De 'Heer van Zweden' voor altijd verbannen (1693)

Lichte straf voor vechtersbaas

De 'Heer van Zweden' was een berucht individu. Hoe hij aan zijn mooie bijnaam gekomen is wordt door de processtukken niet duidelijk. Voor 1692 woonde hij in Grijpskerk, daarna in Kollum. Maar in Kollum liet men hem niet lang met rust. Men kreeg in de gaten dat hij dezelfde persoon was als Johannes Jans, die op 2 juni 1679, 's avonds 7 uur, bij Dirck Tialckes, herbergier te Kollum, met 'blote messen' had gevochten, waarvan de afloop minder mooi was.

Op die bewuste avond was in de herberg ook een zekere Jan Siebes uit Ee. Er kwam ruzie en beide mannen gingen naar de schuur om het uit te vechten. Jan Siebes werd gewond, 'dat hij ter aerden leggen bleef, dat de steeck tusschen de onderste ribben door van boven nae beneden gaende tot in het onderste gedeelte van de lever penetreerde, dat de patient aldaer verbonden sijnde, nae Dockum was gebragt, op hope van aldaar gecureert te worden, dat hij in plaetse van sulx van tijt tot tijt swacker werdende op den 27 dito is comen te overlijden'.

Johannes Jans, de 'Heer van Zweden' dus, had maar beter buiten Kollum kunnen blijven, maar het ongeluk wilde, dat hij in Groningerland ook niet veilig was.

Terwijl zijn vrouw en kinderen uit waren naar familie, had Johannes de dienstmeid Jantien Reinders verzocht hem zekere genoegens te verschaffen. Jantien voelde daar weinig voor, maar toen de 'Heer van Zweden' het mes nam moest ze doen wat Heer Johannes wilde. Jantien hield haar mond niet en daarom moest Johannes vluchten…

Intussen werd Jantien de dienst opgezegd en ook zij vertrok naar Friesland. Te Burum kwam zij in dienst bij Aukjen Binses, weduwe van Nittert Jans. Daar hield zij haar zwangerschap verborgen, maar de boerinne merkte toch dat zij in de kraam moest. Ze ontkende echter op zekere nacht van een kind verlost te zijn.

De weduwe haalde Jantiens broer, Pieter Reinders uit Visvliet, er bij en die sloeg zijn zuster de volgende morgen precies zo lang, totdat ze bekende het kind eerst in het bedstroo verstopt te hebben en daarna in een pot met as te hebben gestopt. Het kind van de 'Heer van Zweden' zou echter kort na de geboorte gestorven zijn, althans volgens de bekentenis van Jantien.

Zij moest hiervoor echter zwaar boeten, want op 17 juli 1693 werd ze door het Hof van Friesland veroordeeld tot een strenge geseling en vijf jaar gevangenisstraf.

Maar toen had Heer Johannes zijn vonnis al gehoord. Hij stond op 18 mei 1693 voor het Hof terecht en behalve de vechtpartij werd hem ook de verkrachting aangerekend. Maar… in Leeuwarden had men in die dagen een vreemd soort rechters. De arme Jantien moest vijf jaar de gevangenis in, terwijl de 'Heer van Zweden', die toch een moordenaar was, slechts 'ten eeuwigen dage' verbannen werd uit Friesland. Een wel heel lichte straf voor zo'n individu !

Bron: Rare Kostgangers, Dokkum en omliggende gemeenten door de eeuwen heen, W. Tsj. Vleer.
Uit: Criminele Sententies Hof van Friesland, 18.5.1693 en 17.7.1693.