν βοήθεια. Τους πρέσβεις αυτούς ο Δημοσθένης ενισχύει με τον λόγο του, συμβουλεύοντας να δοθεί βοήθεια στους Ολυνθίους. Και ισχυρίζεται ότι η σωτηρία εκείνων είναι η ασφάλεια των Αθηναίων. Γιατί αν σωθούν οι Ολύνθιοι, ουδέποτε θα έλθει στην Αττική ο Φίλιππος, αλλά οι Αθηναίοι θα έχουν  την ευχέρεια να πλεύσουν στην Μακεδονία και να κάνουν εκεί τον  πόλεμο. Εάν αντιθέτως η πόλη αυτή καταληφθεί από τον Φίλιππο η οδός προς την Αθήνα θα είναι ανοικτή για τον βασιλιά. Προσθέτει δε  ότι ο Φίλιππος δεν είναι τόσο δυσκολοπολέμητος όσον νομίζεται, ενθαρρύνων έτσι τους Αθηναίους για την κατ’ αυτού επίθεση.

 

Μιλάει επίσης και για τα οικονομικά του κράτους και συμβουλεύει να μεταβληθούν τα θεωρικά σε στρατιωτικά. Και επειδή το έθιμο αυτό των Αθηναίων είναι σκοτεινό, είναι  ανάγκη να το αποσαφηνίσουμε.

 

Παλαιότερα στην Αθήνα δεν υπήρχε θέατρο λίθινο  αλλά συναρμολογούμενα ξύλινα θεωρεία,  και επειδή  όλοι έσπευδαν να καταλάβουν θέση συνέβαιναν κτυπήματα και κάπου κάπου τραυματισμοί. Θέλοντες να εμποδίσουν  αυτό το πράγμα οι αρχηγοί του Αθηναϊκού λαού απεφάσισαν να είναι επί πληρωμή οι θέσεις στο θέατρο. Κάθε ένας θεατής έπρεπε να καταβάλει δύο οβολούς για να παραστεί στο θέαμα. Για να μην θεωρηθεί  δε η δαπάνη αυτή σαν βάρος για τους φτωχότερους, αποφασίσθηκε να λαμβάνει κάθε πολίτης από το δημόσιο ταμείο τους δυο οβολούς. Αυτή λοιπόν υπήρξε η αρχή του εθίμου. Μετεβλήθη δε κατόπιν  κατά τέτοιον τρόπο ώστε δεν ελάμβαναν πια μόνο το αντίτιμο της θέσεως, αλλά όλα γενικά τα δημόσια χρήματα διενέμοντο μεταξύ τους.  Από αυτό προήλθε και το γεγονός ότι αισθάνονταν αποστροφή προς την στρατιωτική υπηρεσία. Γιατί άλλοτε όταν εκστράτευαν έπαιρναν από το κράτος μισθό. Από την εποχή όμως εκείνη που άρχισαν να μοιράζονται μεταξύ τους τα δημόσια χρήματα, παρέμεναν στα σπίτια τους, όποτε υπήρχαν θεάματα και εορτές. Και έτσι δεν ήθελαν πια ούτε να εκστρατεύσουν ούτε να εκτεθούν  σε κινδύνους. Θέσπισαν μάλιστα και νόμο, σχετικά με τα θεωρικά χρήματα,  που απειλούσε με θάνατο εκείνον που θα επρότεινε να επανέλθουν αυτά στον αρχικό τους προορισμό και να καταστούν χρήματα πολεμικά. Για αυτόν τον λόγο ο Δημοσθένης, με προσοχή, δίδει την συμβουλή του πάνω σε αυτό το θέμα και υποβάλλοντας προς τον εαυτό του την ερώτηση «προτείνεις συ, τα θεωρικά να γίνουν στρατιωτικά», απαντά ο ίδιος «όχι, μα τον Θεόν, εγώ δεν το προτείνω».

