SEFAİN-İ TİCARİYE-! BAHRÎYE VE HAVAİYE VE SEFAİN-İ HARBİYE-1 BAHRİYE VE HAVAİYENİN BOĞAZLAR'DAN MÜRURU HAKKINDA KAVAİT

1. Hastane gemileri, yatlar, balıkçı sefineleri ve gayıi askerî tayyareler dahil olduğu halde, ticaret sefaini

a) Sulh zamanında :Sancak ve hamule ne olursa olsun, beynelmilel ahkâm-ı sıhhiyenin mer'iyeti bâki olmak ve kılavuzluk, fener, römorkör resimleri veyahut aynı mahiyetteki diğer rüsum gibi doğrudan doğruya ifa edilen hidemata mukabil ve rüsuma şamil olmamak ve Türkiye Hükümeti tarafından elhalet-ü hazihi imtiyazı verilmiş idare ve müesseseler tarafından bu hususta istimal olunan hukuka halel gelmemek şartiyle hiçbir muamele, rüsum veya tekâlif olmaksızın gündüz ve gece mürur ve seyrisefain serbesti-i tammı.
Bu rüsumun cibayetini teshil için Boğazlar'dan geçen ticaret sefineleri Türkiye Hükümeti tarafından tayin edilecek mevakie isimlerini, tabiiyetlerini, tonilatolarının miktarını ve semti maksutlarını bildireceklerdir. Kılavuz ahzi ihtiyarî kalmaktadır.

b) Harp zamanında Türkiye bitaraf kaldığı takdirde: Balâda muharrer aynı şerait dahilinde, gündüz ve gece mürur ve seyri sefain serbesti-i tammı.
Bitaraf bir Devlet sıfatiyle Türkiyenin hukuk ve vezaifi, harp esnasında Türkiye bitaraf bulunduğu takdirde suları ve havası sulh zamanında olduğu gibi tamamen serbest kalması lâzım gelen Boğazlar'da seyr-i sefaini tas'ip edebilecek mahiyette hiçbir tedbir ittihaz etmesine salâhiyet vermeyecektir. Kılavuz ahzi ihtiyarî kalmaktadır.

c) Harp zamanında Türkiye muharip olduğu takdirde: Bitaraf sefineler ve bitaraf gayriaskerî sefain-i havaiye için işbu sefain-i bahriye ve havaiye düşmana bilhassa kaçak eşya, düşman kıtaatı veya tebaası taşımak suretiyle düşmana yardım etmedikleri takdirde, seyrisefain serbestisi.
Türkiye'nin bu sefain-i bahriye ve havaiyeyi teftişe hakkı bulunacak ve bunun için mezkûr sefain-i havaiye Türkiye tarafından bu hususta tayin ve ihzar olunacak menatıkta karaya veya denize inmeğe mecbur olacaklardır. Düşman sefinelerine hukuk-u düvelin kabul ettiği tedabiri tatbik etmek hususunda Türkiyenin haiz olduğu hukuka halel gelmemiştir. Türkiye düşman sefinelerinin Boğazlar'dan istifadelerini men için lâzım addedeceği tedabiri ittihaz salâhiyeti tammesine maliktir. Maamafih bu tedabir bitaraf sefainin serbesti-i mürurunu men'edecek mahiyette olmayacaktır ve bu maksatla Türkiye sefain-i mezkûreye lâzım gelen talimatı veya kılavuzları vermeği taahhüt eyler.

2. Muavin sefineler, asker nakliye sefineleri, tayyare taşıyan sefineler ve askerî sefain-i havaiye dahil olduğa halde sefaini harbiye

a) Sulh zamanında: Sancak ne olursa olsun, hiçbir muamele, resim veya mükellefiyet olmaksızın, kuvvetlerin mecmuuna müteallik atideki kuyud-u ihtiraziye tahtında, gündüz ve gece mürur serbesti-i tammı.
Bir Devletin Bahrsiyah'a müteveccihen Boğazlardan imrar edebileceği azamî kuvvet Karadenize sahildar Devletlere mensup ve mürur esnasında Bahrisiyah'ta mevcut en kuvvetli donanmanın azamî kuvvetini tecavüz etmeyecektir. Maamafih Devletler Bahrisiyah'a her zamanda ve her halde, beheri on bin tonilatoyu geçmeyen üç sefineyi tecavüz etmeyecek bir kuvve-i bahriye göndermek hakkını muhafaza ederler. Boğazlar'dan geçecek sefainin miktarı hususunda Türkiye'ye hiç bir mes'uliyet terettüp etmeyecektir .

