Reactie
van Br. Dr. René Stockman, Generale Overste Broeders van Liefde
BRUSSEL
(RKnieuws.net) - Het werd gisteren in de media ruim uitgesmeerd: Hugo Claus was
overleden, en wel op het moment dat hij zelf had bepaald. Hij had dus euthanasie
gepleegd, wellicht volgens de procedure zoals de wet het in België mogelijk
maakt.
Dat men via
interviews en getuigenissen probeert terug te kijken naar de unieke
schrijversloopbaan van deze bekende Belg is terecht. Claus heeft zijn sporen
verdiend, los van het feit dat we het al dan niet met de inhoud van zijn
geschriften en zijn levensfilosofie eens hoeven te zijn. Jawel, er is ruimte
voor verscheidenheid, ook in de wereld van de literatuur.
Maar de wijze waarop wordt omgegaan met de euthanasie die Claus pleegde, de
wijze dat sommigen deze daad niet alleen proberen goed te praten maar zelfs als
summum van edelmoedigheid de hemel inprijzen, stoot tegen de borst. Zelfs
diegene die op die dag nog premier was van de federale regering doet uitspraken
die ons de wenkbrauwen doen fronzen. Kan hij als eerste minister van alle
Belgen, dus ook van mij, een dergelijke tendentieuze stelling innemen?
Persoonlijk kan en mag hij dat, maar mag hij dit ook als ambtsdrager die alle
Belgen, en dus alle gezindheden moet vertegenwoordigen en vooral respecteren?
“Het was tijd dat het uit was” titelt De Standaard het redactioneel artikel,
refererend naar de woorden die Claus zelf zou gezegd hebben, maar dan op zijn
West-Vlaams. Zijn dementerend proces, dat onder de naam Alzheimer wordt
omschreven, was, dixit Minister Verhofstadt “een onontkoombaar en ondraaglijke
kwelling geworden”. Hij kon zijn woorden niet meer omvormen tot heldere frasen.
Dat was dus zijn reden om euthanasie te vragen en te verkrijgen.
Ik ken veel mensen die hun woorden niet meer vinden, die hun woorden zelfs
nooit hebben gevonden, laat staan deze tot heldere frasen kunnen of konden
omvormen. Is het leven van die mensen dan waardeloos geworden? Hebben zij het
recht, en misschien na de ophemeling van het geval Claus, de plicht om
euthanasie te vragen, om de maatschappij toch niet meer tot last te zijn, om
hun familie te bevrijden van een zorg die wel eens lang zou kunnen duren. Heeft
Hugo Claus nagedacht wanneer hij deze stap zette welke boodschap hij zou geven
naar deze mensen toe, naar hun omstanders toe, naar hun verzorgers toe, naar de
ruimere samenleving toe? Hij heeft het vanuit zijn mensbeeld wellicht als een
individueel recht beschouwd dit te kunnen doen, maar dan heeft hij toch het
sociale impact van zijn daad onderschat. Vanuit zijn levensvisie waren lijden
en aftakeling wellicht in oppositie met een waardevol leven, maar ook hier
heeft hij toch een belangrijke realiteit van het leven ontkend: dat waardevol
leven niet alleen afhangt van capaciteiten die men al dan niet kan ontwikkelen
en dat men als medemens juist wordt uitgenodigd anderen te helpen wanneer ze in
hun capaciteiten falen, waarin nieuwe facetten van medemenselijkheid kunnen
opbloeien. Het was uiteraard zijn visie en daar willen we in een maatschappij
waar ruimte is voor verscheidenheid respect voor opbrengen, ook al strookt het
niet met ons mensbeeld en onze levensvisie.
Maar dat vooraanstaanden, en de media in het algemeen, de daad en de
omstandigheden waarin deze daad werd gesteld, als een edelmoedige acte
aanprijzen, doet veel vragen stellen. Dat is meer dan tendentieus. Hier
pretendeert een bepaalde groep in de samenleving, met een bepaalde
levensfilosofie, de norm voor de gehele samenleving te bezitten en begaat de
arrogantie deze op te dringen aan eenieder. Zij die er een andere gedachte op
nahouden zullen na al die verklaringen het behoorlijk moeilijk hebben om nog
openlijk te durven spreken, en indien ze het toch aandurven en voor hun mening
uitkomen dan weten ze dat ze als achterhaald, eng, dom, kwezelachtig zullen
worden afgedaan. Het duidt ook hoever een samenleving zonder het eigenlijk te
beseffen wordt meegesleurd met visies die normbepalend worden, indien ze maar
genoeg herhaald worden, als evidenties binnen de media worden voorgesteld.
