GÜNAHLARIN İMAM-I A’ZAM EBÛ HANÎFE’YE GÖRE TERTİBİ
1. Kadılara, ümerâya ve zenginlere ellerinde bulunan mala tama’en gitmek,
2. Büyüklere ve zenginlere mülakat esnasında secde edercesine eğilmek,
3. Zâlimlerin ellerini ve eteklerini öpmek, onlar için ayağa kalkmak ve selâmlarını reddetmek, yâni “ve aleyküm selâm” demek. Cenâb-ı Hak bunlara meyledenleri azabla tehdit buyurmuştur. Zulmün artma korkusu müstesnadır.
4. Düğünlerde olduğu gibi, çok hediye alabilmek için az bir hediye vermek,
5. Bir günlük yiyeceği olanın dilenmesi. Fukara ve borçlular için olursa zarar vermez,
6. İlim talebinden gayrı yerlerde temellük etmek,
7. Malı denize, kuyuya veya ateşe atıp istifadeden alıkoymak caiz değildir, çünkü malın israfı yasaktır. Kişi kıyamet gününde malını zail ettiğinden mes’ul olacaktır. Mallarınızı sefih kimselere vermeyiniz. Şer’an faydası olmayan yerlere verip malınızı zayi etmeyiniz,
8. Mahsulâtı ve ekilen şeyleri korumamak ve hayvanatı helâki mucib yerlerde bırakmak. Hizmetkârlarını soğuktan, sıcaktan, açlıktan korumamak ve yemek, elbise vesaireden mahrum etmek,
9. Malının muhafazasına dikkat etmeyerek onları kokutup atmak,
10. Yemeklerden artanları, hattâ meyveleri atmak,
11. Kapları ve kaşıkları güzelce temizlemeden yıkamak. Hattâ bir rivayete göre temizlenen sahanları yemek artıklarını iyice sıyırmadan su döküp içilecek hale getirmek ve içmek sevabdır.
12. Sofradan dökülenleri ve çocukların ellerinden düşenleri toplayıp yememek, pirinç ve nohut tanelerini yıkayıp yememek,
13. Sarığı, elbiseyi, ayakkabıları çürüten, yakan veya kirleten şeylerden korumamak,
14. Sabunu aşırı titizlik yapıp çok çok kullanmak,
15. Alışverişi noksan olarak yapmak,
16. Zaruret müstesna kirayı kıymetinden fazla istemek, veya tutmak,
17. Mevtanın kefeninin sayısını sünnetten (yani üçten) fazla yapmak. Abdest ve gusülde de sünnete riayet sevabdır.
18. Haram yerlere gidenlere ve zâlimlere, onların yardımcılarına yol göstermek,
19. Bâtıl dâvalarını kazandırmak için mes’ele öğretmek,
20. Terk edilmiş zayıf kavilleri öğretmek,
21. Kur’ân-ı Kerîm okumak, zikir yapmak, dua etmekte lâhin, teganni yapmak veya ücret, mal vesaire almak,
22. Kur’ân-ı Kerîm’i okumayı, kunud, teşehhüd ve diğer bilmesi lâzım gelen duaları ve ilimleri öğrenmemek,
23. Erbabının ilim ve fetvaları öğrenmeyi terk etmesi,
24. Nasihat ile ıslahı mümkün olanlara öğüt vermemek,
25. Allah Teàlâ’nın hükümlerini terk etmek, selâmı terk etmek, “Ve aleyküm selâm” dememek. Dinlenmesi vâcib olan emirleri ve yasakları dinlememek,
26. Kadı, emir vesaire olmak için evkaf işlerine bakmak ve vâsi olmak için şefaat etmek, ehli olmayana imam ve müezzin olmaları için ve ilim öğretmek için şefaatçi olmak. Başkasının izni olmadan mektubuna bakmak. Her gizli işe bakmak ihanetliktir,
27. Hastanın yüzüne bakmak, sağına, soluna çok bakmak günahtır. Hastanın yanından çıkınca yüzünü yıkayan âfetlerden emin olur,
28. Müslümana korkutmak için bakmak (haksız yere). Çünkü müslüman müslümanın kardeşidir, ona zulmetmez, onu zâlime teslim etmez ve ona kötü söz söylemez. Her kim kardeşinin hacetini görürse Allah da onun hacetini görür,