 

Ο ρήτορας μιλάει και για την στρατιωτική δύναμη που θα απαρτίζεται από πολίτες και ζητά να εκστρατεύσουν αυτοπροσώπως αυτοί οι ίδιοι οι πολίτες και όχι με μισθοφόρους, όπως κάνουν συνήθως κατά την αποστολή διαφόρων βοηθειών. Γιατί, λέγει, αυτή η συνήθεια είναι η αιτία που χάνουν όλα τους τα ζητήματα.

 

   

Πιστεύω, πολίτες Αθηναίοι, ότι στην προκειμένη συζήτηση θα δεχόσασταν να υποβληθείτε σε βαρείες χρηματικές θυσίες, υπό τον όρο να καταστεί ολοφάνερο τι απαιτεί το μελλοντικό συμφέρον της πόλης. Εάν αληθώς το πράγμα έχει έτσι, πρέπει να είσθε διατεθειμένοι πρόθυμα να ακούτε εκείνους που θέλουν να σας δώσουν κάποια συμβουλή. Γιατί δεν θα σας είναι χρήσιμες μόνο οι προτάσεις που σας υποβάλλουν  κατόπιν μακράς μελέτης. Νομίζω ότι κατά καλή σας τύχη πολλοί άνθρωποι συλλαμβάνουν συχνά εκ του προχείρου τις καλύτερες των ιδεών, έτσι ώστε να σας είναι εύκολο εξ όλων των προτάσεων να επιλέξετε την μάλλον συμφέρουσα.

 

Η παρούσα λοιπόν περίσταση, άνδρες Αθηναίοι, σχεδόν φωνάζει ότι πρέπει σεις οι ίδιοι να επιληφθείτε δραστήρια των ζητημάτων εκείνων (της Ολύνθου) εάν πραγματικά αποβλέπετε στην σωτηρία σας.

 

Εν τούτοις  δεν γνωρίζω και εγώ τι να σκεφθώ ως προς την κατάσταση των πνευμάτων μας στην περίσταση αυτή. Εν πάσει περιπτώσει φρονώ ότι πρέπει να ψηφίσετε  σήμερα την βοήθεια και να ετοιμαστείτε να στείλετε αυτήν από εδώ το ταχύτερο – και να μην πάθετε την καθυστέρηση που πάθατε  σε προηγούμενη περίπτωση – να στείλετε δε και πρεσβεία η οποία να αναγγείλει τις αποφάσεις σας και να παρακολουθεί εκεί από κοντά τα όσα συμβαίνουν.

 

Γιατί, υφίσταται προπαντός ο φόβος, μήπως ο άνθρωπος αυτός ο πανούργος και ικανώτατος στην εκμετάλλευση των πάντων, αλλού με υποχωρήσεις, όταν και αυτές χρειάζονται, αλλού με απειλές – έχει δε το μέσον να φαίνεται αξιόπιστος στις απειλές 0 τέλος δε δυσφημώντας μας  και χρησιμοποιώντας σαν πρόσχημα  εναντίον μας  την απουσία μας από εκεί, μετατρέψει και μεταβάλλει την εξέλιξη  των πραγμάτων.

 

Εν τούτοις, εάν το καλοεξετάσουμε, πολίτες Αθηναίοι,  εκείνο που καθιστά περισσότερο από κάθε τι άλλο δυσκολοπολέμητο τον Φίλιππο αυτό είναι το καλύτερο για σας. Το γεγονός ότι αυτός και μόνος είναι κύριος των πάντων και αποφασίζει αυτός τι πρέπει να καταστή φανερό  και τι πρέπει να μείνει μυστικό,  το ότι αυτός είναι συγχρόνως και στρατηγός και δεσπότης και ταμίας και βρίσκεται παντού όπου και το στράτευμά του, το γεγονός αυτό αποτελεί  μέγα πλεονέκτημα για την ταχύτητα των πολεμικών επιχειρήσεων και για την εκμετάλλευση των παρουσιαζομένων ευκαιριών. Ως προς τις συμφωνίες  όμως που θα ήθελε ευχαρίστως εκείνος να συνάψει με τους Ολυνθίους, αυτό αντιθέτως αποτελεί μειονέκτημα.