Onder de mom van vrijheid van mening worden we gedwongen een opgedrongen mening
in vrijheid over te nemen. De ethiek moet een consensus worden, van hogerop
geprogrammeerd. Die ethiek moeten we volgen, aanhangen, dan pas voldoen we nog
aan de maatschappelijke norm en zijn we weer mee.
Voor hen die met lijden en aftakeling te maken hebben, in eigen leven of in de
familiekring, en wie is daarvan gevrijwaard, of die via de werksituatie met
lijden en aftakeling dagelijks moeten omgaan, is het de zoveelste kaakslag die
ze ontvangen. Kijk nu eens naar Claus: die heeft de moed gehad er een eind aan
te maken, zijn familie niet meer tot last te zijn, de ziekteverzekering niet op
te zadelen met medische en verzorgingskosten, hij heeft ruimte aan anderen
gegeven. Mensen met een aangeboren handicap, liefst voor dat je geboren wordt,
mensen met een chronische ziekte, met een dementerend proces: neem je lot in
eigen hand of laat je helpen door anderen en wees edelmoedig. Doe het vooral
“sereen, waardig en moedig, en neem de regie van uw leven in eigen handen”,
zoals Piryns, de toekomstige biograaf van Claus het in het redactieartikel nog
maar eens verwoordt. Ode aan het leven van de volmaakten, van de succesvollen,
die hun woorden tot heldere frasen kunnen kneden. In de “brave new world” is
alleen nog plaats voor hen. Misschien is het dat juist in België waar we het
meest verdriet moeten voor hebben.
BRUSSEL (RKnieuws.net) - "De verhitte discussies van de laatste dagen naar aanleiding van de euthanasie van Hugo Claus en de verwijtende taal die daarbij gebruikt wordt doet ons de vraag stellen of er alsnog een sereen overleg mogelijk is. Het heeft meer weg van een duel waarin het recht door de sterkste wordt opgeëist, en dat in een debat over leven en dood". Dat stelt broeder René Stockman, generale overste van de Broeders van Liefde, vandaag/vrijdag.
"De voorwaarde om tot een debat te komen zal erin
moeten liggen dat we a priori erkennen en aanvaarden dat er een aantal
fundamentele verschillen zijn die niet zomaar in een consensusmodel kunnen
worden gevat. En het feit dat men van mening verschilt over deze fundamentele
aangelegenheden, zou geen aanleiding mogen geven tot scheldpartijen of pogingen
om elkaar het zwijgen op te leggen. Misschien moeten we voorafgaand eens
proberen te luisteren naar elkaar om te ontdekken op welk niveau deze
fundamentele verschillen zich bevinden en op welke punten dan toch tot een
vergelijk kan worden gekomen", aldus broeder Stockman.
"Het start met de visie op het leven, met de overtuiging of er al dan niet
een leven is na de dood. Dit heeft een zeer grote weerslag op de wijze dat men
het eigen leven nu ervaart, dat men het lijden daarin een plaats probeert te
geven en dat men met het lijden omgaat. Niemand verlangt lijden, aftakeling,
onvolmaakt leven, maar deze realiteit heeft men niet in handen. Men moet het
ondergaan, men kan het proberen te milderen en te verzachten, maar eraan
ontsnappen kan niemand. Voor iemand die alleen in dit leven gelooft is lijden
en aftakeling negatief en zinloos en de grote verstoorder van het leven zelf;
voor iemand die gelooft in een leven na de dood kan het perspectief op een
beter leven na de dood het absoluut negatieve van het lijden en de aftakeling
milderen en aan het lijden zelfs een zin geven", stelt de broeder.
"Ook de visie die men heeft op de mens is een belangrijk en mijn inziens
een fundamenteel verschilpunt. Wanneer men een individualistische mensvisie
hanteert en de persoonlijke vrijheid op een absolute wijze invult, stelt men
dat men alleen aan zichzelf verantwoording moet afleggen voor de daden die men
stelt. Als men daarentegen een personalistische mensvisie hanteert, ziet men de
mens als een persoon geplaatst in een sociale context en tegelijk verantwoordelijk
voor en gedragen door die gemeenschap. Dit zal een andere invulling geven aan
het concept vrijheid en de absolute vrijheid relativeren tot een geëngageerde
vrijheid, waarbij iedere daad ook een sociale repercussie heeft", zegt hij
verder.
