|
Latince tercümesinde, bugünkü yazım şekline göre,
"0" (sıfır) a ait bir örnek Şöyledir :
"Sekiz diğer sekizden çıkınca,
geriye bir şey kalmaz. Bu takdirde, boş kalmaması için, bir
dairecik koy. Dairecik, boş hanenin yerine geçmek zorundadır. Eğer bu hane boş kalırsa, diğer haneleri de tahdit edilmiş olurlar.
Artık ikinci hane, birinci hanenin yerini tutar. Yani; ikinci hane, birinci haneden başka bir şey değildir."
Bugünkü bilgilerimize göre basit gibi görünen, ancak zamanın
matematik görüşü olarak son derece önemli olan bu açıklamanın böyle olması düşünüldüğünde, Harezmi'nin görüşü olan açıklamanın önemi
kendiliğinden ortaya çıkar. Şöyle ki; sıfır, ilk basamağın aksine, sola konsaydı,
"02" gibi bir sayı elde edilir ki, ikinin solundaki sıfır sonucu değiştirdiğinden, Harezmi'nin matematik görüşünün zamanı
matematik bilgileri karşısındaki önemi açık olarak ortaya çıkar.
Brahmagupta'nın ,Siddahta adlı eseri, 776 yılında,
Saverus'tan 114 yıl sonra, Arapça'ya çevrilen bir eserinin içinde yer almıştır.
Gerbert'ten yüz yıl sonra, Harezmi'nin Latince tercümesi, Orta İspanya
yoluyla Batı'ya ulaşır.
Bu tarihlerde,
"Arap Sayı Yazısının", ilim dünyasındaki zaferine çığır açan başka bir
şahıs ile karşılaşıyoruz.
Pizza'lı Leonardo (1180~ ?) ; matematik bilgisinin, esaslarını bizzat, ilk kaynaklarından, yani Mısır'a yaptığı
uzun süreli seyahatler sonucu elde etmiştir. Elde ettiği bilgileri de, Batı'ya öğretmiştir. Leonardo'nun babası, Cezayir
sahillerinde ticaret işleri ile meşgul idi. İslam medeniyetinin etkinliğini gören, baba Leonardo, oğlunu
yetiştirmek için yanına çağırır. Oğlu Leonardo Hint, yani
Arap (İslam) rakamları ile hesap yapmaya hayran kalır. Hint hesap sistemlerinin, her türlü
uygulamasını öğrenir. Bu arada, İskenderiye ve Şam kütüphanelerinde, eline
geçirebildiği ilmi değeri olan eserleri de toplayıp, Avrupa'ya
götürdüğü tarihi bir gerçek olarak bilinmektedir.
Oğul Leonardo, İslam (Arap) hesap öğretmenlerinden, öğrendiği bütün bilgileri sıfır rakamı dahil olmak üzere,
çevresindekilere, uygulamaları ile birlikte öğretir. Oğul
Leonardo'nun bu öğretisi sırasında konu ettiği rakamlar, bugünkü gösterim şekliyle şöyledir;
Bu rakamlar,
Arapçada "sıfır" adı verilen "." işareti ile her türlü hesabın yapılabildiğini açıklar.
Matematikte; bugün Türkçe'mizde gösterim şekli olan,
"0" (sıfır), Arapça'da gösterim şekli olan
"." (sıfır) sembolü ile, Türkçe yazım §ekli olan
"sıfırı" ve aynı anlama gelen, diğer Batı dillerinde kullanılan ve
"rakam" ve "yazım" şekillerinin tarihi gelişimleri, ayrıntılı olarak
incelemeye değer bir konudur.
|
Önceki Sayfa
