Κατέβηκα χθες στον Πειραιά με τον Γλαύκωνα, τον γιό του Αρίστωνα. Ήθελα να προσευχηθώ στη θεά και συνάμα να δω με ποιο τρόπο θα κάνουν τη γιορτή, καθώς τη διοργάνωναν για πρώτη φορά. Μου φάνηκε λοιπόν πως είναι ωραία και η λιτανεία των ντόπιων, όμως κι αυτή που έκαναν οι Θράκες δεν μου φαινόταν πως υστερούσε. Αφού προσευχηθήκαμε και παρακολουθήσαμε τη γιορτή κινήσαμε κατά την πόλη. Βλέποντάς μας όμως από μακριά να τραβάμε για το σπίτι, ο Πολέμαρχος, ο γιός του Κέφαλου, πρόσταξε τον δούλο του να τρέξει και να μας παρακαλέσει να τον περιμένουμε. Ο δούλος έπιασε τον μανδύα μου από πίσω. Ο Πολέμαρχος σας παρακαλεί να τον περιμένετε, είπε. Γυρίζοντας τον ρώτησα, που ήταν, και αυτός μου απάντησε. Έρχεται ακριβώς πίσω, περιμένετε. Και βέβαια θα τον περιμένουμε, είπε ο Γλαύκωνας.

Και αμέσως μετά έφτασε ο Πολέμαρχος και μαζί του ο αδελφός του Γλαύκωνα Αδείμαντος, ο Νικήρατος, ο γιός του Νικία, και κάποιοι άλλοι που μάλλον γύριζαν από τη λιτανεία.

Ο Πολέμαρχος τότε είπε: Σωκράτη, μου φαίνεται σαν να φεύγετε να γυρίσετε στην πόλη.

Δεν πέφτεις έξω, αποκρίθηκα.

- Μας βλέπεις λοιπόν, πόσοι είμαστε;

- Βεβαίως.

- Ή λοιπόν μας ξεπερνάτε, είπε, ή μείνετε εδώ.

- Δηλαδή, είπα, δεν μένει παρά να σας πείσουμε πως πρέπει να μας αφήσετε;

- Και θα μπορούσατε, απάντησε, να πείσετε ανθρώπους που δεν ακούνε;

- Με κανένα τρόπο, είπε ο Γλαύκωνας.

- Λοιπόν, πάρτε το απόφαση, δεν θα σας ακούσουμε.

- Και δεν το ξέρετε, είπε ο Αδείμαντος, πως το βράδυ θα κάνουν λαμπαδηδρομία έφιπποι προς τιμή της θεάς;

- Έφιπποι; είπα. Τι νεωτερισμός κι αυτός! Δηλαδή κρατώντας λαμπάδες, θα τις δίνουν ο ένας στον άλλον, παραβγαίνοντας με τ' άλογα, αυτό εννοείς;

- Ακριβώς, είπε ο Πολέμαρχος. Εκτός αυτού θα κάνουν και ολονυχτία, που αξίζει να δούμε. Θα σηκωθούμε μετά το δείπνο, θ' ακολουθήσουμε την ολονυχτία κι εκεί θα έρθουμε σε επαφή με πολλούς νέους και θα συζητήσουμε. Δίχως άλλο, λοιπόν, να μείνετε.

- Φαίνεται πως πρέπει να μείνουμε, πρόσθεσε ο Γλαύκωνας. Αφού το θέλετε, είπα εγώ, ας γίνει έτσι.

- Θα σου πω Σωκράτη, μα τον Δία, είπε, πως μου φαίνεται. Γιατί πολλές φορές μερικοί συνομήλικοι συγκεντρωνόμαστε σε ένα μέρος, βγάζοντας αληθινή την παλιά παροιμία. Οι περισσότεροι λοιπόν από μας που συναναστρεφόμαστε, θρηνούν γιατί λαχταρούν τις ηδονές της νιότης και συλλογίζονται τους έρωτες, τα συμπόσια και τις διασκεδάσεις και όλα τα σχετικά, και αγανακτούν που έχασαν, λέει, κάποια σημαντικά πράγματα και που τότε ζούσαν καλά, ενώ τώρα δεν ζουν καθόλου. Μερικοί θρηνούν και για τις προσβολές που λόγω του γήρατος δέχονται από τους δικούς τους, και γι' αυτό όλο το λένε, πόσων κακών αιτία είναι τα γηρατειά. Εμένα όμως μου φαίνονται, Σωκράτη, πως αυτοί δεν κατηγορούν το πραγματικό αίτιο, γιατί, αν ήταν αυτό το αιτιο, θα πάθαινα κι εγώ τα ίδια από τα γηρατειά, καθώς και όλοι οι άλλοι που έφτασαν σ' αυτή την ηλικία. Εγώ όμως τώρα πια συνάντησα κι άλλους που δεν έχουν αυτή τη στάση, και μια φορά μάλιστα ήμουν κοντά στον ποιητή Σοφοκλή που ρωτήθηκε από κάποιον "πως νιώθεις, Σοφοκλή" είπε "σχετικά με τις ερωτικές ηδονές; Μπορείς ακόμα να συνευρεθείς με γυναίκα;" Και αυτός απάντησε: "Σε καλό σου, άνθρωπέ μου. Με μεγάλη ευχαρίστηση απαλλάχτηκα από αυτό, σαν να γλίτωσα από κάποιο λυσσασμένο κι άγριο αφεντικό". Και τότε λοιπόν η απάντησή του μου φάνηκε καλή και τώρα εξ ίσου. Γιατί βρίσκει κανείς πολύ γαλήνη κι ελευθερία, από αυτά τουλάχιστον, με τα γηρατειά. Άμα οι πόθοι σταματήσουν να βασανίζουν και καταλαγιάσουν, τότε απόλυτα επαληθεύεται αυτό που είπε ο Σοφοκλής. Απαλλάσσεται κανείς από πολλούς και παράφρονες αφέντες. Αλλά και αυτά και τα παράπονα για τους συγγενείς μια αιτία έχουν Σωκράτη, όχι τα γηρατειά, αλλά τον χαρακτήρα των ανθρώπων. Αν δηλαδή είναι ευγενικοί και καλόβολοι, τότε και τα γηρατειά είναι λιγότερο βαριά. Διαφορετικά Σωκράτη, και τα γηρατειά και η νιότη γίνονται δύσκολα στον άνθρωπο.

Και εγώ ευχαριστημένος με αυτά που μου είπε, επειδή ήθελα να συνεχίσει, τον παρακινούσα και του είπα: Νομίζω, Κέφαλε, πως οι περισσότεροι άνθρωποι δεν αποδέχονται αυτά που λες, αλλά θεωρούν ότι εσύ αντέχεις τα γηρατειά εύκολα, όχι εξ αιτίας του χαρακτήρα σου, αλλά γιατί έχεις αποκτήσει μεγάλη περιουσία. Γιατί, λένε, ότι οι πλούσιοι έχουν πολλές παρηγοριές.

- Αλήθεια λες, δεν τα αποδέχονται, είπε. Και έχουν κάποιο δίκιο, όχι όμως όσο νομίζουν. Σ' αυτή την περίπτωση ταιριάζει αυτό που λέγεται για τον Θεμιστοκλή, ο οποίος απάντησε στον Σερίφιο, που τον κορόϊδευε και έλεγε ότι διακρίθηκε όχι γιατί του άξιζε του ιδίου, αλλά χάρη στην πόλη του, πως ούτε ο ίδιος θα δοξαζόταν αν ήταν Σερίφιος, ούτε εκείνος αν ήταν Αθηναίος. Αυτό λοιπόν ταιριάζει και σε όσους δεν είναι πλούσιοι και δύσκολα υποφέρουν τα γηρατειά, γιατί ούτε όποιος έχει καλό χαρακτήρα θα υπέφερε πολύ εύκολα τα γηρατειά με τη φτώχεια, ούτε ο κακότροπος θα ήταν ποτέ ευχαριστημένος με τον εαυτό του επειδή πλούτισε.

- Τι από τα δύο συμβαίνει Κέφαλε, είπα εγώ, τα περισσότερα απ' όσα έχεις τα κληρονόμησες ή τα απέκτησες μετά ο ίδιος;

- Τι ν' απαντήσω, Σωκράτη; είπε. Μεταξύ του παππού μου και του πατέρα μου είμαι στη μέση ως προς τα περιουσιακά. Γιατί ο συνονόματος παππούς μου, αφού κληρονόμησε όση σχεδόν περιουσία έχω εγώ τώρα, την πολλαπλασίασε, όμως ο πατέρας μου ο Λυσανίας, την ελάτττωσε περισσότερο από τη σημερινή. Εγώ όμως είμαι ικανοποιημένος αν την αφήσω σ' αυτούς εδώ τους γιούς μου όχι μειωμένη, αλλά έστω και λίγο μεγαλύτερη απ' όση την παρέλαβα.

- Γι αυτό ακριβώς σε ρώτησα, είπα εγώ, γιατί μου φαίνεται πως δεν αγαπάς τόσο πολύ τα χρήματα, κι αυτό συνήθως κάνουν όσοι δεν τα απέκτησαν μόνοι τους. Γιατί όσοι τα αποκτούν μόνοι τους, τα αγαπούν δύο φορές περισσότερο από τους άλλους. Όπως ακριβώς οι ποιητές αγαπούν τα ποιήματά τους και οι πατέρες τα παιδιά τους, έτσι κι όσοι απέκτησαν χρήματα, ασχολούνται με αυτά, θεωρώντας τα δημιουργήματά τους, και τα χρησιμοποιούν όπως οι άλλοι. Και είναι δυσάρεστοι λοιπόν στις συναναστροφές τους, γιατί δεν θέλουν να επαινούν τίποτε άλλο παρά μόνο τα πλούτη.

- Αλήθεια λες, είπε.