29. Kendisine, ilim sahibi veya fukara olduğu zanniyle verilen hediyeleri, bu vasıfları taşımadığı halde kabul etmek,
30. Vakf-ı sahihden, vakfedenin şartları hilâfına almak. Çünkü vakıflar şeriatta nass gibidir. Bunun gibi, beytü’l-maldan ehli olmayanın alması. Yine başkalarının, deli ve bunaklarla çocukların mallarından almak,
31. Ölü, kan, şarap, bevl, pislik gibi şeyleri almak ve bunları kedi, köpeğe vermek için taşımak,
32. Sofradan azıcık artan yemeği sünnetlemeden kaldırmak,
33. Koç, horoz, öküz, deve vesaire gibi hayvanları dövüştürmek,
34. Canlıyı hedef tutarak nişan etmek,
35. Haram olan şeyleri; küfrü, yalanı, gıybet, iftira vesaire olan şeyleri yazmak,
36. Kur’ân-ı Kerîm’i cünüb olarak, hayız ve nifas olduğu halde okumak,
37. Haram ve çalınmış, gasp edilerek kazanılmış olduğunu bildiği halde hediye ve sadaka almak ve satmak,
38. Hayvan suretlerini saklamak (karınca ve sinek gibi ufak olanlar müstesna),
39. Melâke ve nefislerin zararını mucib mal almak kasdıyla zulmü defetmemek,
40. Haram yemek, fasit olan alışverişten kazandığı haramları yemek,
41. Altın ve gümüş kaşıklarla yemek yemek kadın-erkek herkese haramdır. Bu haram kadın ve erkek için müsavidir,
42. Altın, gümüş millerle gözlere sürme çekmek ve altın, gümüşten divit, kalem ile emsalini kullanmak,
43. Altın ve gümüş bulunan sofralardan yemek. Keza kılıçların kınlarını gümüşten yapmak,
44. Yemek esnasında ağzında ve burnunda olan taamları çıkarmak, sümkürmek, tükürmek. Gerek mescidde, gerek başka yerlerde kıbleye karşı tükürmek caiz değildir,
45. Su kabını, içtikten sonra sağındakinden izin almadan solundakine vermek,
46. Haram yerlerde otlayan hayvanların etini yemek,
47. Cuma günü cumaya (= cuma cemaatine) gitmemek, cuma namazına özürsüz gitmeyenlerin kalbleri mühürlüdür,
48. İlim öğrenmek ve öğretmekten, hacdan ve farz cihaddan geri kalmak,
49. Emr-i ma’ruf ve nehy-i ani’l-münker yapmamak, âcizlerin hizmetine, ölülerin yıkanmasına, kefenlenmesine ve cenazeleri ile kabrine kadar gitmemek, hizmetlerinde bulunmamak,
50. Kâfir ve zâlim bile olsa insanları tehlikelerden korumamak; yangın, sel ve rüzgâr âfetleri ile hayvanların âfetleri (yırtıcı hayvanlar veya kuduz vesaire) gibi âfetlerden onları korumamak,
51. Malları helakten korumamak; batmak ve yanmak gibi,
52. Zaruretsiz zâlimleri, ümerâyı ve kadıları ziyaret etmek,
53. Zaruretsiz müslümana kötü lâkap takmak,
54. Birisinden yapamayacağını bildiği halde vâsi ve nezaretçi olmasını istemek,
55. Namazda sünnetle farz arasında konuşmak (gerek mescidde, gerekse dışarda),
56. Habis maldan vâcib olan sadakayı almak,
57. Hayvanatın suretlerini kâğıtlar, taşlar, halılar, kaplar ve tavanlar üzerine yapmak,
58. Tef, dümbelek ve bilcümle oyun âletlerini kullanmak (yalnız zilleri olmayan tefler kadınlar için istisna olarak caizdir),
59. Güvercin uçurmak veya oynamak. Oynayanların ve uçuranların şehadetleri kabul olunmaz,
60. Başkasının malını, hayvanını, parasını eğlenmek kasdıyla saklamak,
61. Silâh ve emsali harp âletlerinin kullanılmasını öğrenmemek,
62. Bedene zarar veren şeyleri içmek. Zehir, öldüren otlar, sigara, kahve. Kahve ve sigara hakkında eski doktorlar demişlerdir ki: “Eğer bunlar olmasaydı insanoğlu bin sene yaşardı”.