işbu kaideye muraate imkân bahşolmak için, onuncu Maddede muharrer Boğazlar Komisyonu Bahrisiyah'a sahildar Devletlerin her birinden her sene kânunusaninin ve temmuzun birinci günleri Bahrisiyah'ta mâlik bulundukları zırhlıların, muharebe kruvazörlerinin, tayyare taşıyan sefinelerin, kruvazörlerin, torpido muhriplerinin, tahtelbahirlerin veyahut sair her şekil (Tip) sefain ile deniz sefaini havaiyesinin miktarını sefain-i müsellâhayı, mevcudu tenzil edilen veya ihtiyatta veya tamirde veyahut hâl-i tadilde bulunan sefainden tefrik etmek suretiyle talep edecektir. Bunun üzerine Boğazlar Komisyonu; alâkadar Devletleri Karadeniz'deki en kuvvetli donanmanın ihtiva ettiği zırhlıların, muharebe kruvazörlerinin, tayyare taşıyan sefinelerin, kruvazörlerin, torpido muhriplerinin, tahtelbahirlerin, süfün-ü havaiyesinin ve icab-ı halinde sair şekildeki sefainin miktarından haberdar .edecektir. Bundan başka mezkûr kuvvete mensup bir sefinenin Bahrisiyah'a duhulünden veya oradan hurucundan mütevellit her gûna tehavvulât derhal alâkadar Devletlerin ıttılaına isal edilecektir. Boğazlar'dan Karadeniz'e müteveccihen geçirilecek bir kuvve-i bahriyenin hesabında yalnız müsellâh sefinelerin adedi ve şekli (tipi) nazarı itibare alınacaktır.

b) Harp zamanında Türkiye bitaraf olduğu takdirde: Sancak ne olursa olsun hiçbir muameleye, rüsuma veya hiçbir gûna mükellefiyete tâbi olmaksızın, ikinci bendin (a) işaretli fıkrasında mezkûr tahdidatın aynı tahdidat dairesinde gündüz ve gece mürur serbesti-i tammı.
Maamafih, bu tahdidat muharip Devletlere bunların Karadenizdeki muhariplik hukukuna İrası halel edecek surette tatbik edilmeyecektir. Türkiye bitaraf bulunduğu cihetle zaman-ı sulhte olduğu gibi zaman-ı harpte dahi suları ve havası tamamen serbest kalması lâzımgelen Boğazlar'da Türkiye'nin bitaraf bir Devlet sıfatile hukuk ve vezaif-i seyr-i sefaini tas'ip edecek mahiyette hiçbir tedbir ittihaz etmesine salâhiyet vermeyecektir. Muhariplerin harp sefinelerine ve askerî süfün-ü havaiyelerine Boğazlar'da bir gûna zabıt ve müsadereye tevessül etmek, hakk-ı muayene icra eylemek veya diğer her hangi bir hareket-i hasmane yapmak memnu olacaktır. Harp sefineleri tamirat yapmak ve erzak almak hususlarında bahr-î bitaraflığa dair 1907 tarihli onüçüncü Lâhey Mukavelenamesi ahkâmına tâbi olacaklardır. Süfünü havaiyenin bitaraflığı hakkındaki kavaidi tayin edecek beynelmilel bir Mukavelename aktolununcaya kadar askerî sefain-i havaiye Boğazlar'da 1907 tarihli 13'üncü Lâhey Mukavelenamesi'nin harp sefinelerine bahşettiği muameleye mümasil bir muameleden müstefit olacaklardır.

c) Harp zamanında Türkiye muharip olduğu takdirde: Bitaraf harp sefineleri için hiçbir muameleye, resme veya hiçbir gûna mükellefiyete tâbi olmaksızın ve fakat ikinci bendin (a) işaretli fıkrasında zikredilen tahdidatın aynı tahdidata tâbi olarak mürur serbesti-i tammı.
Düşman sefaini bahriye ve havaiyesinin Boğazlardan istifadesine mâni olmak üzre Türkiye tarafından ittihaz edilecek tedabir, bitaraf sefain-i harbiye ve havali üyenin serbesti-i müruruna mâni olacak mahiyeti haiz bulunmayacaktır ve bu maksatla Türkiye mezkûr sefain-i bahriye ve havaiyeye lâzim gelen talimatı veya kılavuzları vermeği taahhüt eyler. Bitaraf askerî süfün-ü havaiye Boğazlar'dan,tehlike ve muhatara kendilerine ait olmak suretile geçebilecek ve mahiyetleri anlaşılmak üzre teftiş hakhına tâbi bulunacaklardır. Bunun için süfün-ü havaiye Türkiye tarafından bu hususta tayin ve ihzar olunacak menatıkta kara veya denize inmeğe mecbur olacaklardır.

