Kinh tế tư bản và kinh tế thị trường

Nhật báo Người Việt, California, 29/12/03

Ngô Nhân Dụng

Tuần trước, mục này đã bàn đến một bài thuyết trìnhcủa ông Nguyễn Phú Trọng về "Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa." Bài Bình Luận đầu tiên đó chỉ nói tới mấy sai lầm về sự kiện hiển nhiên quá không thể bỏ qua được. Nhưng đó không phải là những sai lầm lớn trong bài của ông Nguyễn Phú Tro.ng. Hôm nay xin bắt đầu bàn thêm về những điểm nhầm lẫn căn bản hơn, mời quý vị đọc tiếp.

Phần đầu tiên của bài thuyết trình đặt câu hỏi: "Vì sao Việt Nam lựa chọn mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩả" (Đúng ra phải nói nói đảng Cộng Sản Việt Nam lựa chọn.)

Trên thế giới từ một thế kỷ qua đã có hai lối tổ chức kinh tế chính yếu: Hoặc là theo lối hoạch định tập trung kiểu xã hội chủ nghĩa Xô Viết; hoặc là theo lối thị trường. Ở giữa, có các nước nửa nọ nửa kia. Các nước tư bản thì rõ ràng họ để thị trường điều chỉnh sinh hoạt kinh tế qua những quyết định của tư nhân, ai cũng biết rồi . Bên phía xã hội chủ nghĩa thì đảng và nhà nước quyết định hộ người ta .

Từ khi khối Xô Viết cùng bức tường Berlin sụp đổ, nhiều nước cộng sản đã đổi chiều, bắt đầu thị trường hóa các sinh hoạt kinh tế. Bắc Hàn và Cuba vẫn theo lối cộng sản, không thuốc nào chữa được. Chỉ có Trung Quốc với Việt Nam tuy áp dụng một số cơ chế thị trường nhưng vẫn muốn giữ chế độ cộng sản. Các lý thuyết gia được đảng nuôi ăn, nên phải tìm cách vặn vẹo cái lưỡi, giải thích sao cho đảng khỏi mang tiếng đã bỏ cụ Karl Marx chạy theo chủ nghĩa tư bản! Nói cho xuôi cốt để biện minh tại sao đảng cộng sản vẫn nắm chặt độc quyền thống trị, không cho dân được tự chọn lấy người cầm quyền, như trong các nước tư bản!

Một phương pháp giải thích của ông Nguyễn Phú Trọng là chối bay, bảo rằng mình không hề làm theo lối kinh tế tư bản bao giờ! Muốn nói cho xuôi, bèn giải thích rằng kinh tế thị trường là một "kiểu tổ chức kinh tế... của văn minh nhân loại," chứ không riêng gì của chế độ tư bản (Những câu trong ngoặc kép là trích nguyên văn lời ông Nguyễn Phú Tro.ng.) Nó (tức kinh tế thị trường) "tồn tại chủ yếu dưới chủ nghĩa tư bản" giúp cho chủ nghĩa tư bản "tồn tại và phát triển." Nói những điều hiển nhiên đó rồi, ông Nguyễn Phú Trọng bắt đầu gắn nhãn hiệu, tiếng Việt Nam gọi là chụp mũ. Trong đoạn đầu tiên chúng ta thấy dụng tâm của ông Nguyễn Phú Trọng khi ông gắn thêm vào bốn chữ "kinh tế thị trường" một cái đuôi, viết đi viết lại "kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa ." Mục đích là để người đọc quen với khái niệm này, mặc nhiên chấp nhận phải có thứ kinh tế thị trường khác. Từ đó, dẫn người ta tới ý nghĩ rằng có ít nhất hai thứ "kinh tế thị trường;" một là theo kiểu "tư bản chủ nghĩa;" hai là theo lối "xã hội chủ nghĩa ."

