Cordon rond katholieken

Peter Vande Vyvere

Oranje-blauw of niet, het cordon sanitaire rond katholieken is springlevend. Dat bleek vorige week tijdens een stemming in de senaat over de kandidatuur van federaal volksvertegenwoordigster Mia De Schamphelaere (CD&V) als plaatsvervangend rechter voor het Grondwettelijk Hof. Zo’n voordracht van een (oud-)parlementslid komt afwisselend een van de traditionele grote partijen toe en wordt normaliter probleemloos door de andere fracties gesteund. Niet zo in het geval van De Schamphelaere. En wel om ideologische redenen: haar gelovig-ethisch profiel stootte op tegenkanting. Voor het eerst in het bijna 25-jarige bestaan van het Hof werd een kandidaat – en dan nog een plaatsvervanger – om inhoudelijke motieven geweerd. Ondanks de groeiende openheid voor religie in onze samenleving worden katholieken in de politiek kennelijk niet als volwaardige medespelers bejegend.

Wat is het Grondwettelijk Hof? Sinds de staatshervorming van 1970 kunnen in ons land gemeenschappen en gewesten voor sommige materies zelf wetsbepalingen uitvaardigen. Om over bevoegdheidsoverschrijdingen te waken, werd in 1984 een gespecialiseerd rechtscollege, het Arbitragehof, opgericht. Na de grondwetsherziening van 1988 nam de bevoegdheid van het Hof toe. Het kan nu ook beoordelen of wetsbepalingen met de fundamentele principes van de grondwet stroken: het gelijkheidsbeginsel, het verbod tot discriminatie, de vrijheid van onderwijs, het recht op privacy, de vrijheid van meningsuiting, de bescherming van vreemdelingen. Vandaar de recente naamsverandering in Grondwettelijk Hof.
Het college bestaat uit twaalf rechters: de helft Nederlands- en de helft Franstaligen. Zes van hen zijn oud-parlementsleden, de anderen gespecialiseerde juristen. Mensenrechtenspecialist Marc Bossuyt, een jurist met Open VLD-profiel, is sinds 9 oktober de Nederlandstalige voorzitter. Omdat de bevoegdheden van het Hof de fundamenten van ons democratisch samenleven raken, moeten de verschillende mens- en maatschappijvisies en levensovertuigingen vertegenwoordigd zijn.

Mocht De Schamphelaere vreemde, extreme opvattingen huldigen, zou je begrijpen dat de democratie alarm slaat en ingrijpt. De 46-jarige Edegemse juriste en volksvertegenwoordigster is evenwel eenvoudigweg… een overtuigd katholiek. Daar heeft ze als Vlaams parlementslid en geco-opteerd senator nooit een geheim van gemaakt. In het Vlaams Parlement kwam ze voor de vrijheid van onderwijs op. Tijdens het euthanasiedebat en in andere bio-ethische discussies in de senaat – over medische begeleide voortplanting, navelstrengbloedbanken en commercieel draagmoederschap – gaf ze blijk van een consequent personalistische visie op menselijke waardigheid.

De Schampelaere schermt evenwel nooit met geloofsargumenten, maar voert – naar goede katholieke gewoonte – een rationeel discours, is bereid tot compromis en neemt de dialoog met andere overtuigingen ernstig. Dat hoort zo in een echt pluralistische samenleving. Actief pluralisme vreest de particuliere overtuiging niet, maar brengt de verschillende opvattingen in gesprek, als even zoveel waardevolle bijdragen aan het gemeenschappelijk goed. Dat verrijkt het politieke debat, en onmiskenbaar ook het juridische bestel.

Daarom is de demarche van de senatoren zo onrustwekkend. Ze zegt bovendien veel over de verhouding tussen de partijen aan de federale onderhandelingstafel. De stemming in de senaat was geheim, maar met 27 tegenstemmen op 57 staat het buiten kijf dat De Schamphelaere ook tegenwind kreeg van partners uit de nieuwe meerderheid (CDH, Open VLD of MR). De paarse reflex is blijkbaar nog altijd sterker dan de oranje-blauwe. ,,Het is in elk geval een aanwijzing dat de cohesie nog niet is wat ze zou moeten zijn,’’ zei senator Etienne Schouppe, de politieke secretaris van CD&V, het voorbije weekend in een gesprek met De Standaard. En ook: ,,Dit getuigt van een gebrek aan tolerantie tegenover mensen die bepaalde waarden uitdragen.’’

Dat laatste is het ergste, want het overstijgt het partijpolitieke niveau. Het zegt iets over de kwaliteit van het maatschappelijke debat. Intellectuele milieus van allerlei slag benadrukken dat de Europese samenleving nood heeft aan een assertiever en identiteitsbewust christendom. Lees in dit nummer de interviews met tv-maker Jan Leyers (blz. 6) en de Franse geleerde Paul Valadier (blz. 7). Het is hemeltergend dat uitgerekend de Belgische parlementaire ‘denkkamer’ voor een achterhaalde levensbeschouwelijke neutraliteit opteert in de vorm van een beroepsverbod voor overtuigde katholieken.
Dat vergt van christenen een grote assertiviteit. De test zal trouwens niet lang op zich laten wachten. Tijdens deze legislatuur wordt in het parlement waarschijnlijk ‘open’ en zonder regeringsinmenging gediscussieerd over ethische thema’s als euthanasie voor minderjarigen. Op dit punt moest Schouppe, die het liever anders zag, bakzeil halen voor formateur Yves Leterme (CD&V). Ook na paars blijven het uitdagende tijden.