- Βεβαίως, απάντησα εγώ. Αλλά πες μου ακόμα κάτι. Ποιο μεγαλύτερο αγαθό νομίζεις πως έχεις απολαύσει με το να κατέχεις τόσο μεγάλη περιουσία;

- Αυτό, είπε εκείνος, που ίσως δεν μπορώ να πείσω πολλούς όταν το λέω. Μάθε καλά, Σωκράτη, είπε, ότι όταν κάποιος νομίζει πως πλησιάζει το τέλος, φωλιάζει σ' αυτόν ο φόβος και η φροντίδα για πράγματα που προηγουμένως δεν τον ενδιέφεραν. Γιατί και οι μύθοι που λέγονται για όσα συμβαίνουν στον Άδη, πως, δηλαδή, αυτός που αδίκησε εδώ πρέπει εκεί να τιμωρηθεί, και που πριν τους κορόιδευε, τότε πάντως αλλάζουν την ψυχή του με το ενδεχόμενο να είναι αληθινοί. Και ο ίδιος, είτε από γεροντική αδυναμία είτε γιατί βρίσκεται πια πολύ κοντά προς τα εκεί, τα προσέχει αυτά περισσότερο. Τον κυριεύει λοιπόν εξ ολοκλήρου η υποψία και ο φόβος και αναλογίζεται και εξετάζει αν με κάποιον τρόπο αδίκησε κανέναν. Όποιος βρίσκει τον εαυτό του να έχει κάνει πολλές αδικίες στη ζωή του, πετάγεται συχνά στον ύπνο του, όπως ακριβώς τα παιδιά, φοβάται και ζει με την αναμονή του κακού. Όποιος όμως ξέρει καλά πως δεν αδίκησε κανέναν, έχει πάντοτε σύντροφό του και καλή "τροφό των γηρατειών" την ελπίδα, όπως λέει ο Πίνδαρος. Γιατί βέβαια πετυχημένα, Σωκράτη, εκείνος είπε, πως όποιος ζήσει όλη τη ζωή του με δικαιοσύνη και ευσέβεια,

τον πολυμήχανο νου εξουσιάζει.

Αν κάπως, είπε, πρέπει να συμφωνήσουμε, Σωκράτη, με αυτά που είπαμε προηγουμένως, είναι η τέχνη που αποδίδει στους φίλους και στους εχθρούς ωφέλειες και ζημιές.

Άρα, το να ευεργετούμε τους φίλους και να βλάπτουμε τους εχθρούς, το ονομάζει δικαιοσύνη;

Έτσι μου φαίνεται.

Ποιος είναι ο δυνατότερος στο να ευεργετεί τους άρρωστους φίλους και να βλάπτει τους εχθρούς σε σχέση με την ασθένεια και την υγεία;

Ο γιατρός.

Και ποιος τους ταξιδιώτες, σχετικά με τον κίνδυνο της θάλασσας;

Ο κυβερνήτης.

Και ο δίκαιος; Σε ποια περίσταση και σε ποια δουλειά είναι ο δυνατότερος να ωφελεί τους φίλους και να βλάπτει τους εχθρούς;

Νομίζω σε περίπτωση επιθετικού πολέμου και συμμαχίας.

Έστω. Σ' αυτούς, όμως, που δεν ασθενούν, αγαπητέ Πολέμαρχε, ο γιατρός είναι άχρηστος.

Αλήθεια.

Και ο κυβερνήτης, λοιπόν, σε κείνους που δεν ταξιδεύουν.

Ναι.

Άρα, και σ' αυτούς που δεν πολεμούν ο δίκαιος είναι άχρηστος;

Αυτό δεν μου φαίνεται και πολύ σωστό.

Επομένως η δικαιοσύνη είναι χρήσιμη και σε καιρό ειρήνης;

Χρήσιμη.

Και η γεωργία, ή όχι;

Ναι.

Για να έχουμε, βέβαια, σοδειά;

Ναι.

Και ασφαλώς και η βυρσοδεψία;

Ναι.

Για να έχουμε παπούτσια, έτσι νομίζω θα πεις.

Βεβαίως.

Τι θα έλεγες όμως για τη δικαιοσύνη; Σε τι ανάγκη ή έργο μας είναι χρήσιμη, σε καιρό ειρήνης;

Στις συναλλαγές, Σωκράτη.

Λέγοντας συναλλαγές εννοείς τις συνεργασίες ή κάτι άλλο;

Τις συνεργασίες βέβαια.

Ώστε, λοιπόν, σχετικά με το παιχνίδι των πεσσών, καλός και δίκαιος συνεργάτης είναι ο δίκαιος ή ο ειδήμων στους πεσσούς;

Ο ειδήμων στους πεσσούς.

Στην περίπτωση του χτισίματος των πλίνθων και των λίθων, ο δίκαιος είναι χρησιμότερος και καλύτερος συνεργάτης από τον τεχνίτη οικοδομών;

Καθόλου.

Τότε λοιπόν σε ποια συνεργασία θα είναι καλύτερος συνεργάτης ο δίκαιος και από τον τεχνίτη οικοδομών και από τον κιθαριστή, όπως ακριβώς ο κιθαριστής είναι καλύτερος από τον δίκαιο στο παίξιμο μουσικών οργάνων;

Στις χρηματικές συναλλαγές, μου φαίνεται.

Εκτός ίσως, Πολέμαρχε, από τη διαχείριση των χρημάτων στην περίπτωση που χρειαστεί να αγοράσουμε ή να πουλήσουμε από κοινού με χρήματα ένα άλογο. Γιατί τότε, όπως νομίζω, καταλληλότερος είναι ο εκπαιδευτής αλόγων. Ή όχι;

Έτσι φαίνεται.

Και όταν πρόκειται για πλοίο, καλύτερος είναι ο ναυπηγός ή ο κυβερνήτης;

Είναι φανερό.

Σε ποια περίπτωση λοιπόν από κοινού χρησιμοποίησης χρημάτων, ο δίκαιος είναι χρησιμότερος από τους άλλους;

Όταν πρόκειται για παρακαταθήκη και φύλαξη, Σωκράτη.

Λες λοιπόν πως όταν δεν χρειάζεται να χρησιμοποιηθούν, αλλά να διαφυλαχτούν;

Βέβαια.

Άρα όταν τα χρήματα είναι άχρηστα, τότε η δικαιοσύνη είναι χρήσιμη γι' αυτά;

Κατά πάσα πιθανότητα.

Βέβαια, όταν χρειαστεί να φυλάξουμε ένα δρεπάνι, η δικαιοσύνη είναι χρήσιμη και για τα κοινά και για τα ιδιωτικά. Όταν όμως πρόκειται να το χρησιμοποιήσουμε, είναι χρήσιμη η αμπελουργική;

Έτσι φαίνεται.

Ισχυρίζεσαι λοιπόν πως και την ασπίδα και τη λύρα, όταν χρειαστεί να τις φυλάξουμε και να μην τις μεταχειριστούμε καθόλου, χρήσιμη είναι η δικαιοσύνη, όταν όμως θελήσουμε να τις χρησιμοποιήσουμε, χρήσιμες είναι η οπλιτική και η μουσική;

Αναγκαστικά.

Και σε όλες τις άλλες περιπτώσεις λοιπόν, η δικαιοσύνη είναι άχρηστη για οτιδήποτε, όταν αυτό χρησιμοποιείται, και χρήσιμη, όταν αυτό πέφτει σε αχρηστία;

Κατά πάσα πιθανότητα.

Μα δεν θα είναι λοιπόν, φίλε μου και κανένα σπουδαίο πράγμα η δικαιοσύνη, αν τυχαίνει να είναι χρήσιμη για τα άχρηστα πράγματα. Ας σκεφτούμε όμως το εξής: Εκείνος που είναι ικανότατος να δώσει χτυπήματα σε μια πυγμαχική ή άλλη μάχη, δεν είναι ικανός και να προφυλαχτεί;

Έτσι μου φαίνεται.

Όμως και για ένα στρατόπεδο καλός φρουρός είναι ο ίδιος που μπορεί και τους εχθρούς να εξαπατήσει, τόσο στα σχέδια όσο και στις άλλες επιχειρήσεις;

Βέβαια.

Άρα, όπου κάποιος είναι ικανός φύλακας, εκεί είναι και ικανός κλέφτης.

Έτσι φαίνεται.

Συνεπώς, αν ο δίκαιος είναι ικανός να φυλάει χρήματα, είναι ικανός και να τα κλέβει.

Όπως αποδεικνύει η συζήτηση, είπε.

Ώστε, καθώς φαίνεται, ο δίκαιος αποδείχτηκε κλέφτης, και μάλλον το έχεις μάθει αυτό από τον Όμηρο. Γιατί και εκείνος μνημονεύει με αγάπη τον Αυτόλυκο, τον παππού του Οδυσσέα από την πλευρά της μητέρας του, και λέει γι' αυτόν ότι όλους τους ανθρώπους "ξεπέρασε στην κλεψιά και στην επιορκία". Φαίνεται λοιπόν πως η δικαιοσύνη, σύμφωνα και με σένα και με τον Όμηρο και με τον Σιμωνίδη, είναι ένα είδος τέχνης της κλεψιάς, που κυρίως ωφελεί τους φίλους και βλάπτει τους εχθρούς. Έτσι δεν έλεγες;

Όχι, μα τον Δία, μήτε κι εγώ ξέρω πια τι έλεγα. Αυτό που εξακολουθώ να νομίζω πάντως, είναι πως η δικαιοσύνη ωφελεί τους φίλους, βλάπτει όμως τους εχθρούς.

Ποιους απ' τους δύο ονομάζεις εσύ φίλους όμως, αυτούς που στον καθένα φαίνονται πως είναι τίμιοι, ή αυτούς που πραγματικά είναι, έστω κι αν δεν φαίνονται, και ακριβώς το ίδιο για τους εχθρούς;

Είναι φυσικό όμως, είπε, αυτούς που θεωρεί κανείς τίμιους, να τους αγαπά, ενώ αυτούς που νομίζει κακούς να τους μισεί.

