D.R. Wildeboer

Rond 1850 heerste er in ons land een besmettelijke longziekte onder het rundvee. We kunnen over deze ziekte lezen in de Leeuwarder Courant uit die tijd. Gedeputeerde Staten lieten wekelijks een publicatie plaatsen, waarin het aantal aangegeven ziektegevallen werd vermeld. Verder werd dan meegedeeld in welke gemeenten de ziekte voorkwam en de hoeveelheid runderen, die na toestemming van de eigenaar, waren gedood. In december 1851 waren al bijna 6000 koeien in Friesland op deze manier gedood en begraven. Evenals tegenwoordig was er een vergoedingsregeling van de overheid. Het was destijds de gewoonte dat de kadavers werden begraven in de wegen in en rondom de dorpen. Verder werden de erven van de boerderijen als begraafplaats gebruikt. Het opgraven van de beenderen en het verkopen ervan was echter verboden.

Ook het boek 'Kroniek van een Friese boer', dat aantekeningen bevat van Doeke Wygers Hellema te Wirdum, geeft informatie over het verloop van de rundveeziekte en het opgraven van beenderen. Op 24 maart 1842 schreef boer Hellema in zijn dagboek dat men in Engeland de gewoonte had om het bouwland met beenderen te bemesten. Een en ander had ten gevolg dat door 'gemeene lieden' in ons land op boerenerven, na toestemming van de boer, beenderen werden opgedolven van daar begraven kadavers. Deze botten waren afkomstig van gedood rundvee, dat in het verleden aan een besmettelijke ziekte had geleden. Via verscheidene handelaren kwamen ze dan uiteindelijk in Engeland terecht. Volgens Hellema was bij een boer in Wirdum voor een waarde van 80 gulden opgegraven. Ondanks het verbod werd hier kennelijk in 1842 niet tegen opgetreden.

Tien jaar later, in 1852, lag dat in Ferwerderadeel en Westdongeradeel heel anders. Ongeveer 140 personen uit Hallum, Ferwerd, Marrum, Blija en Holwerd werden in februari en maart door een veldwachter op de bon geslingerd.
De rechterlijke instanties konden wat sneller uit de voeten dan heden ten dage, want voor 1 april 1852 waren alle overtreders al veroordeeld. De beklaagden verklaarden op de rechtszitting dat ze het hadden gedaan uit armoede. Ze werden allemaal veroordeeld tot twee of vier dagen gevangenisstraf ter zake van:'het opdelven van beenderen of andere dierlijke overblijfselen, mitsgaders het verkopen en verbruiken van de alzo opgedolven voorwerpen'.
Het was de overtreding van een verbod ingesteld bij Koninklijk Besluit van 16 juli 1839. Naast de gevangenisstraf moesten de veroordeelden ook nog de kosten van het proces betalen, welke bedragen varieerden van twee tot acht gulden.

Het valt op dat er veel minderjarigen onder de overtreders waren. Zelfs voor Cornelis Sijtses Zoodsma uit Marrum, nog maar 10 jaar oud, was geen pardon. Evenals de rest moest hij 4 dagen de bak in. De rechtbank oordeelde echter dat de minderjarigen hadden gehandeld met oordeel des onderscheids. Met andere woorden: ze hadden kunnen weten dat het niet mocht. Dit standpunt van de Arrondissementsrechtbank van Leeuwarden in 1852 komt ons anno 1998 wel heel hard en onbarmhartig over.

Inmiddels zijn wij ruim 4 generaties verder in de tijd gekomen. Het is niet onmogelijk dat deze gebeurtenis nog bij overlevering rondom Ferwerd bekend is. Een reactie zou 'nijsgjirrich' zijn.

Gestraften kwamen uit de volgende plaatsen: Ferwerd, Birdaard, Blija, Marrum, Holwerd, Genum, Nijkerk (Westernijkerk ?), Wierum, Aalzum, Bergum, Hogebeintum, Waaxens, Visvliet, Leeuwarden, Hallum, en Wanswerd.

Gegevens over Leeftijd in 1852, Geboorteplaats, Woonplaats, aantal dagen straf etc. zijn voor leden van de Vereniging van Archiefonderzoekers te Dokkum op te vragen via email van de redactie.
Niet-leden kunnen een los exemplaar van Sneuper no. 49 bestellen.

Veroordeeld werden de volgende personen: (Met dank aan Han Hietkamp te Drachten, die de vonnissen op het Ryksargyf Fryslan ontdekte. Met zijn toestemming werd van de gegevens voor dit artikele gebruik gemaakt).

