Trở về trang chính

HANG NGU CÔNG

Cổ học tinh hoa, Bài 106, quyển 1

Vua Hoàn Công nước Tề đi săn, đuổi con hươu chạy vào trong một cái hang, thấy có một ông lão, bèn hỏi rằng: "Hang này tên gọi là hang gì"?

Ông lão thưa: "Tên là hang Ngu Công".

- Tại làm sao mà đặt tên như thế?

- Tại kẻ hạ thần đây mới thành có tên ấỵ

- Coi hình dáng lão, không phải là người ngu cớ gì lại đặt cái tên như thế?

- Để hạ thần xin nói: Nguyên hạ thần có con bò cái đẻ được một con. Khi bò con đã lớn, hạ thần đem đi bán, rồi lấy tiền mua một con ngựa con đem về cùng nuôi với con bò cái. Một hôm, có một chàng thiếu niên đến lấy lý "bò không đẻ ra được ngựa" bèn bắt con ngựa con đem đi. Tôi chịu mất, không cãi được. Vì thế xa gần đâu cũng cho tôi là ngu, mới gọi hang tôi ở đây là hang Ngu Công".

Hoàn Công nói: "Lão thế thì ngu thật"!

Buổi chiều hôm sau, Hoàn Công đem câu chuyện kể lại cho Quản Trọng nghe. Quản Trọng nói: "Đó chính là cái ngu của Di Ngô nàỵ Nếu được vua giỏi như vua Nghiêu, bầy tôi minh như Cao Dao, thì khi nào lại có kẻ dám ngỗ ngược, lấy không ngựa của người ta như vậỵ Ngu Công mà đành để mất ngựa, chắc là biết rõ hình pháp ngày nay không ra gì. Xin nhà vua kíp chỉnh đốn các chính sự lại".

Đức Khổng Tử nghe thấy, nói: "Đệ tử ta đâu, ghi lấy việc ấy! Hoàn Công là bá quân, Quản Trọng là Hiền Thần. Tuy đã vào bậc khôn ngoan, mà còn tự cho là ngu dại".

(Khổng Tử Tập Ngữ)

GIẢI NGHĨA:

Hoàn Công: Vua nước Tề, đứng đầu Ngũ Bá thời Xuân Thu .

Tề: Một nước thời Xuân Thu ở tỉnh Sơn Đông bây giờ.

Lão: Người đã có tuổị

Ngu Công: Ông ngu dạị

Hạ thần: Tiếng thần dân tự xưng với vuạ

Ngu: Khờ dại, không biết gì.

Thiếu niên: Người trẻ tuổị

Quản Trọng: Tên là Di Ngô, người nước Tề, làm tướng giúp Hoàn Công giỏi có tiếng.

Di Ngô: Tên của Quản Tro.ng.

Nghiêu: Sau đời Đường (357-2225 tr. Thiên Chúa).

Cao Dao: Quan coi hình án giỏi đời nhà Đường.

Chỉnh đốn: Sửa sang xếp đặt lạị

Chính sự: Công việc cai tri..

Đệ tử: Học trò.

Bá quân: Vua giỏi đứng đầu vua các nước chư hầụ

Hiền thần: Bầy tôi hay và giỏị

LỜI BÀN:

Ông lão cam tâm mất ngựa, lại chịu cả cái tiếng "ngu" là ý lão nghĩ gặp phải thời buổi người trên tham nhũng, kẻ dưới hung nghịch, đành chịu để êm chuyện đi, còn hơn dở khổn đi kiện, chẳng những mất ngựa, mà có khi lại mất cả bò vào bao nhiêu tiền của, thời giờ vào đấy nữa. 

Quản Trọng nghe chuyện rồi nhận xét: “Ngu Công mà đành để mất ngựa, chắc là biết rõ hình pháp ngày nay không ra gì” quả là một nhà lãnh đạo tinh tường. Xử kiện không công minh thì dân bị oan nhưng chẳng dám đi kiện tụng vì biết có đi thưa gửi cũng chẳng giải quyết được.