Mezopotamya matematiği hakkındaki bilgiler,
zamanımıza kadar intikal etmiş tabletlerin değerlendirilmesi sonucu elde edilmektedir.
Bu tabletler bilim tarihinde; Susa, Vatikan 8512, Tell Halman,
Plimpor 322, British Museum 85114 ve Elam tabletleri şeklinde
adlandırılmıştır. Aşağıdaki resimde bu tabletlerden bir örneği
görebilirsiniz.
Mezopotamya
matematiği ile ilgili kil tabletlerden herhangi biri.
Kare ve köşegenleri
ile özellikleri. Zamanın çivi yazısı iledir.
Bugün, Tales Teoremi olarak bilinen teoremin varlığı, Tales'ten 1700 yıl ve Öklid'ten 2000 yıl kadar önce biliniyordu. Bu
bilgiye esas olan kaynak tabletteki geometrik resim, gayet doğru ve güzel şekilde
çizilmiştir.
Aydın Sayılı; adı geçen eserinde, Susa tabletlerine dayanarak:
Tales Teoremlerinin nasıl ortaya çıktığını belirtir. Bu teoremlerin, Öklid tarafından bilindiğini ve Elementler
adlı eserinin, 6. ve 8. teoremler olarak açıklandığını yazar.
Kaynaklardan şu sonucu çıkarmaktayız. Bugünkü klasik geometri
veya Eski Yunan geometrisinin temsilcileri olarak görülen,
Tales,
Fisagor ve Öklid'e dayalı geometri bilgilerinin temelinde Mezopotamya
matematiği bulunmaktadır. Başka bir ifade ile; Mezopotamyalılar
tarafından, bu geometri bilgileri, Eski Yunan matematikçilerinden, çok önceki yıllarda bilinmekte olduğu anlaşılmaktadır. Aydın Sayılı, bu konuda adı geçen eserinde,
belirgin örnekler verdikten sonra şunları yazar ;
"Mezotopatmyalılar'ın,
açıkladığımız bu bilgilere, ya da mahiyeti ne olursa olsun, bunlara denk olan
bilgilere sahip olmaları gerekmektedir." Başka bir yerde de :
"Mezopotamya geometrisi ile bazı müşterek vasıflara sahip olması hiç de imkansız olmasa gerek."
Konunun en büyük otoritelerinden Neugebaur'un
yorumlanmış şekline göre, yukarıdaki sonucu alabilmeleri için, Mezopotamyalılar'ın aşağıdaki
temel bilgilere sahip olmuş olmaları gerekmektedir;
1)
Kirişin çevreye uzaklığını veren doğru parçasının uzantısı çemberin merkezinden geçer.
2)
Bu doğru parçası kirişe diktir ve kirişi ortalar.
3)
Çapı gören çevre açısı diktir.
4)
Aynı doğruya ayrı ayrı dik olan iki doğru, aralarında paraleldir.
5)
Dik üçgenleri için
"Thales Teoremi" münasebeti.
6)
Pithagoras Teoremi.
|
