|
Romalılar, Eski Mısırlıların yıllarca önce yaptıkları gibi, önceleri,
bazı sembolleri tekrarlayarak sayıları yazarlardı. (Bakınız Örnek l.) Sonraları da, çıkarmadan yararlanarak, daha kısa yazma
yollarını ortaya koydular. (Bakınız: Örnek II.)
Örnek l :
XXXXX = 50
MDCLXVI = 1000 + 500 + 100 + 50 + 10 + 1 = 1666
DLXIII = 500 + 50 + 10 + 1 + 1 + 1 = 563
Örnek II :
XC = 100 -10 = 90
IX = 10 -1 = 9
Başlangıçta değişik
bazı sembol ve harfleri, rakam olarak kullanmışlardır. Bu rakamları, ilk olarak
Romalılar kullandıkları için, aritmetikte "Roma Rakamları" ya da "Romen Rakamları"
olarak adlandırılır.
Kaynaklar, Roma rakamlarının bir elin parmaklarından
esinlenerek ortaya konduğunu belirtir. Romalılar, bugün kullandığımız l, 2, 3, 4
rakamları yerine I, II, III, IIII sembollerini ve 5'i belirtmek için de,
V şeklinde bir el işaretini sembol olarak kullandılar. 10'u belirtmek için de V
sembolünü, değişik biçimde iki kez kullanarak X sembolünü elde ettiler. (Çaprazlanmış iki düşey çizgi.) Diğer rakamları da
alfabelerindeki harflerden aldılar.
Romalılar sayıları belirtmek için, 7 ayrı harfi rakam olarak kullanmışlardır. Aşağıdaki
tabloda, Roma rakamları gösterilmiştir.
| Roma
Sayma Düzeninde |
I |
V |
X |
L |
C |
D |
M |
| Onluk
Sayma Düzeninde |
1 |
5 |
10 |
50 |
100 |
500 |
1000 |
Roma
rakamlarına dayalı, Roma sayma düzenine göre, toplama ve çıkarma işlemlerinin yapılmasında, bazı temel özellik ve sınırlamalar vardır.
Bunları özetlersek :
A -Toplama İşlemindeki Özellik ve Sınırlamalar
a)
Yanyana yazılan ve aynı sembolü gösteren, iki ya da üç temel rakam birbiriyle toplanarak, toplama karşı gelen sayı elde edilir .
Örnek :
I I I = 1 + 1 + 1 = 3
X X = 10 + 10 = 20
Uyarı :
Bu rakamların yazılışları ile ilgili önemli özellik : I, X, C sembolleri yanyana, 3'ten
fazla; V, L, D, M sembolleri de, 1'den fazla yazılamaz.
b)
Büyük rakamların sağına yazılan küçük rakamlar, kendisi ile toplanarak toplama karşı gelen sayı elde
edlir.
Örnek :
XV = 10 + 5 = 15
DLXI = 500 + 50 + 10 + 1 = 561
C)
Küçük değerleri gösteren semboller (rakamlar), büyük değerleri
gösteren sembollerin sağına yağıldığında, bu değerler toplanarak
toplama karşı kelen sayı elde edilir.
Örnek :
MDCLXVI =
1000 + 500 + 100 + 50 + 10 + 5 + 1 = 1666
DLXI = 500 + 50 + 10 + 1 = 561
|
|
|
|