 

Διότι πράγματι είναι φανερό στους Ολυνθίους ότι σήμερα  δεν πολεμούν για την δόξα ή για μέρος μόνο του εδάφους τους, αλλά  για να εμποδίσουν την καταστροφή και τον εξανδραποδισμό της πατρίδας τους. Γνωρίζουν δε τι έκανε στους Αμφιπολίτες εκείνους που του παρέδωσαν την πόλη και τους Πυδναίους εκείνους που τον υποδέχθηκαν. Γενικά δε νομίζω  ότι κάθε λαοκρατική πολιτεία με δυσπιστία βλέπει την τυραννίδα, προ παντός όταν βρίσκονται σε γειτονικές χώρες.

 

Αυτά γνωρίζοντας καλά, πολίτες Αθηναίοι, και χρησιμοποιώντας κάθε άλλη καλή σκέψη,  σας λέγω ότι πρέπει να επιδείξετε θέληση, και να εξεγερθείτε και να αφιερωθείτε στον πόλεμο, τώρα πιο πολύ από ποτέ  άλλοτε, καταβάλλοντες πρόθυμα τους φόρους και εκστρατεύοντες αυτοπροσώπως και μη επιδεικνύοντες  την παραμικρή αμέλεια. Γιατί δεν υπάρχει από εδώ  και στο εξής ούτε σοβαρό επιχείρημα ούτε πρόφαση που να μπορεί να σας απαλλάξει από την αποφασιστική εκτέλεση του καθήκοντός σας.

 

Εκείνο το οποίο όλοι είπατε και επαναλάβατε ότι δηλαδή πρέπει να ωθήσουμε τον Φίλιππο προς πόλεμο κατά των Ολυνθίων, αυτό έγινε αυτομάτως κατά τον πιο συμφέροντα σε σας τρόπο. Γιατί εάν επιχειρούσαν τον πόλεμο αυτό κατόπιν δικών σας υποδείξεων η συμμαχία τους θα ήταν ασταθής και οι αποφάσεις  τους θα ήταν ίσως υποκείμενες σε επιφυλάξεις. Επειδή   όμως τώρα τον μισούν για τα προσωπικά εναντίον τους αδικήματα, η έχθρα τους είναι αναμφίβολα σταθερή επειδή προέρχεται από φόβο και από μνησικακία.

 

Όχι,  επ’ ουδενί λόγω, άνδρες Αθηναίοι, πρέπει να αφήσετε να σας διαφύγει μια τέτοια παρουσιαζόμενη ευκαιρία, ούτε να υποστείτε το ίδιο πάθημα που πολλές φορές πάθατε στο παρελθόν. Γιατί, αν τον καιρό που γυρνούσαμε από την Εύβοια, μετά την παροχή βοήθειας, οπότε παρήλασαν από το βήμα αυτό οι Αμφιπολίτες Ιέραξ και Στρατοκλής, παροτρύνοντές μας να πλεύσουμε εκεί και να παραλάβουμε από τα χέρια τους την πόλη, εάν τότε δείχναμε τον ίδιο ζήλο για τα δικά μας συμφέροντα όσον επεδείξαμε για την σωτηρία των Ευβοέων, θα κατελαμβάνατε από τότε την Αμφίπολη και θα αποφεύγατε τις ενοχλήσεις που επακολούθησαν.