Ώστε λοιπόν, δεν σφάλλουν οι άνθρωποι σχετικά μ' αυτό, να νομίζουν δηλαδή πολλούς καλούς, που όμως δεν είναι, ενώ πολλούς το αντίθετο;

Σφάλλουν.

Άρα, κατ' αυτούς οι καλοί είναι εχθροί και οι κακοί φίλοι;

Έτσι φαίνεται.

Όμως, δεν είναι οι καλοί δίκαιοι και ανίκανοι να αδικούν;

Είναι αλήθεια.

Σύμφωνα με τα λεγόμενά σου λοιπόν είναι δίκαιο να βλάπτει κανείς όσους δεν είναι καθόλου άδικοι.

Ποτέ, Σωκράτη, είπε. Γιατί φαίνεται πως αυτός ο λόγος είναι ανήθικος.

Επομένως, είπα εγώ, δίκαιο είναι να βλάπτουμε τους άδικους και να ευεργετούμε τους δίκαιους;

Αυτό φαίνεται καλύτερο από το προηγούμενο.

Ώστε, θα συμβεί σε πολλούς, Πολέμαρχε, που κάνουν λάθος στην εκτίμηση των ανθρώπων, να είναι δίκαιο το να βλάπτουν τους φίλους, γιατί γι' αυτούς είναι κακοί, και το να ευεργετούν τους εχθρούς, θεωρώντας τους καλούς και έτσι θα εκφράσουμε το αντίθετο από αυτό που είπαμε πως λέει ο Σιμωνίδης.

Σε μεγάλο βαθμό έτσι συμβαίνει, είπε. Αλλά ας το διορθώσουμε. Γιατί κινδυνεύουμε να μην ορίσουμε σωστά τον φίλο και τον εχθρό.

Νομίζω πως αυτό είναι του Περίανδρου ή του Περδίκκα ή του Ξέρξη ή του Θηβαίου Ισμηνία ή κάποιου άλλου ισχυρού άνδρα, που θαρρούσε πως μπορούσε τα μέγιστα.

Πολύ αληθινά, είπε, τα λεγόμενά σου.

Έστω. Επειδή όμως έγινε φανερό, πως τούτο δεν είναι η δικαιοσύνη ούτε το δίκαιο, τι άλλο μπορεί να πει κανείς πως είναι;

Ο Θρασύμαχος, την ώρα που συζητούσαμε μεταξύ μας, πολλές φορές προσπάθησε ν' αδράξει τον λόγο, αλλά εμποδιζόταν από τους παρευρισκόμενους που ήθελαν να ακούσουν μέχρι τέλους. Όταν σταματήσαμε και είπα εγώ αυτά, δεν μπορούσε να συγκρατηθεί, αλλά αφού έστρεψε τον εαυτό του όπως ακριβώς ένα θηρίο, χίμηξε καταπάνω μας σαν να ήθελε να μας κατασπαράξει.

Εγώ και ο Πολέμαρχος μαζευτήκαμε από τον φόβο μας. Αυτός τότε στάθηκε στη μέση και αναφώνησε: Τι φλυαρία σας έπιασε πάλι, Σωκράτη; Και τι αγαθοκουβέντες λέτε μεταξύ σας, υποχωρώντας ο ένας στον άλλο; Αλλά αν πραγματικά θέλεις να μάθεις τι είναι το δίκαιο, μην ρωτάς μονάχα και μην αγωνίζεσαι με ζήλο να ελέγχεις, αν σου απαντά κανείς κάτι, γιατί γνωρίζεις καλά τούτο, πως είναι ευκολότερο να ρωτάς παρά να αποκρίνεσαι. Αποκρίσου λοιπόν ο ίδιος και πες μας, τι ισχυρίζεσαι πως είναι το δίκαιο. Και μην μου πεις ότι δίκαιο είναι το αναγκαίο ούτε το ωφέλιμο ή το χρήσιμο ή το κερδοφόρο ή το συμφέρον, αλλά πες μου με σαφήνεια και ακρίβεια ό,τι έχεις να πεις. Γιατί αν πεις τέτοιες ανοησίες, εγώ δεν θα τις αποδεχτώ.

Και εγώ μόλις τον άκουσα ένιωσα έκπληξη, και κοιτάζοντάς τον φοβόμουν, και μου φαίνεται πως θα έμενα άναυδος αν δεν τον είχα κοιτάξει πρώτος, πριν με κοιτάξει εκείνος. Τώρα όμως, που άρχιζε να αγριεύει από τη συζήτηση, τον κοίταξα πρώτος, οπότε ήμουν σε θέση να του απαντήσω και του είπα τρέμοντας: Θρασύμαχε μην είσαι σκληρός μαζί μας, γιατί αν κάναμε λάθος στην πορεία των συλλογισμών μας, εγώ κι αυτός, μάθε καλά πως κάναμε λάθος άθελά μας. Γιατί μην νομίζεις, πως αν αναζητούσαμε χρυσό, δεν θα υποχωρούσαμε εκούσια ο ένας στον άλλον στην αναζήτηση και δεν θα δυσκολεύαμε την ανεύρεσή του, ενώ όταν αναζητούμε τη δικαιοσύνη, πράγμα πολυτιμότερο από πολλά χρήματα, υποχωρούμε έτσι ανόητα ο ένας στον άλλον και δεν ασχολούμαστε πρόθυμα για να φανεί τι είναι αυτό. Πίστεψέ το κι εσύ, φίλε. Αλλά νομίζω πως δεν μπορούμε. Είναι φυσικό λοιπόν να μας λυπάστε, παρά να αγανακτείτε, κυρίως μάλιστα εσείς οι ικανοί.

Εκείνος αφού άκουσε, γέλασε σαρκαστικά και ειρωνικά πιο πολύ, και είπε: Ω Ηρακλή, η ίδια εκείνη συνηθισμένη ειρωνεία του Σωκράτη. Τα ήξερα αυτά εγώ και τα έλεγα από πριν σ' αυτούς, ότι εσύ δεν θα θελήσεις ν' αποκριθείς, αλλά θα ειρωνευτείς και θα κάνεις οτιδήποτε άλλο παρά ν' αποκριθείς, αν κάποιος σε ρωτήσει κάτι.

Επειδή είσαι σοφός, Θρασύμαχε, είπα εγώ, γνώριζες καλά ότι αν ρωτούσες κάποιον πόσα είναι τα δώδεκα, και ρωτώντας του έλεγες από πριν "μην μου πεις, άνθρωπε, πως δώδεκα είναι δύο φορές το έξι ή τρεις φορές το τέσσερα ή έξι φορές το δύο, ή τέσσερις φορές το τρία, γιατί καλά, νομίζω, πως κανείς δεν θα σου αποκρινόταν σε ένα τέτοιο ερώτημα. Αλλά αν σου έλεγε: "Τι εννοείς, Θρασύμαχε; Να μην σου δώσω καμιά απάντηση απ' όσες είπες πριν; Τι απ' τα δύο, σοφέ μου; Ακόμα κι αν είναι ένα από αυτά, να πως κάτι διαφορετικό που δεν είναι αλήθεια; Ή εννοείς κάτι άλλο;" τι απάντηση θα του έδινες σε αυτά;

Ωραία, είπε, πόσο όμοιο είναι αυτό μ' εκείνο.

Σε τίποτα δεν μας δυσκολεύει, είπα εγώ. Κι αν ακόμα δεν είναι όμοιο, αλλά φαίνεται τέτοιο σε κείνον που ρώτησες, νομίζεις πως θα απαντήσει λιγότερο απ' αυτό που νομίζει σωστό, είτε του απαγορεύουμε εμείς είτε όχι;

Ώστε κι εσύ, είπε, έτσι θα κάνεις; Θα δώσεις μια από τις απαντήσεις που εγώ απέρριψα;

Και δεν θα ήταν απορίας άξιο, είπα εγώ, αν έτσι μου φανεί μετά από σκέψη.

Αν εγώ σου δώσω μια άλλη απάντηση για τη δικαιοσύνη, που να διαφέρει απ' όλες αυτές και να είναι μάλιστα καλύτερη; Τι ζητάς να πάθεις;

Τι άλλο, παρά εκείνο που αξίζει να υποφέρει αυτός που δεν ξέρει; Το να μάθει από αυτόν που ξέρει. Κι εγώ λοιπόν αυτό να πάθω.

Καλός είσαι, είπε. Αλλά μαζί με το που θα μάθεις θα δώσεις και χρήματα.

Ασφαλώς, όταν θα έχω, είπα.

Μα υπάρχουν, είπε ο Γλαύκωνας. Αλλά αν θέλεις χρήματα, Θρασύμαχε, πες μας, γιατί όλοι μας θα συνεισφέρουμε για τον Σωκράτη.

Βέβαια, έτσι νομίζω, είπε αυτός, για να μπορεί να πράττει ο Σωκράτης τα συνηθισμένα του. Αυτός να μην απαντά, κι αν απαντά κανένας άλλος, να παίρνει το λόγο και να ελέγχει.

Μα πως, είπα, φίλε μου, ν' αποκριθεί κανείς, αφού κατ' αρχάς δεν ξέρει ούτε ισχυρίζεται πως ξέρει, κι ύστερα, κι αν νομίζει πως κάτι ξέρει, είναι απαγορευμένο σ' αυτόν να πει γι' αυτά τίποτα απ' όσα πιστεύει, και μάλιστα από άνθρωπο όχι τιποτένιο. Αλλά είναι φυσικό, λοιπόν, μάλλον εσύ να ομιλήσεις, γιατί εσύ ισχυρίζεσαι πως ξέρεις και είσαι σε θέση να πεις. Δίχως άλλο, λοιπόν, κάνε μου τη χάρη ν' απαντήσεις και μην αρνηθείς να διδάξεις και αυτόν εδώ τον Γλαύκωνα και τους υπόλοιπους.