Naam

André Andries Roelofs
André Antje Andries
André Harmen Hendriks
André Hendrik Andries
Beintema Wytske Ates wed.
Bekema Lieuwe Sjoerds
Boonstra Saakje Cornelis
Braaksma Dieuwkje Joppes
Brandsma Jenne Oebeles
Brons Egbert Hendriks
Burmania Klaas Jans
Buwalda Willem Pieters
Dijk Hendrik Taekes van
Dijk Jurjen Joukes van
Dijkstra Anne Douwes
Dijkstra Jan Reitses
Dijkstra Reitse Wijbes
Dorhout Antje x B.J. Spoelstra
Dorhout- van Dijk wed. Tjitske
Dreijer Aris Aris
Dreijer Aris Arjens
Dreijer Aris Pieters
Drost Gerben Jans
Engbrinkhof Bokke Martens
Feenstra- vd Ploeg Albertje Tj.
Fennema Cornelis Pieters
Fennema Klaas Heeres
Ferwerda Thijs Klazes
Folkertsma Harmen Johannes
Folkertsma Johannes Eeltjes
Folkertsma Klaas Eeltjes
Folkertsma-de Jong Wopkje S.
Glas Dirk Gribberts
Glas Hendrik Jans
Glas Jan Jans
Glas Jan Jeens
Grevenstein - Zuidema Saekje
Haan Pieter de
Hamstra Anne Geerts
Hansma Gosse Johannes
Hansma Johannes Dirks
Havinga Hendrik Jans
Havinga Lyckle Jans
Hellinga Feike Annes
Hoekstra Andrieske Taekes
Hoekstra Harmen Jentjes
Hoekstra-Nijp Jantje Christ.
Holwerda Eeltje Klazes
Jansma Nutterd Jans
Jong Jacob Sjoerds de
Jong Jan Sjoerds de
Jong Sjouke Sjoerds de
Jong Ysbrand Sjoerds de
Jongsma Hendrik Jans
Jonkman Cornelis Nannes
Klaverda-Ferwerda Lieuwkje
Kamminga Jan Pieters
Kamminga Pieter Pieters
Kloosterman Hendrik Dirks
Knijff Johannes Sijtses
Knijff Keimpe Joekes
Kooistra Willem Willems
Kooistra-Grevenstein Saapkje
Krans Froukje Wijtses
Lepstra Tjerk Feitses
Meij Gerrit Jurjens vd
Minnema Einte Jans
Minnema-Hoekstra Aaltje P.
Nijp Anne Christoffels
Nijp Gerrit Doekes
Nijp Jacobus Doekes
Nijp Jan Doekes
Noorderbaan Frans Jans
Osinga Jacob Theunis
Pasma Andries Jans
Ploeg Cornelis vd
Ploeg Jan Tjenis vd
Ploeg Tjeerd Alderts vd
Popma Tjitske Johannes
Postma Eibert Eiberts
Postma Pieter Pieters
Postma Rinse Rinses
Postma-Bouma Jantje Sijmens
Reitsma Anne Dirks
Reitsma Dirk Annes
Rekkema Wieger
Rijn Antoon Dirks van
Rijpstra Jitse Franzens
Ruiter Gerrit Harmens de
Ruiter Harmen Hendriks de
Sloot Dirk Lieuwes
Speulstra Jan Lieuwes
Staal Anne Jacobs
Staal Sipke Annes
Steensma (Stienstra) Pieter S.
Sterk Cornelis Douwes
Talma Johannes Johannes
Teitsma Gerben Pieters
Teitsma Tjisse Pieters
Tepper Hendrik Jans
Tijnje Jan
Veenstra Tjisse Harings
Veldema Hans Franzes
Veldema Hendrik Klazes
Veldema Jan Lammerts
Veldema Wiebe Lammerts
Veldema Tiede Franzens
Vellinga Anne Klazes
Vellinga Folkert Jans
Vis Gosse Gerrits
Visser Dirk
Visser Eeltje Eintes
Visser Gosse Gerrits
Visser Pieter Benes
Vlietstra Hendrik Jelmers
Vlietstra Rinskje Jelmers
Voersma Hendrik Jinses
Vries Dirk Sijmens de
Vries Johannes Johannes
Vries Sake Sijtses
Vries Sjoerdje Jans de
Vries Tiete Popes de
Vries Ysbrand Wijtses de
Vries-Ferwerda Bottje Jans de
Wagenaar Hendrik Mients
Wal Douwe Tijssen de
Wal Renske van der
Wiebinga Sipke Everts
Wieringa Cornelis Klazes
Wierstra Jacob Jacobs
Ynia Janke x J.E. Boersma
Zeilstra Anne Hendriks
Zeilstra Broer Hendriks
Zoodsma Cornelis Sijtses
Zoodsma Jan Valentijn
Zoodsma Sijtse Jacobs
Zwart Hiltje Martens
Zwart Klaas Ruurds
Zwart Pieter Martens