 

Και πάλι όταν μας έρχονταν τα αγγέλματα  ότι βρισκόταν σε πολιορκία η Πύδνα, η Ποτείδαια, η Μεθώνη, οι Παγασαί και οι άλλες τοποθεσίες, που δεν θα χρονοτριβήσω αναφέροντάς τις μία προς μία, εάν τότε, στην πρώτη προσβληθείσα, απεστέλλαμε πρόθυμα την κατάλληλη βοήθεια θα είχαμε σήμερα  έναν Φίλιππο πιο ευμεταχείριστο και λιγότερο αυθάδη. Τώρα δε, επειδή εγκαταλείπουμε συνεχώς το παρόν  και πιστεύουμε ότι στο μέλλον όλα αυτομάτως θα διορθωθούν, εμείς, πολίτες Αθηναίου, μεγαλώσαμε τη δύναμη του Φιλίππου και τον καταστήσαμε τόσο δυνατό όσο κανείς ποτέ βασιλιάς της Μακεδονίας δεν είχε γίνει μέχρι τώρα.

 

Εν τούτοις να που μας παρουσιάζεται  τώρα μια ευκαιρία, αυτή η έκκληση των Ολυνθίων, ευκαιρία εντελώς αυτόματη και εξ ίσου ευνοϊκή με τις προηγούμενες. Και μα την αλήθεια, πολίτες Αθηναίοι, εάν ήθελε κάποιος να υπολογίσει ακριβοδίκαια τις υπηρεσίες που μας παρείχαν οι θεοί, παρά τις υφιστάμενες δυσχέρειες, θα τους οφείλαμε μεγάλη ευγνωμοσύνη. Και εύλογα: γιατί όλες τις απώλειες που υποστήκαμε κατά τον πόλεμο δίκαια πρέπει να τις αποδώσουμε στην δική μας αμέλεια. Το ότι όμως δεν υποστήκαμε την κακομεταχείριση νωρίτερα και το ότι εμφανίζεται ξαφνικά μια συμμαχία ικανή  να ισοφαρίσει πάντα αυτά, αν θελήσουμε να επωφεληθούμε. Αυτό βέβαια είναι ευεργεσία την οποία  εγώ τουλάχιστον  δεν μπορώ παρά να αποδώσω στην εύνοια των θεών.

 

Αλλά όμως νομίζω ότι συμβαίνει με τούτο ό,τι και με την απόκτηση  των χρημάτων. Εάν κάποιος όσα λάβει τα διασώσει, τρέφει μεγάλη ευγνωμοσύνη προς την τύχη. Εάν όμως τα χάσει ξοδεύοντας τυφλά χωρίς να μετρά, χάνει συγχρόνως και κάθε ανάμνηση της ευγνωμοσύνης. Το ίδιο συμβαίνει και με την πολιτική, αυτοί  που δεν επωφελούνται των παρουσιαζομένων ευκαιριών, λησμονούν και ο,τιδήποτε αγαθό τους έστειλαν οι θεοί. Γιατί κάθε ένα από τα προηγούμενα γεγονότα κρίνεται ανάλογα  με το τελικό αποτέλεσμα. Γι’ αυτόν τον λόγο πρέπει, πολίτες Αθηναίοι,  να είσθε πολύ προσεκτικοί στο μέλλον, για να διορθωθούν οι υποθέσεις μας  και εξαλείψουμε τις ταπεινώσεις που υποστήκαμε τελευταία.

 

Εάν αντίθετα εγκαταλείψουμε, άνδρες Αθηναίοι, και αυτούς τους ανθρώπους (τους Ολυνθίους) και ύστερα αυτός (ο Φίλιππος) κυριεύσει την Όλυνθο, πέστε μου παρακαλώ ποιος θα τον εμποδίσει  να βαδίσει οπουδήποτε θελήσει;  Άρα γε δεν υπάρχει κανείς από σας,  πολίτες Αθηναίοι, ο οποίος να σκεφθεί  και να εξετάσει με ποιον τρόπο ο Φίλιππος, ενώ ήταν στην αρχή αδύνατος,  έγινε κατόπιν μεγάλος;   Αφού  πρώτα κατέλαβε την Αμφίπολη και μετά την Πύδνα και κατόπιν την Ποτείδαια και την Μεθώνη,  εισέβαλε ύστερα στην Θεσσαλία.