"Met de visie van de mens gaat het in het debat veelal over de invulling
die men wil geven aan het begrip "kwaliteit" van het leven. Wanneer
men deze kwaliteit afhankelijk stelt van de menselijke capaciteiten op
verstandelijk, fysisch, psychologisch en/of sociaal vlak, de nuttigheid die
iemand nog heeft in de maatschappij of het genot dat hij of zij nog kan hebben
in dit leven, zal men een andere gradatie geven aan de waarde van het leven dan
wanneer men een ruimere invulling geeft aan kwaliteit en deze aan het leven als
dusdanig koppelt. Laat men met andere woorden de waarde van het leven afhangen
van de afzonderlijke ingrediënten die de kwaliteit bepalen, of geeft men nog
waarde aan het leven op zich, ook als deze ingrediënten gedeeltelijk of geheel
afwezig zijn?"
"De grote levensfilosofieën zullen aan deze visies een eigen invulling
geven. Het is normaal dat wanneer in een gemeenschap verschillende
levensfilosofieën aanwezig zijn, verschillende visies naast elkaar komen te
staan. Er moet ruimte gegeven worden aan deze verschillende visies om zich te
uiten. Het is ook normaal dat zij verlangen hun visie kenbaar te maken,
argumenten aan te brengen om hun visie te staven en in dialoog te treden. Een
overheid moet erover waken dat deze visies kunnen geuit worden en men moet er
ook naar luisteren. Consensus kan hier niet de doelstelling zijn, en er kan
niet vanuit een consensusmodel vertrokken worden. Zo hebben de vrijzinnigen
even veel recht om te spreken als de katholieken, om deze twee grote
levensfilosofieën te noemen. Het gaat niet op dat omwille van een vroeger
sociologisch overwicht één van deze levensfilosofieën nu moet zwijgen, of dat
één nu moet denken de waarheid in pacht te hebben. Wanneer men overtuigd is van
een waarheid, mag men die toch aanbieden aan de ander, met argumenten omkleden,
zonder deze te willen opdringen of zonder agressief te worden wanneer de andere
deze waarheid naast zich neerlegt", aldus broeder Stockman.
"Iedere burger heeft recht op leven, en een gemeenschap moet zorgen dat
dit leven gerespecteerd, beschermd, ondersteund en bevorderd wordt. Ik denk dat
niemand dit zal ontkennen. Een gemeenschap moet proberen te komen tot een zeer
algemene en ruime visie op het leven dat door deze burgers kan onderschreven
worden en waarin deze burgers kunnen zeggen: ja, dat is de gemeenschap waarin
ik mij thuis kan voelen, waarin ik mij veilig voel. Misschien moet geprobeerd
worden eerst deze dialoog te voeren vooraleer men overgaat tot het verder
bepalen hoe men dan dit leven wil invullen vanuit de verschillende
levensfilosofieën, wat de wederzijdse rechten en plichten zijn, wat de zorg is
die men als gemeenschap wil ontwikkelen om dit leven te garanderen, te
beschermen, hoe men wettelijk omgaat met het begin en einde van dit leven.. Het
is een dialoog die een ruimer platform vraagt dan een regering, een parlement,
een minderheid of een meerderheid. Het is een dialoog die ons allen
aangaat", zo besluit broeder Stockman. (tb)
Artikel van Dr. Lieve Van Ermen
Beiden waren eminente schrijvers, hadden een zeer hoge
eigendunk en beiden waren te beroerd om in die dunk "af te takelen"
en cynisme was hen niet vreemd. Zo zijn de gevleugelde woorden: "un être
humain n'est qu'un sac de peau." van de schrijverfilosoof De Montherlant.
In 1972 schoot de Montherlant zich in zijn eenzaam Parijs appartement een kogel
door het hoofd met witte handschoenen, omdat hij zag dat hij blind werd en die
gedachte hem psychisch zo ondraaglijk werd dat hij zich zelf van het leven benam.