Αφού είπα αυτά, ο Γλαύκωνας και οι άλλοι τον παρακαλούσαν να το κάνει και ο Θρασύμαχος ήταν φανερό πως επιθυμούσε να μιλήσει για να διακριθεί, νομίζοντας πως έχει την καλύτερη απάντηση. Αλλά προσποιούνταν πως επέμενε ότι εγώ έπρεπε ν' απαντήσω. Στο τέλος όμως υποχώρησε και είπε: Αυτή λοιπόν είναι η σοφία του Σωκράτη, ο ίδιος να μην θέλει να διδάσκει, αλλά γυρίζοντας από δω κι από κει να μαθαίνει από τους άλλους και να μην τους χρωστάει ευγνωμοσύνη.

Αλήθεια είπες, Θρασύμαχε, απάντησα εγώ, πως μαθαίνω από τους άλλους, στο ότι όμως λες πως δεν τους χρωστώ ευγνωμοσύνη ψεύδεσαι. Τους ευχαριστώ όσο πιο πολύ μπορώ, και το μόνο που μπορώ είναι να τους επαινώ, γιατί χρήματα δεν έχω. Πως αυτό όμως το κάνω πρόθυμα, αν κάποιος μου φανεί πως μιλάει σωστά, θα το μάθεις καλά αμέσως μάλιστα, όταν αποκριθείς. Γιατί νομίζω πως θα μιλήσεις σωστά.

Άκουσε όμως, είπε αυτός. Λοιπόν, εγώ νομίζω πως δίκαιο δεν είναι τίποτε άλλο παρά το συμφέρον του ισχυροτέρου. Γιατί λοιπόν δεν με επαινείς; Αλλά δεν θα θελήσεις.

Αν καταλάβω πρώτα τι εννοείς, θα το κάνω, είπα. Γιατί ακόμα δεν κατάλαβα. Λες πως δίκαιο είναι το συμφέρον του ισχυροτέρου. Και τι εννοείς με αυτό, Θρασύμαχε; Γιατί δεν λες, βέβαια, κάτι τέτοιο. Αφού ο Πουλυδάμας, ο αθλητής του παγκρατίου, είναι δυνατότερος από μας και το συμφέρον του σε σχέση με το σώμα είναι το βοδινό κρέας, αυτό το φαγητό είναι συμφέρον και δίκαιο για μας που είμαστε ασθενέστεροι από εκείνον.

Είσαι απεχθής, Σωκράτη, είπε, και το εκλαμβάνεις έτσι, όπως θα μπορέσεις να διαστρέψεις περισσότερο τον διάλογο.

Καθόλου, καλέ μου, είπα εγώ. Αλλά πες μου καθαρότερα, τι εννοείς.

Δεν ξέρεις λοιπόν, είπε, πως από τις πόλεις, άλλες διοικούνται τυραννικά, άλλες δημοκρατικά και άλλες αριστοκρατικά;

Πως όχι;

Λοιπόν δεν υπερτερούν σε κάθε πόλη οι κυβερνήτες;

Βέβαια.

Κάθε εξουσία θεσπίζει ασφαλώς νόμους για το δικό της συμφέρον, η δημοκρατία δημοκρατικούς, η τυραννία τυραννικούς και οι άλλες το ίδιο. Αφού θεσπίσουν νόμους, ορίζουν πως τούτο είναι δίκαιο για τους υπηκόους τους, το δικό τους συμφέρον, και τιμωρούν αυτόν που τους παραβαίνει ως παράνομο και άδικο Αυτό, λοιπόν, φίλε μου, είναι που λέω, πως σε όλες τις πόλεις δίκαιο είναι το ίδιο, αυτό που είναι και το συμφέρον της άρχουσας τάξης. Αυτή, λοιπόν, εξουσιάζει, άρα συμβαίνει για κάθε λογικό άνθρωπο παντού το δίκαιο να είναι το ίδιο, το συμφέρον δηλαδή, του ισχυροτέρου.

Τώρα, είπα εγώ, κατάλαβα τι λες, αν όμως είναι σωστό ή όχι, θα προσπαθήσω να το μάθω. Και εσύ λοιπόν Θρασύμαχε, μου απάντησες ότι δίκαιο είναι το συμφέρον, και ας μου απαγόρευες να δώσω κι εγώ την ίδια απάντηση. Προστέθηκε όμως σ' αυτό "του ισχυροτέρου".

Μικρή προσθήκη, μάλλον, είπε.

Δεν φαίνεται ακόμα κι αν είναι μεγάλη. Αυτό φαίνεται μόνο, πως πρέπει να εξεταστεί αν αυτό που λες είναι αληθινό. Επειδή το δίκαιο είναι ένα είδος συμφέροντος - και συμφωνώ κι εγώ - συ όμως προσθέτεις και λες πως είναι του ισχυροτέρου, και, επειδή εγώ δεν το ξέρω, πρέπει να εξεταστεί.

Εξέτασέ το, είπε.

Αυτό θα κάνω, είπα εγώ. Για πες μου, δεν παραδέχεσαι λοιπόν πως είναι δίκαιο να υπακούμε στους άρχοντες;

Βεβαίως.

Τι από τα δύο συμβαίνει, οι άρχοντες κάθε πόλης είναι αναμάρτητοι ή μπορεί να σφάλλουν και κάπου;

Βέβαια, μπορεί και να σφάλλουν, είπε.

Ώστε, όταν καταπιάνονται με τη νομοθεσία, άλλους νόμους τους θεσπίζουν σωστά και άλλους όχι;

Έτσι νομίζω.

Η θέσπιση σωστών νόμων είναι προς το συμφέρον τους, ενώ κακών προς ζημία τους; Πως το εννοείς;

Έτσι.

Και όσα κι αν θεσπίζουν, πρέπει να τα εφαρμόζουν στους υπήκοους, και αυτό είναι το δίκαιο;

Γιατί όχι;

Άρα σύμφωνα με τα λεγόμενά σου, δίκαιο δεν είναι μόνο να εφαρμόζει κανείς το συμφέρον του ισχυροτέρου, αλλά και το αντίθετο, το ασύμφορο.

Μα τι λες, είπε.

Αυτά που κι εσύ λες, νομίζω. Ας το εξετάσουμε όμως καλύτερα. Δεν παραδεχτήκαμε πως όταν οι άρχοντες προστάζουν τους υπηκόους τους να εφαρμόζουν κάποια πράγματα, ξεφεύγουν μερικές φορές από αυτό που είναι το καλύτερο γι' αυτούς, αυτά όμως που προστάζουν οι άρχοντες είναι δίκαιο να τα εκτελούν οι υπήκοοι; Αυτά δεν παραδεχτήκαμε;

Έτσι νομίζω, είπε.

Έχε υπόψη σου, είπα εγώ, ότι παραδέχτηκες πως δίκαιο είναι και το να πράττεις πράγματα που είναι ασύμφορα και για τους άρχοντες και για τους ισχυρότερους, όταν οι άρχοντες προστάζουν άθελά τους πράγματα ασύμφορα γι' αυτούς, ενώ ισχυρίζεσαι πως δίκαιο είναι να εκτελούν αυτά, όσα εκείνοι τους πρόσταξαν. Επομένως λοιπόν, πάνσοφε Θρασύμαχε, κατ' ανάγκη δεν συμβαίνει έτσι αυτό, να είναι δίκαιο να πράττουν το αντίθετο απ' αυτό που λες εσύ; Γιατί δίνεται, λοιπόν, διαταγή στους αδυνατότερους να κάνουν αυτό που δεν συμφέρει τον ισχυρότερο.

Ναι, μα τον Δία, Σωκράτη, είπε ο Πολέμαρχος, είναι ολοφάνερο.

Εάν κι εσύ βέβαια μαρτυρείς το ίδιο, είπε ο Κλειτοφώντας παρεμβαίνοντας.

Και τι χρειάζεται ο μάρτυρας; είπε. Αφού ο ίδιος ο Θρασύμαχος παραδέχεται πως καμιά φορά οι άρχοντες προστάζουν πράγματα ολοφάνερα σ' αυτούς και πως δίκαιο είναι οι υπήκοοι να τα πράττουν.

Όμως ο Θρασύμαχος όρισε, Πολέμαρχε, πως είναι δίκαιο να εκτελούν τις διαταγές των αρχόντων.

Όρισε όμως ακόμα, Κλειτοφώντα, πως δίκαιο είναι το συμφέρον του ισχυροτέρου. Και αφού όρισε και τα δύο αυτά, παραδέχτηκε ότι καμιά φορά οι ισχυρότεροι τα ασύμφορα γι' αυτούς διατάζουν να κάνουν οι κατώτεροι και οι κυβερνώμενοι. Σύμφωνα λοιπόν με τις παραδοχές του, δεν θα ήταν δίκαιο το συμφέρον του ισχυρότερου περισσότερο, παρά το ασύμφορο.

Μα με το να λέει, είπε ο Κλειτοφώντας, το συμφέρον του ισχυρότερου, εννοούσε αυτό που ο ισχυρότερος θεωρούσε ως συμφέρον του. Τούτο πρέπει να πράττει ο κατώτερος και αυτό όρισε σαν δίκαιο.

Δεν ειπώθηκε όμως έτσι, είπε ο Πολέμαρχος.

Δεν διαφέρει σε τίποτα, Πολέμαρχε, είπα εγώ, αλλά αν έτσι το αντιλαμβάνεται αυτό ο Θρασύμαχος, ας το παραδεχτούμε. Και τώρα πες μου, Θρασύμαχε, αυτός ήταν ο ορισμός που ήθελες να δώσεις για το δίκαιο, ότι είναι το συμφέρον του ισχυροτέρου, όπως το νομίζει ο ισχυρότερος, άσχετα από το αν τον συμφέρει στ' αλήθεια ή όχι; Να ερμηνεύσουμε πως έτσι το εννοείς;

Καθόλου, βέβαια, είπε. Αλλά νομίζεις πως εγώ αποκαλώ ισχυρότερο αυτόν που κάνει λάθη, όταν πέφτει σε λάθη;

Βέβαια, έτσι νόμιζα, είπα, πως εννοούσες αυτό, όταν παραδεχόσουν πως οι άρχοντες δεν είναι αλάνθαστοι αλλά κάποτε κάνουν και κάποια λάθη.

