In het boek van Herma M. van den Berg over de monumenten van geschiedenis en kunst in de gemeente Kollumerland en Nieuw-kruisland staat op pagina 104 een afbeelding van "t Huys van de Heer Braak tusschen Westergeest en Kollum", getekend door J. Gardenier Visscher.
Het is een wat vreemde plaatsaanduiding. Immers tussen Westergeest en Kollum ligt Oudwoude. Het huis zou dus of tussen Kollum en Oudwoude, danwel tussen Oudwoude en Westergeest moeten hebben gestaan. Naar thans wordt verondersteld moet het huis hebben gestaan ter plekke van de huidige tennisbanen aan wat nu de rand van Kollum is. Uit de verschillende belastingkohieren blijkt inderdaad dat Braak onder de klokslag van Kollum behoorde en wel in de Laanstercluft.
Mr. Andreae schrijft in zijn boek over de geschiedenis van Kollumerland c.a. dat Jan Braak in 1775 Abbema-sathe aankocht en op die plaats een nieuw herenhuis bouwde waar hij met zijn gezin ging wonen. Jan Braak was in dat jaar uit Batavia terug gekomen en had zich blijkens het lidmatenregister der Gereformeerde kerk laten inschrijven in Leeuwarden. Als geboren Kollumer zocht hij kennelijk een plek voor een met zijn omstandigheden overeenkomend huis in die plaats. Eenzelfde gedragslijn was ruim twintig jaar eerder gevolgd door Eyso de Wendt.

WIE WAS JAN BRAAK?
Hij werd gedoopt te Kollum op 5 april 1739 als zoon van Sijbren (Sybrandi) Braak. Moeder tot nu toe onbekend (Noot HZ: Trouwregister Hervormde gemeente Dokkum, 1738, DTB nr: 196, 1722 - 1743. Vermelding: Bevestiging huwelijk van 11 mei 1738, Dokkum. Man: Sybrandus Braak, Dokkum. Vrouw: Antje Itjens, Dokkum.) Hij vertrok naar Nederlands Oost-Indië en heeft daar geld verdiend.
Andreae spreekt over een aanzienlijk vermogen. Blijkens de Personele Goedschatting in de jaren na zijn terugkomst in Kollum wordt hij gewaardeerd op f. 20.000,=. Een niet gering bedrag in die tijd, maar dit vermogen staat in geen verhouding tot b.v. het vermogen van Eyso de Wendt, die ruim f.420.000,= naliet.
Andere echte vermogens uit die tijd waren in het Kollumerlandse dat van de erven van Scheltinga (f.168.000,=); H.L. van Heemstra [1740-1783] op Fogelsanghstate (f.69.956,=), en de bijzitter Fokke Hylkes Eskes [1696-1780] (f.51.500,=).
Over zijn activiteiten bij de V.O.C. waar hij in dienst was, zijn nog geen gegevens gepubliceerd. We moeten het doen met wat er in Kollumerland c.a. bekend is. In 1777 komt Jan Braak met zijn echtgenote, Margareta Yttema (Ittema), en hun in de Oost rond 1772 geboren zoon, Anthonie, vanuit Leeuwarden terug in Kollum.
Blijkens aantekeningen in de Collaterale Successie van Kollumerland c.a. moet Margaretha Yttema niet onbemiddeld zijn geweest. Na het overlijden van haar man, Jan Braak, op 9 september 1801 moet f.20.000,- Car.gld. worden uitgekeerd aan Yttje, Julius en Sicco Yttema, kinderen van wijlen Albertus Abraham Yttema. Ook is er een legaat van f.25.000,- Car.gld. waarvan 1/7 deel ad 3571.8.9 moet worden uitgekeerd aan Jan Kiers, predikant der Hervormde gemeente van Bornwerd en Hiaure.
Bij de omwenteling in 1795 werd Jan Braak aangesteld als secretaris van deze grietenij. Mogelijk was hij patriot. In deze positie maakte hij in 1797 het Kollumer oproer aan den lijve mee. Als lid van het gerecht van Kollumerland en Nieuwkruisland is hij nauw betrokken bij dit tumult.
Tot zijn overlijden in 1801 bleef hij deze functie uitoefenen. Hij voerde een behoorlijke staat blijkt uit de speciekohieren. De huishouding bestond doorgaans uit zes personen en het aantal paarden varieerde tussen 5 en 11.
Zijn enig bekend kind, Anthonie, huwde te Kollum op 22 september 1793 met Franske Ebbes Broersma. Dit echtpaar kreeg zeven kinderen, waarvan tot nu toe geen nageslacht werd gevonden. Verscheidene van hen overleden jong.
Anthonie, die commandant is van de plaatselijke militie, oefent volgens Jacques Kuiper in zijn artikel over het Kollumer oproer (Fryslân 3e jaargang nr. 1) een ware terreur uit in deze streek.
Gelet op de financiële middelen van zijn ouders zou men in die tijd mogen verwachten dat Anthonie, op welke wijze dan ook, het goed zou hebben gehad. Na de Franse tijd oefent hij het beroep van tapper uit en bij zijn overlijden blijkt niets meer van enige welstand.
Maar dan is er nog een probleem. Rond 1800 wordt er in Kollumerland c.a. een jongetje geboren dat door het leven zal gaan als Arend Jans Braak. Hij werd niet gedoopt. Pas bij zijn huwelijk in deze gemeente op 27 januari 1829 komen er enkele gegevens aan het licht. Arend is een natuurlijk kind van Aafke Arends en moet blijkens de huwelijksbijlagen in april 1800 te Burum zijn geboren. In zijn overlijdensakte (1857) wordt Oudwoude als geboorteplaats vermeld, echter dat kan ook zijn ingegeven door het feit dat hij op dat moment aldaar woonde.
Zijn moeder werd in Burum geboren op 22 april 1774 als dochter van Arent Hanja en Rinskje Sierts. In het register van naamsaanneming van de gemeente Kollumerland c.a. komen Arend noch zijn moeder voor. Hoe komt Arend aan de geslachtsnaam Braak en het patroniem Janszoon?
In de akte van notoiriteit (algemene bekendheid aan de hand van getuigenverklaringen) d.d. 7 okt. 1828, die bij zijn huwelijk werd overlegd, wordt vermeldt dat: de vader van requirant (Arend Jans Braak) onbekend is "vermits hij niet erkend is en buiten het huwelijk is geboren".
Er woonde slechts één Jan Braak in Kollumerland c.a.! In zowel zijn huwelijksakte als die van zijn overlijden heet Arend: BRAAK.
Arend huwt op 27 februari 1829 in deze gemeente met Grietje Eilderts Weken, geb. Munnikezijl 1 sept. 1795 als dochter van Eildert (Egbert) Jans (Weken) en Tjitske Hendriks. Ze krijgen drie kinderen, allen zonen: Jan, Eeldert en Ate. Het ligt bijna voor de hand te veronderstellen dat de oudste zoon van Arend naar diens natuurlijke vader is genoemd. Een pleegvader is niet bekend. Aafke Arends bleef ongehuwd.
Op 24 mei 1787 overleed Margareta Yttema, de echtgenote van Jan Braak. Hij is dan 56 jaar. Is het slecht om de mogelijkheid open te houden dat Jan Braak voor zijn verwarming toenadering heeft gezocht tot Aafke Arends, bij de geboorte van haar zoon ongeveer 26 jaar oud en misschien dienstbode in "t Huys van de Heer Braak"? Het gevolg zou Arend (Jans Braak) geweest kunnen zijn.
Honni soit qui mal y pense!