Hugo Claus vroeg in 2008 , 36 jaar later om euthanasie, wanneer hij het verdict
had horen vallen: Ziekte van Alzheimer ... neen , de gedachte in het oog van
iedereen als "debiel" over te komen , was hem
"ondraaglijk": bij elk van hen gaf de privé barometer van wat
"ondraaglijk" is de doorslag. Claus woonde hic et nunc in België, met
één van de meest 'vooruitstrevende' euthanasiewetgevingen ter wereld, waardoor
Belgische artsen en wetenschappers door buitenlanders op medische congressen van
geriatrie vaak op boegeroep worden onthaald! In het Frankrijk van 1972 bestond
die wet niet, en nu al evenmin, waardoor Mme Chantal Sébire , pas bekend in de
media om haar gelaatsdeformerende kankergezwel dat onbehandelbaar was , de
Franse staat en haar burgers voor schut zette, toen ze daags nadat haar
euthanasieverzoek was geweigerd, ze zelf de dood vond.
Wat de eerste twee gemeenschappelijk hadden? Ze pleegden zelfmoord en begeleide
euthanasie uit hoogmoed, zoals Icarus in de mythologie, en Lucifer van Vondel ook
ten val kwamen en dit is op zich geen heldhaftige daad.
De filosofen Socrates (399 VC) en Seneca (41 NC) werden enerzijds bij de
Grieken en anderzijds bij de Romeinen, wel "verplicht"door het
toenmalige establishment respectievelijk de gifbeker te drinken en de aders te
openen, want hun "sublieme geest" "vergiftigde "de
maatschappij , hun invloed was nefast op de media van die tijd en ze moesten de
moed hebben om zelf de beker leeg te drinken en de funeste daad te stellen ...
België heeft een zéér geavanceerde wetgeving over euthanasie, die de vrije mens
naargelang van zijn levensbeschouwing, vrij de mogelijkheid biedt tot
zelfbeschikking over zijn levenseinde, wanneer een aanhoudend groot ,
ondraaglijk fysisch en psychisch lijden ten gevolge van een ongeval of ziekte,
dat niet kan worden gelenigd.
Moeten we nog een brug verder? En ook een "opening" laten naar
kinderen en dementerenden?
Dementie an sich is geen reden, doch wanneer deze gecompliceerd wordt met
pijnlijke kanker of een andere bijkomende ziekte, kan de patiënt niet zelf meer
beslissen. Zou het dan beter zijn bv. een trio van gespecialiseerde artsen,
samen mede te laten beslissen? De familie kan "gehoord" worden, omdat
zij weet hoe hun naaste familielid erbij leven en welzijn over dacht , maar die
kan geenszins mee beslissen. Soms moet een terminaal kind, dat naargelang van
de leeftijd wel of niet kan beslissen, uit zijn lijden verlost kunnen worden,
bij uitzichtloze ziekten, waarbij vaak de voluntaristische moeder en vader de
artsen tot onzinnig hardnekkige therapieën dwingen. Hier zou een trio artsen
ook neutraal moeten kunnen oordelen, en niet de familie. Men hoede er zich
inderdaad voor dat deze uitbreiding inderdaad géén "brug te ver" is,
want er bestaat een risico dat de familie in privésfeer gaat beslissen of de
oudjes al dan niet moeten blijven leven, en laten we die 'Himmler spelen'? Maar
ook het trio artsen, kan en mag niet beslissen over dementen en hun ziekten
onder druk van bv Vadertje Staat of de " boomende" vergrijzing, of middelen
van de sociale zekerheid die al dan niet raken uitgeput! Ook die mogen geen Dr
Eichmann en Dr Mengele gaan spelen voor het 'welzijn' van de staat van morgen.
In Nederland krijgen "fonds"patiënten die ouder zijn dan zestig jaar
geen pacemaker terugbetaald. Net wanneer gezonde grijsaards hem nodig hebben,
maar wat als ze dementeren? Dat is geen euthanasie, maar toch een ethisch
bepaalde "therapie". Laat de artsen mee beslissen, ze hebben hiervoor
7 jaar en langer gestudeerd. En maken we het de jeugd van morgen, spruiten uit
onze consumptiemaatschappij, met die geavanceerde wetgeving niet al te
makkelijk? Als de tijd van "amusement "voorbij is, dan maar kappen
met het leven, elk op aangeven naar zijn 'privé barometer'?