3.

a) Türkiye ile hali sulhta bulunan Devletlerin tahtelbahirleri Boğazlar'dan ancak suyun yüzünde geçeceklerdir.

b) Gerek Bahrisefit'ten gerek Bahrisiyah'tan gelen bir kuvve-i bahriye-yi ecnebiyenin kumandanı taht-ı kumandasında bulunup Boğazlar'a girmesi lâzım gelen sefinelerin miktarını ve isimlerini tevekkufa mecbur olmaksızın Çanakkale'nin veya Karadeniz boğazının methalinde bir işaret istasyonuna tebliğ edecektir. Türkiye bu işaret istasyonlarını foüdirecektir. Boğazlar'a duhul keyfiyeti teahhura uğratılmamak lâzım geldiğinden tebliği mezkûr vuku buluncaya kadar ecnebi harp sefinelerinin Boğazlardan serbesti-i mürurları baki kalacaktır.

c) Askerî ve gayriaskerî süfün-ü havaiye için işbu kavait ile tayin edilen şerait dairesinde Boğazlar'ın üzerinden tayarana müsaade olunması:
Evvelâ — Boğazlar'ın dar kısımlarının her bir tarafının fevkında beşer kilometrelik bir arazi şeridi üzerinden uçmak serbestisini;
Saniyen — Tevakkuf-u ârizî (Ban) halinde Türkiye'nin sahilinde karaya veya karasularında denize inmek salâhiyetini istilzam eder.

4. Harp sefinelerinin müddet-i mürurlarının tahdidi

Boğazlar'dan transit halinde geçen harp sefineleri haşarat veya ârıza-i bahriye ahvali müstesna olmak şartiyle ve emniyet-i sefer icap ettirdiği takdirde esna-yı leyilde demirleme müddeti de dahil olmak üzre hiçbir halde mürurları için elzem olan zamandan fazla bir müddet Boğazlar'da tevakkuf edemeyeceklerdir.

5. Boğazlar'ın ve Karadeniz'in limanlarında tevakkuf

a) İşbu lahikanın birinci ve ikinci ve üçüncü bentleri cemilerin, harp gemilerinin, süfün-ü havaiyenin Boğazlar'dan ve Boğazlar'ın fevkından müruruna tatbik olunur ve Türk limanlarım ve tayyare menzillerini aynı zamanda ziyaret edebilecek bir devletin harp sefinelerde askerî süfün-ü havaiyelerinin miktarı ve kezalik bunların müddet-i ikametleri hakkında Türkiye'nin lüzum göreceği nizamnameleri vaz'etmek hakkına halel iras etmez.

b) Karadeniz'e sahildar devletler kendi limanlar ve tayyare menzilleri için aynı hukuka malik olacaklardır.

c) Elyevm Tuna Avrupa Komisyonu'nda temsil edilen devletlerin işbu nehrin mansaplarında ve Kalas'a kadar istasyoner olmak üzre bulundurdukları hafif sefain ikinci bentte zikrolunan sefaine inzimam edecek ve icab-ı hâlinde diğer sefain ile tebdil edilebilecektir.

6. Muhafaza-i sıhhiyeye mütedair ahkâm-ı mahsusa

Derunlannda veba, kolera veya tifüs vukuatı zuhur eden veya yedi günden beri zuhur etmiş olan sefain-i harbiye ve keza bulaşık bir limanı beş kere yirmi dört saatten daha az bir zamandan beri terketmiş bulunan sefain Boğazlar'dan karantina tahtinde geçmeğe ve Boğazlar'ın bulaştırılmasına hiçbir mahal bırakmamak için muktazi tedabir-i vakiyeyi sefine vesaitiyle ittihaz etmeğe mecbur olacaklardır. Derunlannda bir tabip bulunan ve Boğazlar'dan bilâ tevakkuf veya eşya çıkarmaksızın doğrudan doğruya geçen sefain-i ticariye dahi aynı hükme tâbi olacaktır. Tabibi bulunmayan sefain-i ticariye Boğazlar'da tevakkuf etmeyecek olsalar bile oraya duhulden evvel kavaid-i sıhhiye-yi beynelmilele riayet mecburiyetindedirler. Boğazlar limanlarından birine uğrayacak olan sefain-i harbiye ile sefain-i ticariye bu limanda, orada tatbiki lâzim gelen kavaid-i sıhhiye-yi beynelmilele tâbi tutulacaklardır.