Sigara müskirdir. Bahusus bazı nevilerinde ilk devirlerde sekir hali mevcuttur, zamanla alışılınca bu sekir hali kaybolur. Şarapta olduğu gibi.
Kahve hakkında da çok söz vardır. Helâl diyenler olduğu gibi, haram diyenler de vardır. Tamamı “Dürr-i Muhtar”‘da mevcuttur. Safrası galip olanın bal şerbeti içmesi de böyledir,
63. Necis olan hayvanların etini yemek, (yılan, tiryak, afyon, tırnaklı yırtıcı hayvanlar ve kuşlar, dâb denilen hayvan ki, kediden büyük olan ve su içmeyen pis kokulu bir hayvandır. Yabani merkep, kedi ve kedinin parası, ehlî merkepler ve at etleri gibi tabiatın hoş görmediği ve nefret ettiği şeyleri yemek),
64. Kurban bayramında namazdan evvel yemek yemek. Ramazan bayramında namazdan evvel yemek yemek caizdir,
65. Başı açık olarak veya bir yere dayanarak yemek yemek,
66. Sana kıymet vermeyen kimseyle musâhebet (dostluk) yapman,
67. Kadının kocasından izinsiz oruç tutması,
68. Yenmeyen şeyleri yâni kokmuş ve ekşimiş şeyleri miskinlere yedirmek, Allah Teàlâ tayyib olmayan şeyleri kabul etmez,
69. Yanında olmayan şeyi satmak,
70. Nefsini ve hayvan bile olsa başka bir şeyi yaralamak,
71. Yüze vurmak. Çünkü yüz bütün güzelliği camidir. Kezalik hayvanın dahi yüzüne vurulmaz,
72. Özürsüz evlenmemek,
73. Başının saçını kesmeyi kırk günden sonraya bırakmak,
74. Helaya avret yeri açık girmek (donsuz girmek),
75. Yatsı namazından evvel uyumak,
76. Dişleri güzellik ve süs için altın vesaire ile kaplamak,
77. Yatsı namazından sonra az da olsa konuşmak,
78. Her sünnet-i müekkedeyi terk etmek,
79. Kendine güveni yoksa vakıf işlerine bakıcı olmak,
80. Zulme sebep olma ihtimali varken nazırların işlerine bakmak,
81. Mümkün olursa; emir, kâtip, muhtar, kethüda (reis, sözü dinlenen) vesaire gibi şeyler olmak. Zira bu gibi işler günaha girmeğe sebep olabilir.
82. Başkasının mülkünde izinsiz tasarruf caiz değildir. Bu sebeple tarla veya mesken hudutlarında bir karış dahi olsa yer almak caiz değildir.
83. Allah Teàlâ’nın ve peygamberlerin isimlerine ta’zimi terketmek,
84. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem Efendimiz’in ism-i şerifini duyunca salât ü selâm getirmemek (ta’zimi terk etmek),
85. Fâsıklarm yemek davetlerine icabet etmek,
86. Dünyaya rağbetle bağ, bahçe edinmek, Rasûlüllah sallallahu aleyhi ve sellem Efendimiz, “Yâ Aişe, zenginlerle oturmaktan sakın”, buyurmuştur.