 

Μετά ταύτα, αφού κανόνισε όπως ήθελε τις Φερές, τις Παγασές, την Μαγνησία, έφυγε για την Θράκη. Εκεί, αφού άλλους εκθρόνισε και άλλους βασιλείς εγκατέστησε, ασθένησε. Μόλις δε βελτιώθηκε η υγεία του, δεν επέδειξε καμία νωχέλεια, αλλά αμέσως έκανε αιφνιδιασμό κατά της Ολύνθου. Παραλείπω δε τις εκστρατείες του κατά των Ιλλυριών και κατά των Παιόνων και κατά του Αρρύβα και όσους άλλους μπορεί κανείς να αναφέρει.

 

Προς τι, θα μου πουν, μας υπενθυμίζεις  τώρα όλα αυτά; Για να εννοήσετε, Αθηναίοι, και να συναισθανθείτε δύο πράγματα: αφ’ ενός το πόσο ολέθριο είναι να χάνετε  τις ευκαιρίες, τη μια μετά την άλλη, και αφ’ ετέρου την ανάγκη της δράσης από την οποία κατέχεται ο Φίλιππος  και με την οποία είναι συνυφασμένη αυτή η ζωή του και η οποία τον εμποδίζει  να μείνει ποτέ ικανοποιημένος από όσα  πραγματοποίησε και να διάγει ήσυχα.  Εάν λοιπόν αυτός μεν έχει ως αρχή να επιζητεί συνεχώς κάτι περισσότερο, σεις δε αντίθετα  νομίζετε ότι δεν υπάρχει λόγος να δράσετε ποτέ με σθένος, σκεφθείτε  τι εν τέλει μας περιμένει.

 

Προς Θεού, ποιος από σας είναι τόσο αφελής ώστε να αγνοεί ότι ο πόλεμος θα μας έλθει  απ’ εκεί εδώ εάν φανούμε αμελείς;  Αλλά όμως όταν αυτό συμβεί, όταν ο πόλεμος έλθει εδώ,  φοβούμαι, άνδρες Αθηναίοι, μη τυχόν  πάθουμε ό,τι  και οι δανειζόμενοι με μεγάλους τόκους, οι οποίοι αφού  επί λίγο χρόνο ευπορήσουν, ύστερα χάνουν και τα αρχικά τους κεφάλαια. Φοβούμαι, λέγω, μήπως  και εμείς αντιληφθούμε ότι πρέπει να πληρώσουμε ακριβά  την προγενέστερή μας νωχέλεια, και επιζητήσαντες αποκλειστικά ευχάριστη ζωή, αναγκασθούμε τελικά να κάνουμε  πολλά από τα οδυνηρά  αυτά πράγματα  τα οποία προηγουμένως αποκρούσαμε και διακινδυνεύσουμε ακόμα και την ίδια  την χώρα μας και κάθε τι που υπάρχει σε αυτήν.

 

Θα μου πουν ίσως ότι η κριτική είναι εύκολη και ότι ο πρώτος τυχόν μπορεί να την ασκήσει. Αλλά το να εκθέσει κάποιος καθαρά ό,τι επιβάλλεται από τις παρούσες συνθήκες να γίνει, αυτό είναι πράγματι το έργο  του συμβούλου.  Εγώ όμως δεν μπορώ, άνδρες Αθηναίοι, να αγνοήσω τούτο, ότι πολλές φορές  θυμώνετε όχι με τους αιτίους των δεινών σας αλλά με εκείνους που μίλησαν τελευταίοι, εάν τα πράγματα δεν αποβούν κατά τις επιθυμίες σας.  Εν τούτοις  δεν νομίζω ότι πρέπει, αποβλέποντας στην δική μου ασφάλεια, να σιωπήσω για ό,τι  νομίζω συμφέρον σας.