MADDE 3 — Boğazlarda müruru ve seyrüseferi her türlü mevaniden âzâde bulundurmak için 4'üncüden 9'uncuya kadar olan Maddelerde münderiç bulunan tedabir, Boğazlar'ın sularına ve sahillerine ve kezalik oralarda kâin veya oralara karip olan adalara da tatbik olunacaktır.

MADDE 4— Atide tayin edilen mıntakalar ve adalar gayriaskerî hale ifrağ edileceklerdir:

1) Çanakkale ve Karadeniz boğazlarının ber veçh-i ati tahdit edilmiş mıntakalar ittisaınca iki sahilleri (merbut haritaya müracaat):
Çanakkale boğazı:
-Şimal-i garbide, Gelibolu şibih ceziresi ve Saroz körfezinin Baklaburnu şimal-i şarkîsinin dört kilometro budünde kâin bir noktasından bed'ile Marmara denizi üzerinde Kumbağıda nihayet bulan ve Kavağın (bu mevki hariçtir) cenubundan geçen bir hattın cenubu şarkîsindeki saha;
Cenub-u şarkîde, sahil ile Bozcaada karşısında eski İstanbul burnundan bed'ile Marmara denizi üzerinde sahilin hemen Karabiga şimalinde kâin bir noktasında nihayet bulmak üzre sahilden yirmi kilometro buütte çizilmiş olan hat arasındaki saha:
Karadeniz boğazı (İstanbul hakkındaki usul-ü mahsusaya halel gelmemek şartiyle,
(madde — 8); Şarkta, Karadeniz boğazının; şark sahilinden on beş kilometro mesafede çizilmiş bir hatta Jcadar imtidat eden mıntaka;
Garpte, Karadeniz boğazının garp sahilinden on beş kilometro mesafede çizilmiş bir hatta kadar imtidat eden mıntaka;

2) Emirali adası müstesna olmak üzre bütün Marmara denizi adaları.

3) Adalar denizinde Semadirek, Limni, imroz, Bozcaada ve Tavşan adaları.

MADDE 5 — Fransa, ingiltere, İtalya ve Türkiye Hükümetleri tarafından birer kişi olarak mansup dört âzâdan müteşekkil bir Komisyon 4'üncü maddenin "1" işaretli fıkrasında muharrer mıntakalarm hududunu mahallinde tesbit etmek üzre işbu Mukavelenin tarih-i mer'iyetinden on beş gün sonra içtima edecektir. İşbu Komisyonda temsil edilen Hükümetlerden her biri kendi mümessillerinin istihkakı olan tahsisatı verecektir. Komisyonun ifa-yi vazife etmesinden münbais masarif-i umumiye temsil edilen Devletler tarafından, hissesi mütesaviye veçhile, deruhde edilecektir.

MADDE 6 — Istanbul'a dair olan sekizinci Madde ahkâmı mahfuz kalmak şartiyle, gayriaskerî hâle ifrağ edilmiş mıntakalarda ve adalarda hiç bir istihkâm, daimî topçu tesisatı, tahtelbahir işleyen âletler (Tahtelbahir sefain müstesna) ve askerî süfün-ü havaiye tesisatı ve hiçbir üss-ü bahrî bulunmayacaktır. Buralarda inzibatın muhafazası için elzem bulunan ve silâhları, top müstesna olmak üzre, tüfek, rövelver, kılıç ve beher yüz nefer için dört hafif makinah tüfek, [Füzil mitrayör] den ibaret bulunacak olan Polis ve Jandarma kuvvetinden başka hiçbir kuvve-i müsellâha bulunmayacaktır. Gayriaskerî hâle ifrağ edilmiş mıntakaların ve adaların karasulannda tahtelbahir sefinelerden başka hiçbir gûna tahtelbahir işleyen âlet bulunmayacaktır . Balâda mezkûr fıkralara rağmen Türkiye, Türk topraklarının gayriaskerî hâle ifrağ edilmiş mıntakalarmdan ve adalarından ve Türk donanmasının demir atmak hakkına malik bulunduğu keza gayriaskerî hâle ifrağ edilmiş karasulanndan kuva-yi müsellâhasını transit suretile geçirmek hakkını muhafaza edecektir. Bundan başka Türkiye Hükümeti Boğazlar'da, tayyareler veya balonlar vasıtasiyle denizin sathını ve ka'nını tarassut ettirmek salâhiyetini haiz olacaktır Türkiye süfün-ü havaiyesi Boğaz suları ve Türk arazisinin gayriaskerî hâle ifrağ edilmiş mıntakaları üzerinde uçabilecekler ve oralar dahilinde her tarafta kemal-i serbesti ile karaya veya denize inebileceklerdir. Kezalik Türkiye ile Yunanistan gayriaskerî hâle ifrağ edilmiş mıntakalar ve adalarda ve bunların karasularında, tah-ı silâha alınacak efradın, mezkûr mıntakalar ve adalar haricinde, talim ve terbiyeleri için icap eden eşhas harekâtını icra etmek salâhiyetine maliktirler. Türkiye ile Yunanistan kendi arazilerinin mezkûr mıntaka ve adalarında her türlü tarassut ve telgraf ve telefon ve vesait-i ziyaiye muhaberatı sistemini tesis hususunda haiz-i serbesti olacaklardır. Yunanistan gayriaskerî hâle ifrağ edilmiş olan Yunan adalarının karasularından donanmasını geçirebilecek ve fakat bu suları Türkiye'ye karşı üss-ül harekât olarak veyahut bu maksatla bahrî veya askerî tahşidat için kullanamayacaktır.

