H. Zijlstra
In de kelder van het gemaal Ezumazijl zijn 5 gedenkstenen ingemetseld. Een prima plek om de stenen tegen weersinvloeden te beschermen, echter bijna niemand kan ze zo zien.
Tijdens een excursie van de Historische Vereniging Noordoost Friesland kregen we de gelegenheid deze stenen van nabij te aanschouwen. De in prima staat verkerende stenen met tekst vermelden historische momenten van de Ezumazijl, vaak tijdens opknapbeurten en reparaties. Meestal werd dan een beschrijving van de werkzaamheden gegeven, samen met de datum en de verantwoordelijken van het polderbestuur. En dat bevat natuurlijk weer namen die ook leuk zijn voor de genealoog en lokale historicus.
Een zesde steen is ooit in handen gekomen van het Fries Museum, maar is, ondanks navraag van de heer Faber (peilbeheerder van Wetterskip De Waadkant), niet boven water gekomen in de depots van het museum.
Net als de bakstenen uit het geboortehuis van Foeke Sjoerds te Ee (o.a. een met jaartal 1613) hopen we dat die ooit nog teruggevonden worden.
Een korte beschrijving van de namen en teksten op enige van de stenen zoals afgebeeld:
De sluis alhier is in de maand Augustus 1879 drooggemaakt, waarna de bestaande gebreken aan het muurwerk zijn hersteld en de houten puntstukken en slagdorpels door hardsteen vervangen.
De Historieschrijvers en de alhier gevondene Antiquiteiten, getuigen dat alhier die Renomeerde Eezens Stad soude gelegen hebben, waarvan de buurschap alsnog de naam heeft behouden van Eezenbuiren
1827 den 27 Aug is deze Zijl droog geweest en bevonden, dat het koper van alle puntstukken en slagbalken was versleten, de bodem der Zijl onder de vlappe eenigzins vervallen gescheurd en los was, de zijdmuren weinig beschadigd en eenige keilstenen gebroken waren, dat de over de buitenslagbalken en koningstuk gelegde steenen bevloering nog zoo goed als nieuw was, dat de aan het puntstuk voor de buitenvloeddeuren aangelegde slijtstukken geheel door de worm verteerd waren en op het punt bijkans een palm afgewerkt, welke defecten alle hersteld en de slagbalken opnieuw bekoperd zijnde, is op den 11 Sept 1827 het werk afgenomen door het polderbestuur van Oost en Westdongeradeel bestaande uit
Jan Piters Reiding, Nanne Piters Benthem en Minne Douwes Mellema. Wegens Oost- en
Worp van Peima, Pier Johannes de Groot en Willem Johannes Hannema namens Westdongeradeel.
Op den 5 September 1854 is onder directie van het polderbestuur van Oost en Westdongeradeel, bestaande uit de Leden D.M. Mellema, G.J. Sinia en R.G. Zijlstra wegens Oost-
en I.W. Idsardi, A.D. Bosch, en I.H. Bieruma wegens Westdongeradeel de Ezumazijl droog gemaakt. Daarna zijn de puntstukken vernieuwd en met kooper bekleed. De zerken keelsteenen bij de groote vloeddeuren en tusschen de Eb- en kleine vloeddeuren beneden de waterlijn vernieuwd. Het beschadigde metzelwerk hersteld en de vloer in de schutkolk vernieuwd en in den vorm van een omgekeerde boog gemetseld.
De tiende Mei 1871 is de eerste steen gelegd door den heer J.?. Witteveen te Metslawier, voorzitter van het polderbestuur van Oost en Westdongeradeel in tegenwoordigheid van de Heeren J.W. Idsardi te Ternaard, P.J. Idsardi te Betterwird, IJ.P. Douma te Nes, J.IJ. Botma te Anjum en A. Sijbenga te Nijkerk, gecommitteerden,
benevens de Heer Gatsonides te Metslawier, Secretaris-boekhouder des bestuurs,
voorts van den architect den Heer R. Kielstra te Leeuwarden en den aannemer A. Bosch jr. aldaar.
In den zomer van het jaar 1910 is krachtens het besluit van volmachten des polders van Oost- en Westdongeradeel deze sluis droog gemaakt, zijn de noodige herstellingen uitgevoerd en is daarin een nieuwe vloer aangebracht van gewapend beton.Het polderbestuur
J.T. Alberda voorzitter
W.J. Idsardi
J.E. Holwerda gecommitteerden
K. Jan….
In De Monumenten van Geschiedenis en Kunst, Noordelijk Oostergo, De Dongeradelen, pagina 266, wordt ook nog over de volgende steen uit 1931 met tekst gesproken, die in het ketelhuis zou zijn:
Ter vervanging van de in 1671 onder directie van de gecommitteerden Georg van Schwartzenberg en Hohenlandsberg en jhr. Philippus van Humalda gelegde Ezumazijl, welker onderbouw in 1930 ernstig door den paalworm bleek te zijn aangetast, werd door de Vergadering van Volmachten, gehouden 24 Janurai 1931, tot den bouw van deze nieuwe sluis besloten, welke 13 meter langer en 45 cm dieper is dan de voorheen bestaande. Het werk werd aangevangen 1 april 1931 en voltooid 31 october daar aan volgende, werd uitgevoerd door Th. Fokkens te Dokkum onder leiding van den polderopzichter W.D. Booijenga te Metslawier. Het Bestuur van het Waterschap de Polder van Oost- en Westdongeradeel.