87. İhtiyarlarla mallarına tamaen evlenmek. Çünkü çocuk yapmaktan mahrumdurlar. Halbuki Peygamberimiz, ümmetinin çokluğuyla iftihar eyleyecekler,
88. Sokaklara çok çıkmak. Çünkü sokaklar şerli yerlerdir. Hayırlı yerlerse mescidlerdir. Bunun için sokakta namaz kılmak men olunmuştur,
89. Gençlerle konuşmak caiz değildir (kadın olsun, erkek olsun),
90. Bir evde iki hanımı birleştirmek,
91. İşlerinde acele etmek,
92. Dünya metaına bel bağlamak,
93. İnsanları mahcup etmek için sual sormak,
94. Kadının kocasından boşanmak istemesi,
95. Mevki sahibi ve müftü olabilmek için şefaatçi aramak; evveli pişmanlık, ikincisi nedamet, üçüncüsü de kıyamette azabdır,
96. Demirden ve bakırdan yüzük edinmek,
97. Evleri kabristana benzetmek ki, bu da zikir olunmayan ve namaz kılınmayan evlerdir.
98. Vaizlik, kıssa nakletmek. Bid’atçilerin vaazlarını dinlemek caiz değildir. Ancak itiraz şartiyle dinlenebilir. Zira nasihat edenin âlim ve kâmil olması lâzımdır.
99. Cemaat huzurunda ve helada gülmek (zira kalbi öldürür),
100. Sakaların elinden su içmek, yâni su tulumlarını ya ağzından, yahut delerek içmek,
101. Nâs ile çokça muaşeret etmek. Afiyet on kısımdır. Dokuzu sükûtta, birisi de insanlardan uzak kalmadadır,
102. Nâs ile istihfaf etmek (= hafif görmek).
103. Anasının ve babasının arkasından seslenmek,
104. İrşad kasdı olmadan ehl-i hevâ ile oturmak,
105. Karısını dövene, “Niçin dövdün?” diye sormak. İnsanlara, akrabası dahi olsa, ihtiyaç göstermek! Zira Allah Teàlâ bütün ihtiyaçları verendir, Samed’dir. onu bırakıp başkalarına boyun bükülmez,
106. Sapan (kuş lâstiği) ile veya el ile topraktan yapılmış küçük taşları atmak,
107. İftira ve bühtan etmek,
108. Mahsulü çiçekteyken veya olmadan satmak,
109. İpekle karışık kumaşı satmak,
110. Devenin karnındaki hayvanı satmak,
111. Secdede üfürmek; içeceği şeye üfürmek de böyledir,
112. Kedi etini satıp parasını yemek.
113. Hurmayı olmadan yemek ve satmak,
114. Çıplak olarak gezmek ve oturmak,
115. Evdeki sırları dışarıya söylemek,
116. Namazda gülmek ve iki tarafına bakınmak,
117. Parmakları çıtlatmak,
118. Sakalı siyahtan başka renklere boyamamak; sakallarını siyaha boyayanlar cennet kokusu koklayamayacaklardır. Hazret-i Osman, Hasan ve Hüseyin, Akabe, Minamir gazalarda sakallarını düşmana genç görünmek için boyamışlardır. Bu caizdir,
119. Başkalarına ta’n etmek ve çirkin sözler söylemek. “Bu gibi ta’ncıların yeri cehennemdir”. (Müjdeler olsun o kimseye ki evinde oturur ve hatâlarına ağlarlar).
120. Başkalarına zulüm ve zarar etmek. Buna, bâtıl ile yenenler, rüşvet, yetim malları ve faiz mallarını yemek dahildir. Her haram da böyledir. Zulüm üç kısımdır:
1) Şirk,
2) Allah ile kendi arasındaki günahlar,
3) Kullara olan zulümdür.