Διαστρεβλώνεις τα λεγόμενα, Σωκράτη. Εσύ ονομάζεις, ας πούμε, γιατρό αυτόν που κάνει λάθη σε σχέση με τους αρρώστους, ενώ σε αυτό το θέμα είναι που κάνει λάθη; Ή αποκαλείς λογιστή εκείνον που κάνει λάθη στους υπολογισμούς, όταν κάνει λάθη σε σχέση με αυτά; Αλλά πιστεύω πως λέμε έτσι αυτή την έκφραση, ότι ο γιατρός έσφαλε και ο λογιστής και ο δάσκαλος το ίδιο, ενώ έχω τη γνώμη πως ο καθένας από αυτούς δεν κάνει ποτέ λάθη, καθόσον αυτός είναι ό,τι τον αποκαλούμε. Ώστε για ν' ακριβολογήσω, επειδή κι εσύ ακριβολογείς, κανένας από τους τεχνίτες δεν κάνει λάθος. Γιατί αν κάνει λάθος, το κάνει επειδή τον εγκατέλειψε η επιστήμη του, και στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι τεχνίτης. Οπότε, κανείς τεχνίτης ή σοφός ή κυβερνήτης δεν κάνει λάθος όταν είναι κυβερνήτης - ο καθένας, όμως, λέει πως και ο γιατρός έκανε λάθος, και ο κυβερνήτης. Αυτό λοιπόν να εκλάβεις τώρα πως σου απάντησα. Το ακριβέστερο είναι ότι ο κυβερνήτης, καθόσον είναι κυβερνήτης, δεν κάνει λάθη, και καθόσον δεν κάνει λάθη, θέτει νόμους για το δικό του συμφέρον, και αυτούς πρέπει να εκτελεί ο κυβερνώμενος. Ώστε, όπως είπα και στην αρχή, δίκαιο θεωρώ να πράττει κανείς το συμφέρον του ισχυροτέρου.

Μα καλά, Θρασύμαχε, σου φαίνεται πως σε συκοφαντώ;

Βεβαιότατα, είπε.

Νομίζεις, λοιπόν, ότι, με το να σε ρωτήσω όπως σε ρώτησα, παραποίησα τα λόγια σου από δόλο;

Το ξέρω καλά, είπε, αλλά δεν θα κερδίσεις τίποτα. Γιατί ούτε θα ξεφύγεις διαστρεβλώνοντας τα λεγόμενά μου, ούτε κι αν δεν ξεφύγεις θα μπορέσεις να με εκβιάσεις στη συζήτηση.

Μα, ούτε καν θα το επιχειρήσω, καλέ μου άνθρωπε, είπα εγώ. Αλλά για να μην μας συμβούν ξανά τα ίδια, ξεκαθάρισε, λέγοντας άρχοντας και ισχυρότερος, με ποια από τις δύο σημασίες το εννοείς, του καθημερινού λόγου ή της ακριβολογίας, καθώς τώρα μόλις έλεγες, οπότε, αυτού, του ισχυροτέρου, το συμφέρον είναι δίκαιο να πράττει ο κατώτερος.

Πως νομίζεις ότι οι βοσκοί ή οι βουκόλοι φροντίζουν για το καλό των προβάτων ή των βοδιών και τα παχαίνουν και τα περιποιούνται, αποβλέποντας σε κάτι άλλο παρά στο συμφέρον των αφεντικών και το δικό τους. Έτσι και για τους άρχοντες των πόλεων, αυτούς που πραγματικά κυβερνούν, νομίζεις πως σκέφτονται διαφορετικά για τους υπηκόους, παρά όπως ακριβώς θα φερόταν κάποιος στα πρόβατα, και πως δεν επιδιώκουν νύχτα και μέρα παρά τούτο, το πώς, δηλαδή, αυτοί θα ωφεληθούν. Και τόσο λίγα γνωρίζεις για δίκαιο και δικαιοσύνη, άδικο και αδικία, ώστε αγνοεί πως η δικαιοσύνη και το δίκαιο είναι στην πραγματικότητα ξένο όφελος, είναι το συμφέρον του ισχυροτέρου και του κυβερνήτη, ενώ είναι ζημία που ανήκει στον υπήκοο και στον υπηρέτη. Όμως η αδικία είναι το αντίθετο, εξουσιάζει τους πραγματικά απλοϊκούς και δίκαιους, και οι αρχόμενοι πράττουν το συμφέρον αυτού που είναι ισχυρότερος και τον κάνουν ευτυχισμένο υπηρετώντας τον, ενώ δεν προσφέρουν τίποτα στους εαυτούς τους. Αφελέστατε Σωκράτη, έτσι πρέπει να εξετάζεις τα πράγματα. Ότι ο δίκαιος άνθρωπος παντού είναι κατώτερος από τον άδικο. Πρώτα απ' όλα στις μεταξύ τους συναλλαγές, όπου κι αν συνεργαστεί ο δίκαιος με τον άδικο, δεν θα μπορέσεις να βρεις πουθενά τον δίκαιο να έχει, στη διάλυση της συνεργασίας, περισσότερα από τον άδικο, αλλά λιγότερα. Κι έπειτα στις δημόσιες υποθέσεις, όταν πρόκειται για κάποιες εισφορές, ο δίκαιος που έχει ίση περιουσία με τον άδικο συνεισφέρει περισσότερα, ενώ ο άδικος λιγότερα, αλλά όταν πρόκειται για απολαβές, ο δίκαιος δεν κερδίζει τίποτα, ενώ ο άδικος πολλά. Γιατί κι όταν ο ένας από τους δύο αναλάβει κάποια εξουσία, τυχαίνει στον δίκαιο, ακόμα κι αν δεν πάθει άλλη ζημιά, οι προσωπικές του υποθέσεις να πάνε προς το χειρότερο λόγω αμέλειας, να μην ωφελείται τίποτα από το δημόσιο, επειδή είναι δίκαιος, και επιπλέον να τον απεχθάνονται η οικογένειά του και οι γνωστοί του, όταν δεν θέλει να τους εξυπηρετεί παραβιάζοντας το δίκαιο. Ενώ στον άδικο συμβαίνουν τα πάντα εντελώς αντίθετα από αυτά. Εννοώ βέβαια εκείνον που είναι ικανός να κερδίζει όσο το δυνατόν περισσότερα, αυτόν για τον οποίον τώρα δα έλεγα. Αυτόν να παρατηρήσεις, αν θέλεις λοιπόν να κρίνεις πόσο περισσότερο τον συμφέρει να είναι άδικος για προσωπικό του όφελος, παρά να είναι δίκαιος. Θα το κατανοήσεις καλύτερα, αν συλλογιστείς την ολοκληρωμένη αδικία, η οποία κάνει τον άδικο πανευτυχή, ενώ αυτούς που αδικήθηκαν αλλά δεν θέλουν να αδικούν τους κάνει δυστυχισμένους. Αυτή είναι η τυραννία που δεν αρπάζει κρυφά και με τη βία τα ξένα και τα ιερά και τα όσια, και τα ιδιωτικά και τα δημόσια, λίγο λίγο, αλλά όλα μαζί. Αν κάποιος κάνει μια μεμονωμένη από αυτές τις αδικίες και δεν γλυτώσει, τιμωρείται και εξευτελίζεται φοβερά. Γιατί όσοι κάνουν ένα μεμονωμένο από αυτά τα αδικήματα αποκαλούνται ιερόσυλοι, δουλέμποροι, διαρρήκτες, καταχραστές και κλέφτες. Όταν όμως ένας, εκτός από την περιουσία των πολιτών σκλαβώσει και υποδουλώσει τους ίδιους, τότε, αντί για τους αισχρούς χαρακτηρισμούς, αποκαλείται ευτυχισμένος και καλότυχος, όχι μόνο από τους πολίτες αλλά και από τους άλλους, όσοι μάθουν ότι αυτός έχει διαπράξει αυτή την αδικία. Γιατί αυτοί που κατηγορούν την αδικία, την κατηγορούν όχι γιατί δεν θέλουν να κάνουν αδικίες, αλλά γιατί φοβούνται να τις υποστούν. Έτσι, Σωκράτη, η αδικία που έχει γίνει με επιτυχία είναι ισχυρότερη και ελευθεριότερη και επιβλητικότερη από τη δικαιοσύνη, και, όπως είπα στην αρχή, το συμφέρον του ισχυρότερου συμβαίνει να είναι το δίκαιο, ενώ το άδικο ωφελεί και συμφέρει τον ίδιο τον εαυτό του.

Αφού είπε αυτά ο Θρασύμαχος είχε κατά νου να φύγει, αφού, όπως ακριβώς ένας λουτράρης, μας είχε καταβρέξει στα αυτιά με τον ακατάπαυστο και μακρό λόγο του. Αλλά δεν τον άφηναν να φύγει οι παρόντες και τον ανάγκασαν να παραμείνει και να αιτιολογήσει τα λόγια που είχε πει. Και εγώ ο ίδιος βέβαια τον παρακάλεσα θερμά και του είπα: Πανέξυπνε Θρασύμαχε, αφού μας παρουσίασες τέτοιον εμπνευσμένο λόγο σκέφτεσαι τώρα να φύγεις, προτού μας εξηγήσεις ικανοποιητικά ή προτού να μάθεις αν έτσι είναι ή αλλιώς; Ή θεωρείς πως επιχειρείς να ορίσεις ένα πράγμα μικρής αξίας και όχι τον τρόπο ζωής, που εφαρμόζοντάς τον ο καθένας από μας μπορεί να ζήσει τον πιο ωφέλιμο βίο;

Γιατί, μήπως εγώ νομίζω πως αυτό είναι κάτι άλλο; είπε ο Θρασύμαχος.