Đó là một cách lập lờ đánh lận. Vì từ lâu nay dân Việt Nam chỉ nghe nói đảng và nhà nước đã quay đầu 180 độ, cho dân "làm ăn theo lối kinh tế thị trường." Chứ không ai nghe nói thị trường có cái nhãn hiệu nào cả. Bây giờ gắn nhãn hiệu xong, các lý thuyết

gia mới giúp đảng giải thích rằng họ theo kinh tế thị trường nhưng không theo chủ nghĩa tư bản!

Nhưng chúng ta phải thành thật với nhau một chút. Chính Karl Marx không hề phân biệt hai thứ kinh tế thị trường và kinh tế tư bản chủ nghĩa . Ông không nói đến chữ kinh tế thị trường, mà chỉ nói đến kinh tế tư bản mà thôi . Chữ "chủ nghĩa tư bản" (capitalism) được ghi vào từ điển Oxford sau khi được William M. Thackeray dùng năm 1854, là 15 năm trước khi Marx đem vào sách của ông để phê bình hệ thống kinh tế xã hội đó. Nhưng hệ thống kinh tế tư bản, hay kinh tế thị trường, có trước cuộc cách mạng công nghê.. Đã có kinh tế tư bản thương mại, sinh hoạt song song với chế độ chủ nô, nông nô trong kinh tế phong kiến, trước khi có giai cấp lao động vô sản đi làm công trong xưởng máỵ Kinh tế tư bản nở rộ cùng với cách mạng công nghệ, nhưng chỉ phát triển nhờ đã được tư bản thương mại chuẩn bị trước với thủ tướng thị trường.

Kinh tế tư bản đặt trên ba nền tảng, là tôn trọng quyền tư hữu; đặt mục tiêu chính là kiếm doanh lợi; và để hệ thống thị trường quyết định giá cả khi trao đổi hàng hóa, dịch vụ cũng như sức lao động. Thị trường chỉ có nghĩa là cái chợ, quý vị nhìn tên các chợ bán tạp hóa lớn của người Trung Hoa thì thấy họ gọi nó là "siêu thị trường, super market." Chợ đã được dùng làm nơi trao đổi từ thời thượng cổ. Nhưng hệ thống kinh tế thị trường chỉ mới có từ khi những cái chợ đó được nối lại với nhau theo một cách đặc biệt, với ba nền tảng quyết định trên đây, và lấy đó làm phương pháp chính yếu để trao đổị Tính chủ yếu của hệ thống đó là những việc trao đổi xẩy ra do mọi người đồng ý vơi nhau, hệ thống giá cả là do thuận mua vừa bán. Không có ông chúa phong kiến làm chủ thân thể và đời sống người nông nô, không có Bộ Chính trị nào ra lệnh mỗi năm mỗi người được may mấy cái quần đùi, học tập mấy nghị quyết, và được nghe mấy bài thơ khóc Stalin.

Hệ thống thị trường đã phát triển ở Âu châu từ thế kỷ 18 cùng với kinh tế tư bản. Vì vậy Karl Marx không phân biệt hai thứ đó. Khi Marx phê bình kinh tế tư bản, tức là ông cũng phê bình kinh tế thị trường. Ông tiên đoán kinh tế tư bản sẽ chết, vì ông tin sẽ đến lúc hệ thống kinh tế thị trường tự nó tan rã, hết xài, khi không còn quyền tư hữu các phương tiện sản xuất nữa, không còn ai làm chủ cũng không còn ai làm công. Đến Lênin thì nghĩ là sẽ không còn mục đích doanh lợi, không còn giá cả, cho tới lúc không cần đồng tiền nữa là hoàn hảo . Cho nên, tách kinh tế thị trường ra khỏi chủ nghĩa tư bản là phản bội các phân tích căn bản của Marx.