Het is een uiterst kwalijke evolutie, en flink in tegenstelling tot een zéér
autoritair land als Bhutan dat zich beroemt op zijn grootste bruto nationaal
product van geluk. Ik maak me daarbij de bedenking dat hoe vrijer de mens kan
kiezen, zelfs over leven en dood, zelfs over de intiemste zaken van het leven,
hoe meer de existentiële angst proportioneel bij hem toeneemt. In België neemt
het aantal depressies enorm toe, en gaat het verbruik van antidepressiva
daarmee hand in hand. Terwijl kinderen met strenge ouders, met structuur in hun
dagelijkse leven, minder nachtmerries hebben dan ouders die hun kinderen veel
te vrij opvoeden. Daarom mijn ultieme vrees dat het aantal Belgen mét
nachtmerries nog maar eens gaat toenemen wanneer de euthanasiewetgeving wordt
uitgebreid!
ANTWERPEN (RKnieuws.net) - "De zelfgekozen dood van Hugo Claus blijft de gemoederen beroeren. De euthanasiediscussie vult krantenkolommen en opinierubrieken, flakkert op na een documentaire van pro-euthanasie-arts Marc Cosyns en inspireert Open VLD tot proefballonnetjes over de uitbreiding van de euthanasiewet voor dementen en kinderen". Dat schrijft hoofdredacteur Peter Vande Vyvere deze week in het christelijk weekblad Tertio.
"Al die heisa heeft te maken met de buitenproportionele
media- aandacht voor Claus’ euthanasie. De schrijver is natuurlijk een icoon
van de emancipatorische omslag van onze cultuur in de tweede helft van de
vorige eeuw. In die zin verwondert het niet dat zijn zelfgekozen dood tot
polarisatie leidt. En tegelijk is het tragisch. Want euthanasie is een uiterst
delicate – en overigens veeleer beperkt voorkomende – handeling. Daarom zijn
absolute uitspraken en verhitte verwijten zoals die van Erwin Mortier op Claus’
afscheidplechtigheid volkomen ongepast. “Meneer de kardinaal: schaam je”,
sneerde de schrijver en hij verweet kardinaal Godfried Danneels “de eigen
morele superioriteit te celebreren boven het lichaam van een geliefde dode”.
Wie heeft baat bij dat heilloze gestook? Danneels hekelde in zijn paashomilie
alleen de verbijsterende mediatieke ophemeling van euthanasie. Want die is
onmiskenbaar. Voor de rest: evenmin als pleitbezorgers van zelfbeschikking
zieken veroordelen die voor een natuurlijke dood kiezen, nagelen gelovigen
iemand aan de schandpaal wanneer hij werkelijk ondraaglijk lijdt en wenst te
worden verlost. Geen enkele welmenende gelovige, van stoeltjeszetter tot
kardinaal, verheerlijkt aftakeling, lijden en pijn. Wel waarschuwen gelovigen
voor een verabsolutering van de zelfbeschikking. Voor een cultuur die mensen –
vooral de zwakken – sluipend dreigt te culpabiliseren als ze onproductief, zwak
en afhankelijk worden. Is het zo moeilijk de opiniebijdrage van broeder René
Stockman, de oproep van de kardinaal en de leer van de kerk over euthanasie te
verstaan als een kreet en een noodsignaal?
Wie kan werkelijk soeverein, vrij en onafhankelijk van elke morele druk over
zijn leven beslissen? Zo’n vrijheid mag de dominante maatschappelijke maatstaf
niet worden. Want ze is hoogstens voor enkele bevoorrechte sterken weggelegd.
Bij uitstek kinderen en wilsonbekwame mensen moeten worden beschermd tegen de
perfide suggestie dat je als verzwakkende mens ‘onwaardig’ en anderen alleen
tot last bent. Dat is helaas het effect van een wetgeving die euthanasie voor
kinderen en wilsonbekwamen principieel mogelijk maakt.
De media dragen in dat dossier een verpletterende verantwoordelijkheid. In De
Morgen van het voorbije weekend geeft Walter Pauli de jonge Open VLD-er Jean-
Jacques De Gucht een terechte bolwassing voor zijn ondoordachte voorstel tot
het verplichten van ‘euthanasiedokters’ in elk ziekenhuis. Nu is het wachten op
reportages, beelden en interviews die de waardigheid en de diepte reveleren van
mensen die hun ziekte tot het einde dragen. Of die de wonderlijke kracht van
menselijke nabijheid tonen in de toewijding van verzorgers en naasten. Correcte
berichtgeving laat ook die realiteit zien".