Φαίνεσαι, είπα εγώ, πως δεν ενδιαφέρεσαι καθόλου για μας, ούτε σε νοιάζει, αν θα ζήσουμε χειρότερα ή καλύτερα αγνοώντας αυτό που ισχυρίζεσαι πως γνωρίζεις. Αλλά προθυμοποιήσου και φανέρωσέ μας, καλέ μου. Δεν θα σου βγει σε κακό ασφαλώς, αν ευεργετήσεις εμάς που είμαστε εδώ. Γιατί εγώ τουλάχιστον σου λέω για λογαριασμό μου ότι δεν πιστεύω ούτε νομίζω πως η αδικία είναι πιο κερδοφόρα από τη δικαιοσύνη, ακόμα κι αν κάποιος την αφήνει και δεν την παρεμποδίζει να κάνει ό,τι θέλει. Αλλά ας υπάρχει, καλέ μου, ο άδικος κι ας μπορεί να αδικεί είτε κρυφά είτε δια της βίας. Εμένα πάντως δεν με πείθεις ότι η αδικία είναι πιο κερδοφόρα από τη δικαιοσύνη. Τα ίδια λοιπόν, ίσως να πιστεύει και κάποιος άλλος από μας, όχι μόνο εγώ. Πείσε μας, λοιπόν, ικανοποιητικά, ότι δεν σκεφτόμαστε καλά με το να προτιμούμε τη δικαιοσύνη από την αδικία.

Και πώς να σε πείσω; είπε. Αν δεν έχεις πειστεί με όσα σου είπα μέχρι τώρα, τι άλλο να σου κάνω; Ή μήπως θέλεις να βάλω μέσα στην ψυχή σου τον λόγο μου;

Μα τον Δία, είπα εγώ, όχι βέβαια. Αλλά κατ' αρχάς, όσα λες να τα τηρείς ή, αν αλλάξεις γνώμη, να την αλλάξεις φανερά και να μην μας εξαπατάς. Βλέπεις τώρα λοιπόν, Θρασύμαχε - γιατί για μια ακόμα φορά γυρίζουμε στα προηγούμενα - πως ενώ αρχικά έδωσες τον ορισμό του πραγματικού γιατρού, κατόπιν, στον ορισμό του πραγματικού βοσκού, δεν θεώρησες καθόλου αναγκαίο να διατηρήσεις την ακριβολογία, αλλά νόμισες ότι αυτός, καθόσον είναι βοσκός, βόσκει τα πρόβατα αποβλέποντας όχι στο καλύτερο γι' αυτά, αλλά στην απόλαυση, όπως ακριβώς κάποιος καλεσμένος σε τραπέζι, ή, πάλι, στο να τα εμπορευτεί, σαν χρηματιστής και όχι βοσκός. Ενώ η ποιμενική δεν ενδιαφέρεται για τίποτα άλλο παρά για εκείνο που προορίζεται, πως δηλαδή να εξοικονομήσει το καλύτερο γι' αυτό. Γιατί όσον αφορά την ίδια, τα έχει ρυθμίσει αρκετά ικανοποιητικά, ώστε να είναι τέλεια, και έτσι δεν χρειάζεται τίποτα για να είναι η ποιμενική. Κατ' αυτό τον τρόπο, εγώ νόμιζα τώρα πως είναι αναγκαίο να παραδεχτούμε πως κάθε εξουσία, καθόσον είναι εξουσία, είτε πολιτική είτε ιδιωτική, δεν φροντίζει για τίποτε άλλο παρά μόνο για ό,τι συμφέρει τον υπήκοο και προστατευόμενό της. Εσύ έχεις τη γνώμη πως οι άρχοντες των πόλεων, οι πραγματικοί άρχοντες, διοικούν με τη θέλησή τους;

Δεν το νομίζω, μα τον Δία, αλλά το ξέρω καλά, είπε.

Μα τι λες, Θρασύμαχε, είπα εγώ. Δεν καταλαβαίνεις πως τις άλλες εξουσίες κανείς δεν θέλει εκούσια να τις ασκεί, αλλά ζητούν μισθό, με το σκεπτικό ότι οι ίδιοι δεν θα έχουν καμιά ωφέλεια από την άσκηση της εξουσίας, παρά μόνο οι αρχόμενοι; Πες μου ακόμα αυτό. Κάθε φορά δεν λέμε ότι κάθε τέχνη διαφέρει από τις άλλες στο ότι διαθέτει μια διαφορετική δυνατότητα; Μα μην αποκριθείς αντίθετα από τη γνώμη σου, μακάριε, για να τελειώνουμε κάπως.

Κατ' αυτό, είπε, είναι διαφορετική.

Και καθεμιά δεν μας παρέχει λοιπόν και κάποια ξεχωριστή ωφέλεια, αλλά όχι κοινή, όπως η ιατρική την υγεία, η κυβερνητική την ασφαλή ναυσιπλοϊα, και οι άλλες το ίδιο;

Βέβαια.

Και η μισθωτική, λοιπόν, δεν μας παρέχει μισθό; Γιατί αυτή είναι η δύναμή της. Ή μήπως εσύ ταυτίζεις την ιατρική και την κυβερνητική; Ή αν εσύ θέλεις να ορίσεις με ακρίβεια, όπως πρότεινες, αν κάποιος κυβερνήτης γίνεται καλά λόγω του ότι τον ωφελεί να ταξιδεύει στη θάλασσα, εξαιτίας αυτού κυρίως ονομάζεις την κυβερνητική ιατρική;

Όχι βέβαια, είπε.

Ούτε τη μισθωτική, φαντάζομαι, αν κάποιος που πληρώνεται έχει καλή υγεία;

Όχι, είπε.

Λοιπόν, μπορούμε να ονομάσουμε την ιατρική μισθωτική αν κάποιος που θεραπεύει παίρνει μισθό;

Όχι.

Δεν είπαμε πως κάθε τέχνη προσφέρει ιδιαίτερη ωφέλεια;

Έστω, είπε.

Ώστε η ωφέλεια που αποκομίζουν από κοινού όλοι οι τεχνίτες, είναι φανερό πως προέρχεται από κάποιο κοινό πράγμα που χρησιμοποιούν στην τέχνη τους.

Έτσι φαίνεται, είπε.

Ισχυριζόμαστε ότι οι τεχνίτες ωφελούνται παίρνοντας μισθό, ο οποίος προέρχεται από τη χρησιμοποίηση επιπροσθέτως της μισθωτικής τέχνης.

Συμφώνησε με δυσκολία.

Άρα, η ωφέλεια αυτή, η μισθοληψία, δεν έρχεται στον καθένα από την τέχνη του, αλλά αν πρέπει να το εξετάσουμε με ακρίβεια, η ιατρική παρέχει υγεία ενώ η μισθωτική μισθό, και η οικοδομική φτιάχνει σπίτια ενώ η μισθωτική μετά από αυτή, μισθό, και όλες οι υπόλοιπες με τον ίδιο τρόπο, καθεμιά εκτελεί το δικό της έργο και ωφελεί εκείνο στο οποίο είναι αφιερωμένη. Αν όμως δεν της καταβάλλεται και μισθός, έχεις τη γνώμη ότι ωφελείται ο τεχνίτης από την τέχνη του;

Δεν φαίνεται να ωφελείται, είπε.

Ώστε, λοιπόν, δεν ωφελεί όταν εργάζεται δωρεάν;

Έτσι νομίζω.

Λοιπόν Θρασύμαχε, είναι πια φανερό τούτο, ότι καμιά τέχνη ούτε εξουσία παρασκευάζει τη δική της ωφέλεια, αλλά αυτό που λέγαμε προηγουμένως, πως δημιουργεί και επιβάλλει την ωφέλεια του αρχόμενου, φροντίζοντας για το συμφέρον εκείνου που είναι κατώτερος και όχι για το συμφέρον του ισχυρότερου. Γι' αυτό βέβαια εγώ, φίλε Θρασύμαχε, έλεγα πριν λίγο, ότι κανένας δεν θέλει να διοικεί με τη θέλησή του και ν' ασχολείται για να επανορθώσει ξένες ζημιές, αλλά ζητά μισθό, γιατί αυτός που πρόκειται να ασκήσει την τέχνη του με επιτυχία δεν πράττει ούτε επιβάλλει, σύμφωνα με την τέχνη του, ποτέ το δικό του συμφέρον, αλλά του αρχόμενου. Γιατί εξαιτίας αυτών καθώς φαίνεται, σ' εκείνους που θα θελήσουν να διοικούν πρέπει να δίνονται ως μισθός χρήματα ή τιμητικές διακρίσεις, ενώ σε περίπτωση που δεν θελήσουν να διοικούν, τιμωρία.

Πως το εννοείς αυτό Σωκράτη; είπε ο Γλαύκωνας. Γιατί τους δύο μισθούς τους καταλαβαίνω, όμως την τιμωρία την οποία λες, και ως ένα βαθμό την αναφέρεις ως μισθό, δεν την κατάλαβα.

Δεν καταλαβαίνεις λοιπόν τον καλύτερο από τους μισθούς, για χάρη του οποίου διοικούν οι πιο συνετοί άνθρωποι, όταν θελήσουν να γίνουν άρχοντες; Ή δεν γνωρίζεις πως το να είναι κανείς φιλότιμος και φιλάργυρος θεωρείται και είναι ντροπή;

Το ξέρω, βέβαια, είπε.

