|
Matematiğin; aritmetik, cebir ve trigonometri dallarında kurucu
denecek kadar eser ortaya koyan, 8. ile 16. Türk-İslam Dünyası
alimleri; geometri dalında da, temel teşkil edecek, zamanı için
orijinal ve kıymetini uzun yıllar koruyan eserler ortaya koymuşlardır.
İlk defa, cebiri geometriye tatbik etme fikri, ilmi metotlarla çalışan, bu devir matematikçilerinin eseri olmuştur. Bu durum,
geometrinin çok kısa zamanda gelişmesini sağlamıştır.
Özellikle, Eski Yunan alimlerinin ortaya
koydukları geometri konularını kapsayan eserler, uzun yıllar anlaşılamamıştır. Ne zaman ki;
İslam alimlerinin bu eserlere yazdıkları yorumlamalar sonucu, Öklid ve çağdaşlarının eserleri ancak anlaşılabilirlik kazanmıştır. Bunlardan;
a) Harezmi ve Geometri
Matematikte yeni sayılabilecek bir dal olan, analitik geometri ile
ilgili eserler, analitik geometriyi, 16. yüzyıl Fransız matematikçi
Descartes'ın, 1637 yılında yazdığı La Geometri adlı eseri ile başlatırlar. Gerçekte, Harezmi tarafından 830 yılında Arapça olarak yazılan
Cebri ve'l Mukabele adlı eserde, analitik geometriye ait ilk bilgiler ortaya
konmuştur. Hatta, Ömer Hayyam'ın Cebir adlı eserinde de, analitik geometriye ait bilgilerin varlığı görülür.
Analitik geometrinin Descartes'la ilgisini, şu şekilde belirtmek,
gerçeğin tam ifadesi olur.
Descartes, kendisinden önceki yıllarda var olan analitik
geometri bilgilerin toplayarak sistemleştirmiş ve kısmen de genişletmiştir.
Müsteşrik Sigrid Hunke, analitik geometri konusunda aynen şunları yazar.
"Adedi çokluklarla (kemiyetlerle) geometrik çoklukların beraber yürütülmesi gerektiğine dair kesin fikir de ilk olarak,
İslam ilim sahasında rastlanır ... Rönesansımızın üstatları, onun için, Yunanlılar değil, bilakis İslam
Dünyası oldu."
Denebilir ki; cebrin geometriye tatbikatı demek olan, analitik
geometriyi münferit bir geometri dalı haline getirme metotlarını ilk
olarak Harezmi tarafından ortaya konmuştur.
Trigonometrinin Avrupa'da
duyulup dağılmasına etkili olanların başında gelen Sabit bin Kurra, geometri
konularındaki çalışmaları ile de adını zamanımıza kadar sürdürmüş olan ünlü matematikçilerimizden
biridir. Konikler kitabı ile Apolonyos'a şerh yazdı. Huneyn bin İshak
tarafından Öklid'in Elementler adlı eserine yazılan şerhi, ilaveler yaparak düzeltti. Menalaus, Apolonyos, Fisagor, Archimed, Öklid ve Theodosus'un eserlerini Arapçaya şerh etmekle, geometriye,
zaman için orijinal olan, yeni bilgiler kazandırmıştır.
|
|
|
|