Sau khi gắn nhãn hiệu cho kinh tế thị trường xong, ông Nguyễn Phú Trọng bắt đầu chệ Ông bảo rằng "kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa không phải là vạn năng." Tội nghiệp cho nó, nó có tự nhận là vạn năng bao giờ đâu ? Hỏi các nhà kinh tế được giải Nobel hay các tay tư bản nặng ký như Bill Gates, George Soros, coi có ai nói rằng hệ thống kinh tế tư bản là vạn năng không? Ông Nguyễn Phú Trọng đã học tập và thấm nhuần chủ nghĩa Mác Lênin ở trường đảng, cho nên ông suy bụng ta ra bụng ngườị Quý ông tụng niệm những câu của Stalin, Mao Trạch Đông, như "chủ nghĩa Xã hội bách chiến bách thắng" bao nhiêu năm, tưởng người ta cũng nghĩ như vậy, đâm ra ngớ ngẩn.

Trong thế giới tư bản không có cái trường nào dạy chủ nghĩa tư bản cả. Chỉ có những trường dạy nghề làm ăn, buôn bán. Các nhà nghiên cứu kinh tế chỉ tìm hiểu coi đời sống nó biến chuyển ra sao, căn cứ vào thực tế mà đặt ra các giả thuyết để coi giả thuyết nào không bị thực tế gạt bỏ. Khi một lý thuyết bắt đầu sai với thực tế, hay khi có những thực tế mới xuất hiện, người ta đua nhau đặt ra các giả thuyết mới để đem thử lạị Vì không mắc vào tinh thần giáo điều, không nô lệ lý thuyết, kinh tế tư bản nó biến chuyển theo nhu cầu, nhờ thế mà tiến lên.

Ngược lại, ở các nước tự nhận là xã hội chủ nghĩa thì trước khi công bố một chính sách kinh tế đã lôi sách của Marx, Engels ra chọn lấy một khẩu hiệu trước, để chứng tỏ mình không mất lập trường, vì thế mà lụn bại . Khi ông Nguyễn Phú Trọng gán cho kinh tế tư bản ý tưởng mình là vạn năng, chẳng qua là vì ông muốn chứng tỏ nó còn nhiều chỗ sai lầm, thiếu sót. Nhưng tất cả các nhà kinh tế và các nhà báo viết về kinh tế ở các nước tư bản đều đã làm công việc này, họ làm hàng ngày!

Chế độ tư bản không tôn thờ một lý thuyết nào cả. Cái lối ông Nguyễn Phú Trọng bĩu môi chê kinh tế tư bản cũng chẳng khác gì một ông chồng cãi nhau với vợ, đuối lý không nói gì được nữa thì văng ra: "Cô tưởng là cái gì cô cũng giỏi đấy hả?" Vạn năng nghĩa

là như vậy .

Chúng ta sẽ coi ông Nguyễn Phú Trọng chê kinh tế tư bản những cái gì trong bài saụ

Để quý vị thưởng thức lối văn của tác giả Nguyễn Phú Trọng, chúng tôi xin đăng nguyên văn phần đầu bài thuyết trình của ông như sau:

Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa: Quan niệm và giải pháp

- Vì sao Việt Nam lựa chọn mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩả

- Như mọi người đã biết, kinh tế thị trường là một kiểu tổ chức kinh tế phản ảnh trình độ phát triển nhất định của văn minh nhân loạị Từ trước đến nay nó tồn tại và phát triển chủ yếu dưới chủ nghĩa tư bản, là nhân tố quyết định sự tồn tại và phát triển của chủ nghĩa tư bản. Chủ nghĩa tư bản đã biết lợi dụng tối đa ưu thế của kinh tế thị trường để phục vụ cho mục tiêu phát triển tiềm năng kinh doanh, tìm kiếm lợi nhuận, và một cách khách quan nó thúc đẩy lực lượng sản xuất của xã hội phát triển mạnh mẽ. Ngày nay, kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa đã đạt tới giai đoạn phát triển khá cao và phồn thịnh trong các nước tư bản phát triển.

Tuy nhiên, kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa không phải là vạn năng. Bên cạnh mặt tích cực nó còn có mặt trái, có khuyết tật từ trong bản chất của nó do chế độ sở hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa chi phối...

Trở về trang chính