Για τον ιστορικό του Βυζαντίου είναι πολύ προβληματικό το σημείο έναρξης της βυζαντινής ιστορίας.Και τούτο,γιατί η Βυζαντινή Αυτοκρατορία δεν είναι ένα κράτος που δημιουργείται και αρχίζει την ιστορική του δράση σε κάποιο συγκεκριμένο χρονικό σημείο.Στην αρχή δεν είναι παρά η ομαλή συνέχεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και μόνο μετά την παρέλευση αρκετού καιρού και κάτω απο την επίδραση πολλών και ποικίλων παραγόντων,συντελούνται η διεργασίες εκείνες που θα μας δώσουν τελικά την Βυζαντινή Αυτοκρατορία ως μία ιδιότυπη και διαφοροποιημένη απο την προκάτοχο της πολιτίκη οντότητα.
Η κτίση της Κωνσταντινούπολης το 324μ.Χ ή τα εγκαίνια της το 330μ.Χ,η οριστική διαίρεση του ρωμαϊκού κράτους σε ανατολικό και δυτικό το 395μ.Χ ή η κατάλυση του δυτικού ρωμαϊκού κράτους το 476μ.Χ είναι μερικά απο τα σημεία,που οι συγκρουόμενες απόψεις των ερευνητών θέλουν ως αφετηρίες της ιστορίας του βυζαντινού κράτους.Περισσότερο ίσως αποδεκτό γίνεται το 395μ.Χ,έτος απο το οποίο το ανατολικό ρωμαϊκό κράτος,με το δικό του αυτοκράτορα,αρχίζει την ανεξάρτητη και ιδιόμορφη πορεία του,που θα το οδηγήσει στη διαμόρφωση της μεσαιωνικής αυτοκρατορίας του Ελληνισμού.
Οι ιστορικοί του Βυζαντίου διακρίνουν διάφορες φάσεις στην εξέλιξη της ιστορίας του,ο καθένας βέβαια χρησιμοποιόντας τα δικά του κριτήρια.Θα μπορούσαμε, με βάση τον αδρομερή,αλλά απόλυτα σύμφωνο με την ουσιαστική εξέλιξη των πραγμάτων στο Βυζάντιο,χωρισμό του E.Stein,να διακρίνουμε τρεις περιόδους στην εξέλιξη της βυζαντινής ιστορίας.