MADDE 7 — Tahtelbahir sefinelerden başka tahtelbahir işleyen hiçbir âlet Marmara denizi sularına vazedilemeyecektir. Türkiye Hükümeti Marmara denizinin ne Avrupa saha-i sahiliyesinde ve ne de Karadeniz boğazı mıntaka-i gayriaskeriyesinin şarkında kâin Anadolu saha-i sahiliyesi kısmında, Darıeaya kadar, Boğazlar'dan müruru tas'ip edebilecek ıçbir daimî top bataryası veyahut torpil endaht mevkileri tesis etmeyecektir.

MADDE 8 — Payitahtın ihtiyacatı için, İstanbul, Beyoğlu, Galata, Üsküdar ile adalar (Prens adaları) dahil olduğu halde Istanbulda ve mezkûr şehrin civarı karibinde âz"amî on iki bin kişilik bir kuvve-i askeriye bulunabilecektir. Istanbul'da bir tersane ve bir üss-ü bahrî muhafaza edilebilecektir.

MADDE 9 — Eğer harp halinde Türkiye yahut Yunanistan muharip Devlet haklarını istimal ederek balâda muayyen gayriaskerîlik haline tadilât icra edecek olurlarsa sulh teessüs eder etmez işbu Mukavele ile muayyen usulü iadeye mecbur olacaklardır.

MADDE 10 — Istanbul'da 12'inci Maddede beyan edildiği surette müteşekkil bir beynelmilel Komisyon tesis edilecek ve işbu Komisyon «Boğazlar Komisyonu» ünvanını alacaktır.

MADDE 11 — Komisyon vazaifini Boğazlar'ın suları hakkında ifa edecektir.

MADDE 12 — Komisyon bir Türk mümessilinin taht-ı riyasetinde, işbu Mukavelenameye vazi-ül imza Devletler olmak'haysiyetile ve Mukavelenamei mezkûrun işbu Devletler tarafından tasdiki vaki oldukça, Fransa, Büyük Britanya, İtalya, Japonya, BuIgaristan,Yunanistan, Romanya, Rusya ve Sırp—Hırvat—Sloven Devleti mümessillerinden mürekkep olacaktır. Amerika Düvel-i Müttehidesi hükümeti için işbu Mukaveleye iltihak keyfiyeti, Komisyonda kezalik bir mümessil bulundurmak hakkını istilzam edecektir. Ayni hak işbu Maddenin birinci fıkrasında isimleri zikredilmeyen Bahrisiyah'a sahildar diğer müstakil Devletler için ayni şerait dairesinde mahfuz olacaktır .

MADDE 13 — Komisyonda mümessil bulunduran Hükümetler kendi mümessillerinin müstahak olabilecekleri tahsisatı kendileri tesviye edeceklerdir. Komisyonun sair masarif-i munzammesi Cemiyet-i Akvam'ın masarifini taksim için tesbit edilmiş olan nisbet dairesinde mezkûr Hükümetler tarafından deruhde olunacaktır.