121. Mezar taşlarına yazı yazmak ve mürailik yapmak,
122. Teverrük; namazda sağ ayak inciği üzerine oturmak,
123. Çalmak, bahusus ganimetten çalmak,
124. Cümme, saçların omuza kadar inmesi,
125. Habve, cuma günü imam hutbede iken kıçı ile emekleyerek yürümek,
126. Süslenmek,
127. İşçiyi, ücretini bildirmeden çalıştırmak,
128. Kuşlardan, tırnaklı hayvanları yemek,
129. Veresiye alıp, veresiye satmak,
130. Sümbül denilen çiçeği açmadan ve meyveleri dahi olmadan satmak,
131. Altını gümüşle borç olarak satmak,
132. Mescidlerde, hadd (= ceza) sopası vurmak,
133. Koyunu et ile satmak,
134. Hurmayı hurmayla satmak,
135. Havada uçan kuşu satmak,
136. Satıcıları şehrin dışında yakalayıp mallarını almak (piyasayı bilmedikleri için kandırarak almak),
137. Köpek ve hınzır satmak,
138. Tef ve envaisini satmak,
139. Erkeğin erkekle, kadının kadınla yatması,
140. Kurbağayı şifa kasdıyla öldürmek,
141. Her can sahibi hayvanı öldürmek (eza verenler müstesna),
142. İmamın yüksek yerde oturup insanların arkasında olması,
143. Namazda sol eli üzerine dayanması,
144. Ad olarak Efla, Vesar, Nâfi, Rebah gibi uygunsuz isimler takmak,
145. Mecusîlerin kestiklerini yemek,
146. Küs olanların yemeklerini yemek,
147. Kılıncı kınsız kullanmak,
148. Hanımların ev eşyasından satması, hacıların kaybettiklerini araması,
149. Kişinin giymediği şeye ellerini silmesi,
150. İmamların daima müezzinlik yapması,
151. İnsanlardan hayalarını çıkarmak,
152. Kadının mahremsiz yola çıkması, sefer yapması (yâni hacca gitmesi),
153. Hayvanı ölmeden yüzmek,
154. Çocukların ön safa geçmesi,
155. Def-i hacet ihtiyacı varken namaz kılmak,
156. İki kişinin arasına izinsiz girip oturmak,
157. Çekirge mahlûkatmı her nerede olursa olsun öldürmek. Bunların yok edilmesi için meşhur olan dualar vardır. Bunları okuyup zararlarını defetmek daha evlâdır,
158. Küçük iken kuzuları kesmek doğru değildir. Hem iktisaden zararlıdır,
159. Gecenin evvelinde ve âhirinde kurban kesmek doğru değildir,
160. Kuyulardan (dışarıdaki kuyular) halkın istifade etmesine mâni olmak ve keza vakıflardan halkın istifadesini men etmek,
161. Kölelerin, vesairin hanımlarına taarruz edenler mezmûm kimselerdir ve bu hal İslâm dinine mugayirdir,
162. Başkasının evine izinsiz girmek caiz değildir. İzinsiz olarak çocukların babalarının odasına girmeleri bile caiz değildir,
163. Ana-baba ve akrabalarla konuşmayı terketmek büyük günahtır. Bu, sıla-i rahimi kesmek demektir. Sıla-i rahimi kesenler rahmet-i İlâhî’den mahrum kalırlar. İfa edenler ise sonsuz rahmetlere nail olurlar. Zira Allah Teàlâ’nın kulundan rızası, valideynin rızasına bağlıdır. Yine Hakk’ın gadabı da va-lideynin gadabma bağlıdır. Valideyn, cennet kapılarının vasatıdır (= ortasıdır). Yâni onların izni olmadıkça içeri girmek mümkün değildir.
Şimdi sen nasıl istersen öyle yap; ister haklarını gözet, cennete kolayca gir, istersen haklarını zayi edip dışarda kal. Şu kimseler cennete giremez, ki verdiklerini başa kakarlar, ana-babalarına âsi olurlar veyahut da devamlı içki içerler.