 

Λέγω λοιπόν ότι πρέπει να διορθώσετε την παρούσα κατάσταση με δύο μέτρα:  πρώτα μεν σώζοντες τις πόλεις των Ολυνθίων και αποστέλλοντας  προς τον σκοπόν αυτόν εκστρατευτικό σώμα, δεύτερον δε λεηλατούντες την χώρα του εχθρού με πλοία και με άλλο εκστρατευτικό σώμα. Εάν όμως αμελήσετε το  ένα εκ των δυο  τούτων μέτρων φοβούμαι ότι θα κάμετε εκστρατεία μάταιη.

 

Γιατί εάν, ενώ εσείς θα λεηλατείτε την χώρα του, αυτός σας αφήνει να πράττετε τούτο και κυριεύσει την Όλυνθο δεν θα του είναι δύσκολο, όταν επανέλθει  στον τόπο του, να σας αποκρούσει. Εάν εξ άλλου βοηθήσετε απλά  την Όλυνθο  αυτός δε βλέποντας ότι δεν κινδυνεύει το βασίλειό του εγκατασταθεί με επιμονή και πείσμα έναντι της πολιορκούμενης πόλης, θα επικρατήσει  τελικά των πολιορκουμένων. Πρέπει λοιπόν να είναι πολυάριθμη και διπλή η αποστολή σας.

 

Και όσον μεν αφορά την βοήθεια αυτά προτείνω. Όσον δε αφορά  την εξεύρεση των χρημάτων, μάθετε, Αθηναίοι, ότι έχετε σεις χρήματα, έχετε χρήματα για τις στρατιωτικές δαπάνες περισσότερο από κάθε άλλη πόλη. Αλλά  τα παίρνετε και τα χρησιμοποιείτε  έτσι όπως σας αρέσει, χωρίς σκέψη. Εάν λοιπόν τα χρήματα  αυτά θέλετε να τα διαθέσετε για την εκστρατεία δεν έχετε ανάγκη  νέων πόρων.  Εάν όμως δεν θέλετε, τότε βέβαια χρειάζονται συμπληρωματικοί πόροι ή μάλλον όλα πρέπει εξ αρχής να εξευρεθούν. «Τι λοιπόν;» Θα μου πει κάποιος, «προτείνεις να χρησιμοποιηθεί για τον στρατό το διαθέσιμο χρήμα;» όχι μα τον Θεό, ποτέ!

 

Η σκέψη η δική μου είναι ότι πρέπει να παρασκευάσουμε στρατό, να έχουμε χρήματα να τον πληρώνουμε και να οργανώσουμε τα πράγματα έτσι ώστε αυτός που λαμβάνει χρήματα να εκτελεί και το καθήκον του. Σεις αντίθετα νομίζετε ότι πρέπει να λαμβάνει κάποιος χρήματα χωρίς αντίστοιχη υποχρέωση, επ’ ευκαιρία των δημοσίων εορτών.  Η μόνη λοιπόν λύση είναι, κατ’ εμέ,  να καθιερωθεί γενική συνεισφορά, μεγάλη μεν αν πολλά χρήματα χρειάζονται, μικρή δε αν χρειάζονται λίγα.  Οπωσδήποτε απαιτούνται χρήματα. Και χωρίς χρήματα τίποτε από όσα  πρέπει δεν μπορεί να γίνει. Οι μεν σας προτείνουν ορισμένα μέσα εξεύρεσης. Οι δε σας προτείνουν άλλα. Σεις δε εκλέξετε  ότι σας φαίνεται περισσότερο συμφέρον.  Και εφ’ όσον είναι ακόμη καιρός ενεργήσετε  με αποφασιστικότητα.