Γι' αυτό τον λόγο λοιπόν, είπα εγώ, οι χρηστοί δεν θέλουν να κυβερνούν ούτε για χάρη των χρημάτων, ούτε για χάρη των τιμών γιατί ούτε μισθωτοί θέλουν ν' αποκαλούνται με το να παίρνουν φανερά μισθό για την εξουσία που ασκούν, ούτε κλέφτες με το να κερδίζουν κρυφά από το αξίωμά τους ούτε πάλι για χάρη της τιμής, γιατί δεν την αγαπούν. Πρέπει δηλαδή αυτοί να εξαναγκάζονται και να απειλούνται με τιμωρία, αν πρόκειται να θελήσουν να διοικούν. Γι' αυτό κινδυνεύει να θεωρηθεί αισχρό το να πηγαίνει κανείς με τη θέλησή του προς την εξουσία, χωρίς να περιμένει να τον αναγκάσουν. Η μεγαλύτερη όμως τιμωρία είναι να κυβερνιέται από κάποιο χειρότερό του, αν ο ίδιος δεν θέλει να κυβερνά. Αυτή μου φαίνεται ότι φοβούνται οι χρηστοί και διοικούν, όταν διοικούν. Μα και τότε ανεβαίνουν στην εξουσία, όχι σαν να βαδίζουν προς κάτι καλό ούτε σαν να επρόκειτο να ευεργετηθούν σ' αυτό, αλλά σαν σε κάτι αναγκαστικό και γιατί δεν έχουν καλύτερούς τους ούτε ισότιμους να τους την αναθέσουν. Γιατί, πιθανόν, αν υπήρχε μια πόλη με χρηστούς άνδρες, θα ήταν τόσο περιζήτητο το να αποφύγουν την άσκηση εξουσίας, όπως είναι σήμερα το να διοικούν, και εδώ θα γινόταν ολοφάνερο ότι πραγματικά ο αληθινός κυβερνήτης από τη φύση του είναι τέτοιος που να μεριμνά όχι για το δικό του αλλά για το συμφέρον του υπηκόου. Ώστε κάθε άνθρωπος που γνωρίζει θα προτιμούσε περισσότερο να ωφελείται από κάποιον άλλον, παρά να περιέλθει σε δυσχέρειες ωφελώντας άλλους αυτός. Σ' αυτό όμως εγώ δεν συμφωνώ στο παραμικρό με τον Θρασύμαχο, ότι τάχα δίκαιο είναι το συμφέρον του ισχυρότερου. Αλλά αυτό όμως θα το εξετάσουμε και αργότερα. Γιατί μου φαίνεται πολύ σπουδαιότερο αυτό που τώρα λέει ο Θρασύμαχος, ισχυριζόμενος πως είναι καλύτερη η ζωή του άδικου, παρά του δίκαιου. Εσύ λοιπόν, Γλαύκωνα, ποον από τους δυο προτιμάς και ποια άποψη σου φαίνεται να λέει το αληθινότερο;

Εγώ βέβαια, νομίζω, είπε, πως είναι ωφελιμότερη η ζωή του δίκαιου.

Μα άκουσες, είπα εγώ, πόσα πλεονεκτήματα του άδικου ανέφερε προηγούμενα ο Θρασύμαχος;

Τα άκουσα, αλλά δεν πείθομαι, είπε.

Θέλεις λοιπόν να τον πείσουμε, αν μπορέσουμε να βρούμε κάτι, πως δεν λέει την αλήθεια;

Πως δεν θέλω, είπε αυτός.

Αν λοιπόν, είπα εγώ, του αντιτάσσαμε στο επιχείρημά του ένα δικό μας, και του αναφέραμε λοιπόν πόσα πλεονεκτήματα έχει κανείς με το να είναι δίκαιος, και απαντήσει αυτός και μετά πάλι εμείς, θα έπρεπε να απαριθμήσουμε και να μετρήσουμε τα αγαθά που θα λέγαμε ο ένας στον άλλον, και θα είχαμε ανάγκη πια κάποιους δικαστές για ν' αποφασίσουν. Αν όμως εξετάσουμε συμφωνώντας ο ένας με τον άλλον, όπως προηγουμένως, τότε θα είμαστε οι ίδιοι δικαστές μαζί και ρήτορες.

Βεβαιότατα, είπε.

Ποιος από τους δύο τρόπους, είπα εγώ, σ' αρέσει;

Με αυτό τον τρόπο, είπε.

Έλα λοιπόν, είπα εγώ, Θρασύμαχε, απάντησέ μας από την αρχή. Ισχυρίζεσαι πως η τέλεια αδικία είναι ωφελιμότερη από την τέλεια δικαιοσύνη;

Βεβαιότατα και το ισχυριζομαι για τους λόγους που έχω πει.

Έλα λοιπόν, σε σχέση με αυτά τα δύο, τι λες; Το ένα από αυτά το αποκαλείς αρετή ενώ το άλλο κακία;

Γιατί όχι;

Δηλαδή τη δικαιοσύνη την ονομάζεις αρετή και την αδικία, κακία;

Έτσι φαίνεται, καλέ μου, όταν λέω κιόλας πως η αδικία ωφελεί, ενώ η δικαιοσύνη όχι.

Μα τότε τι;

Το αντίθετο, είπε αυτός.

Δηλαδή, τη δικαιοσύνη την ονομάζεις κακία;

Όχι, αλλά πολύ μεγάλη ανοησία.

Άρα την αδικία την ονομάζεις κακοήθεια;

Όχι, αλλά εξυπνάδα, είπε.

Δηλαδή και οι άδικοι, Θρασύμαχε, σου φαίνεται πως είναι και φρόνιμοι και καλοί;

Όσοι από αυτούς τους ανθρώπους μπορούν ν' αδικούν τέλεια και να υποδουλώνουν πόλεις και έθνη, είπε. Εσύ, όμως ίσως νομίζεις πως εννοώ αυτούς που αφαιρούν πορτοφόλια. Ωφελούν, βέβαια, είπε αυτός, και κάτι τέτοια, εάν όμως μείνουν απαρατήρητα. Αλλά δεν αξίζουν τον κόπο, παρά αυτά που τώρα δα έλεγα.

Ως προς αυτό δεν αγνοώ τι θέλεις να πεις, αλλά απόρησα με τούτο, αν κατατάσσεις την αδικία στην κατηγορία της αρετής και της σοφίας, τη δικαιοσύνη όμως στα αντίθετα.

Και βέβαια, έτσι κατατάσσω.

Αυτό, είπα εγώ, είναι πιο στέρεο και κανένας, φίλε μου, δεν μπορεί εύκολα να πει κάτι. Γιατί αν παραδεχόσουν ότι η αδικία ωφελεί, αλλά μαζί με αυτό και ότι η κακία είναι αισχρή, όπως μερικοί άλλοι, θα μπορούσαμε να πούμε κάτι, σύμφωνα με αυτά που πιστεύουμε. Τώρα όμως είναι φανερό πως θα ισχυριστείς ότι αυτή, η αδικία, είναι και καλή και ισχυρή, και θα της προσδώσεις όλους εκείνους τους χαρακτηρισμούς που εμείς αποδίδουμε στη δικαιοσύνη, αφού τόλμησες να την κατατάξεις στην αρετή και στη σοφία.

Πολύ σωστά, είπε.

Αλλά όμως, είπα εγώ, πρέπει να διηγηθώ λεπτομερώς χωρίς δισταγμό το εξεταζόμενο ζήτημα, μέχρις ότου αντιληφθώ ότι λες εκείνα ακριβώς που σκέφτεσαι. Γιατί μου φαίνεται πως εσύ τώρα, Θρασύμαχε, δεν αστειεύεσαι διόλου, αλλά λες αυτά που πιστεύεις για την αλήθεια.

Μα τι σε νοιάζει εσένα, αν εγώ νομίζω κάτι ή όχι, και δεν ελέγχεις τα λεγόμενά μου δηλαδή;

Δεν με νοιάζει, καθόλου, είπα εγώ. Αλλά προσπάθησε να μου απαντήσεις γι' αυτά, σε κάτι ακόμα. Σου φαίνεται πως ο δίκαιος θέλει να έχει περισσότερα από κάποιον άλλο δίκαιο;

Με κανένα τρόπο, είπε. Γιατί δεν θα ήταν γελοίος και ανόητος, όπως ακριβώς τώρα.

Μα τότε; Μήπως θέλει να είναι ανώτερος από κάποια δίκαιη πράξη;

Ούτε από δίκαιη πράξη, είπε.

Θα θεωρούσε όμως άξιο να υπερτερεί του άδικου ή δεν θα το θεωρούσε;

Θα το θεωρούσε δίκαιο και θα είχε την αξίωση, αλλά δεν θα μπορούσε, είπε αυτός.

Όμως δεν σε ρώτησα, αυτό, είπα εγώ, αλλά αν ο δίκαιος δεν έχει την αξίωση ούτε θέλει να υπερτερεί από έναν άλλο δίκαιο, ενώ σε σχέση με έναν άδικο θέλει.

Έτσι συμβαίνει βέβαια, είπε.

Και ο άδικος; Δεν έχει την αξίωση να πλεονεκτεί από τον δίκαιο και από τη δίκαιη πράξη;

Πως όχι, αφού αυτός έχει την αξίωση να υπερέχει έναντι όλων; είπε.

Οπότε, ο άδικος θα υπερέχει και από έναν άλλο άδικο άνθρωπο και από την άδικη πράξη και θα συναγωνιστεί για να τους ξεπεράσει όλους κατά πολύ;

Ναι.

Ας πούμε, λοιπόν, το εξής, είπα. Ο δίκαιος δεν θέλει να υπερέχει από τον όμοιό του αλλά από τον ανόμοιό του, ενώ ο άδικος και από τον όμοιό του και από τον ανόμοιό του;

Το έχεις διατυπώσει τέλεια, είπε.

Ο άδικος είναι και φρόνιμος και καλός, ενώ ο δίκαιος ούτε το ένα ούτε το άλλο;

Και τούτο καλά το είπες, απάντησε.

Λοιπόν, είπα εγώ, ο άδικος μοιάζει στο φρόνιμο και στον καλό ενώ ο δίκαιος δεν μοιάζει;

Γιατί, δεν μπορεί, είπε αυτός που είναι τέτοιος να έχει μοιάσει σε αυτούς, ενώ ο άλλος να μην έχει μοιάσει;

Ωραία. Άρα ο καθένας τους είναι τέτοιος που να μοιάζει στους ομοίους του;

Γιατί δεν μπορεί; είπε.

Ας είναι, Θρασύμαχε. Αποκαλείς κάποιον μουσικό, ενώ έναν άλλον άμουσο;

Ναι.