MADDE 14 — Komisyon ikinci Maddeye merbut olan Lahikanın ikinci, üçüncü ve dördüncü bentlerinin mevzuunu teşkil eden harp gemilerinin ve askeri süfün-ü havaiyenin müruruna müteallik ahkâma lâyikiyle müraat olunup olunmadığına bakmakla mükellef olacaktır.

MADDE 15 — Boğazlar Komisyonu vazifesini Cemiyet-i Akvam'ın himaye si tahtında icra edecek ve her sene Cemiyet-i mezkûreye vazifesinin suret-i ifasından bahis bir rapor gönderecek ve bundan başka ticaret ve seyrüsefer nokta-i nazarından faydalı her türlü malûmatı ita edecektir. Bu maksatla Komisyon Boğazlar'daki seyrüsefer mes'elesiyle iştigal eden Türkiye Hükümeti devairi ile münasebette bulunacaktır.

MADDE 16 — Vazifesinin ifası için lâzım olan nizamnameleri yapmak Komisyona ait olacaktır.

MADDE 17 — işbu Mukavelename ahkâmı Türkiye'nin Türk sularında donanmasını serbesçe cevelan ettirmek hakkına iras-ı halel etmeyecektir.

MADDE 18 — Boğazlar'ın ve civar mıntakaların gayriaskerî hâle ifrağının Türkiye için askerî nokta-i nazarından bigayr-i hakkın bir tehlike teşkil etmemesini ve ef'al-i harbiyenin Boğazlar'ın serbestisini veya gayriaskerî hâle ifrağ edilmiş olan menatıkın emniyet ve inzibatını tehlikeye ilka eylememesini arzu eden tarafeyn-i Aliyeyn-i âkideyn, ahkâm-ı atiyeyi kabul ederler:

Eğer serbestî-i mürura müteallik ahkâma ika edilen bir tecavüz, nagihanî bir taarruz, yahut her hangi bir fiil-i harp veya tehdid-i harp, Boğazlar'da seyrüseferin serbestisini veya gayriaskerî mıntakaların emniyetini tehlikeye koyacak olursa Tarafeyn-i Aliyeyn-i âkideyn ve her halde Fransa, Büyük Britanya, İtalya ve Japonya bu hususta Cemiyet-i Akvam Meclisi'nin karar vereceği bütün vesaitle onları müştereken men'edeceklerdir.Yukarki fıkrada muharrer harekete sebep olan ef'al nihayet bulur bulmaz Boğazlar nizamı işbu Mukavele ahkâmı ile muayyen olduğu veçhile yeniden tamamiyle tatbik olunacaktır, Boğazlar'ın gayriaskerî hâle ifrağına ve serbestîsine teallûk eden ahkâmın bir cüz'ü mütemmimini teşkil eden işbu hüküm, Tarafeyn-i Aliyeyn-i âkideynin Cemiyet-i Akvam Ahitnamesi mucibince haiz olabilecekleri hukuk ve vazaife halel iras etmez.

MADDE 19 — Tarafeyn-i Aliyeyn-i âkideyn, gayrimümzi Devletleri işbu Mukavelenameye iltihaka sevk için bütün gayretlerini sarfedeceklerdir. İşbu iltihak diplomasî tarikiyle Fransa Cumhuriyeti Hükümetine ve Hükümet-i mezkûre tarafından da mümzi veya mültahik olan Devletlerin kâffesine tebliğ olunacaktır, iltihak, Fransa Hükümetine yapılacak tebliğ gününden itibaren muteber olacaktır.

MADDE 20 — İşbu Mukavelename tasdik edilecektir. Tasdiknameler sürat-i mümküne ile Paris'te tevdi olunacaktır. işbu Mukavelename bu günkü tarihli Muahede-i Sulhiye ile ayni şerait dahilinde mer'iyete girecektir . Muahede-i mezkûreye vazi-ül imza olmayıp bu esnada işbu Mukavelenameyi henüz tasdik etmemiş olacak olan Devletler hakkında bu Mukavelename, Düvel-i mezkûre, diğer Düvel-i âkideye Fransa Hükümet-i Cümhuriyesi tarafından ihbar edilecek olan tasdiknamelerini tevdi ettikçe mer'iyete girecektir. Tasdikanlilmakal, balâda mezkûr Murahhaslar işbu Mukavelenameyi imza etmişlerdir. 24 temmuz 1923 tarihinde Lozanda yalnız bir nüsha olarak tanzim edilmiş olup işbu nüsha Fransa Hükümeti hazine-i evrakına vaz'edilecek ve Hükümet-i mezkûre âkit Devletlerden her birine onun birer musaddak nüshasını verecektir.