 

Αξίζει δε τον κόπο να σκεφθούμε και να εκτιμήσουμε την σημερινή κατάσταση του Φιλίππου. Αντίθετα προς ό,τι θα πίστευε και έλεγε ο επιπόλαιος παρατηρητής, η παρούσα κατάσταση δεν είναι γι’ αυτόν ούτε εύκολη ούτε από κάθε άποψη άριστη. Και επιπροσθέτως, δεν θα επιχειρούσε ποτέ τον πόλεμο αυτόν ο Φίλιππος, αν πίστευε ότι θα χρειαστεί να πολεμήσει πραγματικά. Αλλά ήλπιζε ότι μόλις εμφανισθεί θα παρασύρει τα πάντα, και να ότι διεψεύσθη.  Αυτή ήταν η πρώτη του απογοήτευση η οποία τον ταράσσει και του προξενεί μεγάλη αποθάρρυνση. Έπειτα τα θεσσαλικά ζητήματα.

 

Άπιστοι ήταν εκ φύσεως, οι Θεσσαλοί, ανέκαθεν, απέναντι πάντων, και ό,τι υπήρξαν για τους άλλους είναι ακριβώς  τώρα γι’ αυτόν. Προ λίγου καιρού αποφάσισαν να του ζητήσουν τις Παγασές και τον εμπόδισαν  να οχυρώσει την Μαγνησία. Άκουσα μάλιστα να λέγεται  ότι δεν θα του επιτρέψουν πια να εισπράττει  τέλη από τα λιμάνια τους και από τις αγορές τους για τον λόγο ότι αυτά πρέπει να διατίθενται για τα κοινά των Θεσσαλών συμφέροντα και όχι να τα εισπράττει ο Φίλιππος. Εάν λοιπόν στερηθεί των χρημάτων αυτών θα περιέλθει  σε εξαιρετικά δύσκολη θέση για την συντήρηση των μισθοφόρων. 

 

Όσον  δε αφορά τον Παίονα και τον Ιλλυριό και γενικά  όλους τους γείτονές του, πρέπει να πιστεύσουμε ότι θα τους ήταν  πολύ πιο ευχάριστο να είναι ανεξάρτητοι και ελεύθεροι παρά δούλοι. Οι άνθρωποι  αυτοί δεν είναι συνηθισμένοι να υπακούουν και ο άνθρωπος  αυτός είναι, καθώς λέγουν, υβριστής. Και μα τον Θεό το πράγμα δεν είναι απίστευτο.  Γιατί οι παρ’ αξίαν επιτυχίες  γυρίζουν τα μυαλά  των ανοήτων ανθρώπων. Αυτός είναι ο λόγος που φαίνεται πολλές φορές δυσκολότερο να διατηρήσει κάποιος τα αγαθά παρά να τα αποκτήσει.

 

Πρέπει λοιπόν, άνδρες Αθναίοι, να έχετε  υπόψη ότι κάθε τι που είναι γι’ αυτόν δυσμενές αποτελεί  για μας ευκαιρία και με τη σκέψη αυτή μη διστάσετε να επωφεληθείτε της καταστάσεως. Αποστείλετε  πρεσβεία όπου πρέπει. Εκστρατεύσετε σεις οι ίδιοι αυτοπροσώπως. Διεγείρετε  τους άλλους. Αναλογισθείτε τι θα συνέβαινε  αν τέτοια ευκαιρία παρουσιαζόταν  στον Φίλιππο και εάν ο πόλεμος  άρχιζε εδώ κοντά. Φαντασθείτε με ποια ετοιμότητα θα έπεφτε εναντίον μας.  Δεν ντρέπεσθε λοιπόν, το κακό που θα παθαίνατε εσείς  από εκείνον, εάν είχε τη δύναμη, δεν ντρέπεσθε να μην τολμάτε να το επιβάλλετε σεις σε αυτόν εφ’ όσον σας δίνεται η ευκαιρία ;

 