Ποιον από τους δυο αποκαλείς γνωστικό και ποιον ανόητο;

Τον μουσικό, βέβαια, γνωστικό, ενώ τον άμουσο, ανόητο.

Δηλαδή, σε σχέση με όσα είναι γνωστικός τον λες και καλό, και σε όσα ανόητος τον λες κακό;

Ναι.

Εμπρός λοιπόν, είπα εγώ, συμπλήρωσέ μου και το υπόλοιπο μέρος της διασκέδασης, απαντώντας όπως ακριβώς και τώρα. Επειδή οι δίκαιοι φαίνονται σοφότεροι και ανώτεροι και δυνατότεροι να πράξουν κάτι, ενώ οι άδικοι δεν έχουν τη δύναμη να κάνουν μεταξύ τους τίποτα. Αλλά όμως δεν λέμε ολόκληρη την αλήθεια γι' αυτούς που ισχυριστήκαμε πως με συνεργασία μεταξύ τους πέτυχαν κάτι σπουδαίο, παρ' ότι ήταν άδικοι γιατί αν ήταν καθ' ολοκληρίαν άδικοι δεν θα μπορούσαν να κρατηθούν μακριά ο ένας από τον άλλο, αλλά είναι φανερό ότι απόμενε σ' αυτούς κάποια δικαιοσύνη, που τους έκανε να μην αδικούν τους συντρόφους τους, καθώς στρέφονταν εναντίον άλλων, και λόγω αυτής έπραξαν όσα έπραξαν. Επιδόθηκαν, μάλιστα, με ορμή στα αδικήματα, ενώ ήταν μόνο κατά το ήμισυ άδικοι, γιατί οι τελείως κακοί και οι τελείως άδικοι είναι και εντελώς ανήμποροι να πράξουν κάτι. Συνειδητοποιώ λοιπόν, πως έτσι είναι αυτά και όχι όπως τα όρισες εσύ στην αρχή. Πρέπει να εξετάσουμε, λοιπόν, αν οι δίκαιοι ζουν καλύτερα από τους άδικους και είναι πιο ευτυχισμένοι - αυτό θα το δούμε αργότερα. Φαίνονται λοιπόν, νομίζω, και τώρα, απ'όσα είπαμε. Όμως ας το εξετάσουμε καλύτερα. Γιατί δεν πρόκειται για ένα αμελητέο ζήτημα, αλλά για τον τρόπο που πρέπει να ζει κανείς.

Εξέτασέ το λοιπόν, είπε.

Το εξετάζω, είπα εγώ, μα τώρα πες μου, σου φαίνεται πως το άλογο έχει να εκτελέσει κάποιο έργο;

Βέβαια.

Άρα λοιπόν θεωρείς σαν έργο του αλόγου ή οποιουδήποτε άλλου ζώου, αυτό που μόνο μ' εκείνο το ζώο μπορεί να εκτελέσει κάποιος ή μόνο ό,τι μ' εκείνο μπορεί να εκτελέσει άριστα.

Δεν καταλαβαίνω, είπε.

Άκου αυτό, μπορείς να δεις με τίποτε άλλο εκτός από τα μάτια;

Όχι βέβαια.

Τότε; Μπορείς ν' ακούσεις με τίποτε άλλο εκτός από τα αυτιά;

Καθόλου.

Οπότε, δικαιολογημένα λέμε πως αυτές είναι οι λειτουργίες τους;

Βεβαιότατα.

Το κλήμα όμως του αμπελιού δεν μπορείς να το κόψεις και με το μαχαίρι και με σμίλη και με πολλά άλλα εργαλεία;

Πως δεν μπορώ;

Αλλά με κανένα όμως, νομίζω, δεν μπορείς να το κόψεις τόσο καλά, όσο με το κλαδευτήρι που είναι φτιαγμένο γι' αυτό τον σκοπό.

Αλήθεια.

Άρα λοιπόν δεν θα θεωρήσουμε αυτή για λειτουργία του;

Θα τη θεωρήσουμε βέβαια.

Τώρα λοιπόν, νομίζω πως θα καταλάβεις καλύτερα αυτό που σε ρώτησα προηγουμένως, αν το έργο κάθε πράγματος είναι αυτό το οποίο ή μόνο με τούτο εκτελεί κανείς ή εκτελεί καλύτερα απ' όσο με τ' άλλα.

Λοιπόν, είπε, καταλαβαίνω και νομίζω πως αυτό είναι το έργο του κάθε πράγματος.

Ας είναι, είπα εγώ. Δεν νομίζεις δηλαδή πως σε κάθε πράγμα που επιτελεί μια λειτουργία υπάρχει και αρετή; Ας επιστρέψουμε πάλι στα ίδια. Δεν είπαμε πως τα μάτια έχουν ένα έργο;

Έχουν.

Άρα λοιπόν δεν υπάρχει και αρετή των ματιών;

Υπάρχει.

Μα τότε και τα αυτιά δεν εκτελούν ένα έργο;

Ναι.

Έχουν και αρετή;

Έχουν.

Και αυτό συμβαίνει και με όλα τ'άλλα πράγματα ή όχι;

Συμβαίνει.

Πρόσεξε όμως θα μπορούσαν ποτέ τα μάτια να επιτελέσουν σωστά τη λειτουργία τους, αν δεν είχαν τη δική τους ξεχωριστή αρετή, αλλά αντί για αρετή είχαν κακία;

Μα πως θα μπορούσε; είπε γιατί ίσως να εννοείς την τυφλότητα, αντί την όραση.

Όποια κι αν είναι, είπα εγώ, η αρετή τους γιατί δεν σε ρωτώ ακόμα γι' αυτό, αλλά αν τα διάφορα πράγματα εκτελούν σωστά το έργο τους με τη δική τους αρετή ή αν με την κακία το εκτελούν κακά.

Αλήθεια είναι αυτό που λες, είπε.

Δηλαδή και τα αυτιά, αν χάσουν την αρετή τους, θα εκτελέσουν κακά τον προορισμό τους;

Βέβαια.

Κατατάσσουμε λοιπόν και όλα τ' άλλα σ' αυτή την αρχή;

Έτσι μου φαίνεται.

Εμπρός λοιπόν, μετά από αυτά εξέτασε και το εξής: Η ψυχή έχει κάποιο έργο, που με κανένα άλλο από τα πράγματα που υπάρχουν δεν μπορείς να εκτελέσεις, που αυτό είναι το να φροντίζει, να διοικεί και να σκέφτεται και να κάνει όλα αυτά, που ξέρουμε πως δεν μπορούμε να τα αποδώσουμε δίκαια σε τίποτε άλλο παρά στην ψυχή, και λέμε πως αυτά της ανήκουν;

Σε κανένα άλλο.

Και για τη ζωή πάλι; Δεν θα πούμε πως είναι έργο της ψυχής;

Βεβαιότατα, είπε.

Δηλαδή ισχυριζόμαστε πως και η ψυχή έχει μια αρετή;

Το ισχυριζόμαστε.

Άρα λοιπόν, Θρασύμαχε, αν χάσει η ψυχή τη δική της αρετή, θα εκτελέσει καλά το έργο της ή είναι αδύνατο;

Είναι αδύνατο.

Αναγκαστικά λοιπόν η κακή ψυχή κακά κυβερνά και κακά φροντίζει, ενώ η καλή όλα αυτά τα πράττει σωστά.

Αναγκαστικά.

Δεν συμφωνήσαμε, όμως, πως αρετή της ψυχής είναι η δικαιοσύνη, ενώ η αδικία κακία;

Βεβαίως και συμφωνήσαμε.

Άρα η δίκαιη ψυχή και ο δίκαιος άνθρωπος, θα ζήσουν σωστά, ενώ ο άδικος κακά;

Κατά τα λεγόμενά σου έτσι φαίνεται, είπε.

Όποιος, λοιπόν, ζει καλά δεν είναι καλότυχος και ευτυχισμένος, ενώ αυτός που δεν ζει καλά το αντίθετο;

Πως όχι;

Ο δίκαιος επομένως, είναι ευτυχισμένος, ενώ ο άδικος δυστυχισμένος.

Ας το δεχτούμε, είπε.

Δεν ωφελεί όμως το να είναι κανείς δυστυχισμένος, αλλά ευτυχισμένος.

Πως όχι;

Ποτέ λοιπόν, καλότυχε Θρασύμαχε, δεν είναι ωφελιμότερη η αδικία από τη δικαιοσύνη.

Αυτά εσύ, Σωκράτη, είπε, να τα εκλάβεις σαν τραπέζι στα Βενδίδεια.

Που μου παρέθεσες εσύ, Θρασύμαχε, είπα εγώ, αφότου έγινες απέναντί μου πράος και σταμάτησες ν' αγανακτείς. Μα δεν γιόρτασα αρκετά, όχι εξαιτίας σου, αλλά εξαιτίας μου. Όπως ακριβώς οι λιχούδηδες, από αυτό που προσφέρεται πάντα αρπάζουν και δοκιμάζουν, προτού απολαύσουν αρκετά το προηγούμενο, έτσι κι εγώ νομίζω, προτού βρούμε εκείνο που ζητούσαμε στην αρχή, τι είναι δηλαδή η δικαιοσύνη, αφού άφησα εκείνο όρμησα να εξετάσω τα σχετικά με αυτό, αν είναι κακία και αμάθεια ή σοφία και αρετή. Και όταν αργότερα πάλι προέκυψε από τον διάλογο πως η αδικία είναι ωφελιμότερη από τη δικαιοσύνη, δεν απέφυγα να μην εισβάλλω από εκείνο σε αυτό, οπότε, τώρα συνέβη να μην μάθω τίποτα από τη συζήτηση. Γιατί αν δεν ξέρω τι είναι το δίκαιο, τότε με δυσκολία θα αποφανθώ αν συμβαίνει να έχει κάποια αρετή ή όχι, και τι από τα δύο είναι αυτός που το κατέχει, δυστυχής ή ευτυχής.