Τέλος, Αθηναίοι,  υπάρχει ακόμα κάτι το οποίο δεν πρέπει να σας διαφεύγει. Ότι σήμερα έχετε την εκλογή μεταξύ τούτου και εκείνου. Να επιτεθείτε κατά του Φιλίππου στην χώρα του ή να υποστείτε την επίθεσή του στην δική σας.  Εάν οι Ολύνθιοι αντέξουν, θα πολεμήσετε εκεί και την χώρα του θα λεηλατήσετε, ενώ  συγχρόνως θα καρπούσθε με κάθε ασφάλεια αυτήν εδώ που σας ανήκει αποκλειστικά. Εάν αντίθετα ο Φίλιππος επικρατήσει εκεί, ποιος θα τον εμποδίσει  να φθάσει ως εδώ;

 

Οι Θηβαίοι;  Φοβούμαι ότι είναι σκληρό μεν αλλά αληθές, θα σπεύσουν να μας επιτεθούν μαζί του. Μήπως οι Φωκείς; Αυτοί δεν είναι σε θέση να φυλάξουν την χώρα τους εάν δεν τους βοηθήσετε σεις ή κάποιος άλλος. Αλλά θα μου πουν, ότι ο Φίλιππος δεν θα θελήσει να προβεί σε τέτοιες επιχειρήσεις. Πράγματι, θα ήταν πολύ εκπληκτικό, εάν αυτός ο άνθρωπος ο οποίος σήμερα, με κίνδυνο να θεωρηθεί παράφρων, διαλαλεί τα σχέδιά του, δεν τα πραγματοποιήσει όταν μπορέσει.

 

Όσον αφορά την διαφορά που υπάρχει μεταξύ του να τον πολεμήσουμε εδώ ή εκεί στον τόπο του, δεν νομίζω ότι υπάρχει  ανάγκη να σας την υποδείξω.  Αλλά εάν αναγκασθείτε και μόνο τριάντα μέρες να παραμείνετε ένοπλοι εκτός της πόλης και να προμηθεύεσθε απ’ εδώ ότι είναι αναγκαίο στο στράτευμα, χωρίς, βέβαια, να υπάρχει ούτε ένας εχθρός εντός του εδάφους σας, οι ζημιές που θα υποστούν οι γεωργοί σας θα υπερβούν, νομίζω,  όσα μέχρι σήμερα δαπανήσατε για τον πόλεμο. Εάν δε ο εχθρός έλθη στον τόπο μας,  πόσες άραγε ζημιές πρέπει να περιμένουμε;  Και σε αυτές πρέπει να προσθέσουμε την προσβολή και το αίσχος για τα γενόμενα που θα αποτελούσαν  ζημιά μεγαλύτερη από όλες τις άλλες,  για κάθε υγιώς σκεπτόμενο άνθρωπο.

 

Όλα αυτά λοιπόν, έχοντας όλοι ανεξαιρέτως υπ’ όψιν,  πρέπει να αποστείλετε βοήθεια και να απωθήσετε προς τα εκεί τον πόλεμο. Ώστε οι μεν πλούσιοι, αντί μικράς θυσίας, να απολαμβάνουν ανενόχλητα  τα υπόλοιπα άφθονα αγαθά τα οποία πολύ δίκαια κατέχουν. Οι δε στρατεύσιμοι, να αποκτήσουν στο έδαφος του Φιλίππου την πολεμική εκείνη εμπειρία η οποία θα τους κάμει φύλακες φοβερούς της ακεραιότητας της δικής τους χώρας. Τέλος οι ρήτορες να αποδώσουν χωρίς δυσκολίες, τις ευθύνες της πολιτικής τους. Γιατί η δική σας κρίση για τις πράξεις τους θα είναι τέτοια ανάλογα με την πορεία των γεγονότων. Είθε τα πράγματα να αποβούν καλά για  το κοινό συμφέρον.