Bescherming van de Korenwolf

Het leefgebied van de korenwolf is in Limburg dramatisch achteruitgegaan. Met de korenwolf dreigt een uniek stukje Nederlandse natuur van mooie graanakkers, boordevol kruiden en klaprozen te verdwijnen.
Voor het behoud van de korenwolf zijn gelukkig veel organisaties en instanties actief.

Bedreigingen                                                                              Het natuurlandschap versnippert. Wegen, spoorlijnen, kanalen, woonwijken en industriegebieden doorkruisen leefgebieden van planten en dieren. Dit zijn onneembare hindernissen voor plant en dier. Zolang deze versnippering doorgaat zullen planten en dieren uitsterven. Maar ook verkaveling heeft een averechts effect.

Hoe kan en wordt de Korenwolf beschermd en behoed voor uitsterven:

Er zijn in heel Europa diverse ondersoorten van de veldhamster en overal gaat het bergaf. In Nederland weet inmiddels iedereen, dat de korenwolf uiterst zeldzaam is geworden. Het fokprogramma van Das&Boom moet de hamster van de ondergang redden. In België en Duitsland zijn ze echter nog niet zo ver. In Frankrijk echter wel. Daar is reeds in 1996 de Europese hamster onder bescherming gesteld (arrêté de 10 octobre 1996).

G. Baumgart

De heer G. Baumgart is een van de belangrijkste voorvechters van de Europese hamster. Hij leeft in Frankrijk en heeft verschillende rapporten geschreven. Ook heeft hij een document voor de raad van Europa (Conventie van Bern) gepubliceerd. Tevens is hij waarnemer en onderzoeker van de hamster.

Welke stappen worden er in Nederland ondernomen om de korenwolf te redden? Een opsomming:

* Samenwerking

Vertegenwoordigers van de provincie Limburg, het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij hebben rond de tafel gezeten samen met de natuurbeschermingsorganisaties: Het Limburgs Landschap, Staatsbosbeheer, Vereniging Natuurmonumenten en Vereniging Das&Boom.
De inzet was om samen voldoende grond te krijgen om voor de hamster gunstige leefomstandigheden te creëren.

* Het Soortbeschermingsplan voor de Wilde Hamster

Het Soortbeschermingsplan voor de Wilde Hamster werd in september1999 door staatssecretaris Faber (LNV) ondertekend. De directeur van Natuurmonumenten vond wel dat direct betrokken partijen bij de uitvoer van het plan moeten worden ingeschakeld. Deze partijen zijn te vinden in het breed (bestuurlijk) samengestelde Hamsteroverleg. Dit zal het draagvlak voor de regio voor de gekozen weg vergroten.

Het Soortbeschermingsplan voor de Wilde Hamster omvat een breed aandachtsgebied: start onderzoekprogramma, inventarisatie, noodopvang plus fokprogramma, praktische hamsterbescherming in het veld (akkerleefgemeenschappen), monitoring en evaluatie, voorlichting en educatie en tenslotte de gehele coördinatie van het beschermingsprogramma.

* Das&Boom

Das&Boom zet zich in voor bedreigde diersoorten en hun leefgebieden, zo ook voor de korenwolf.

Op aandrang van Das&Boom was er in 1999 een grondige veldinventarisatie. Dit onderzoek bevestigde dat de korenwolf technisch was uitgestorven. Slechts 14 hamsters konden worden gevonden. In opdracht van de overheid zijn deze laatste 14 hamsters door Das&Boom gevangen om te worden ingezet in een fokprogramma dat samen met Diergaarde Blijdorp werd uitgevoerd.

Als de gefokte hamsters weer worden uitgezet, dan moeten de leefgebieden van de korenwolf zorgvuldig worden beheerd. Boeren met hamsters op en in hun land moeten daarvoor dan wel voldoende betaald krijgen.

Das&Boom stelt momenteel alles in het werk om de korenwolf van de ondergang te redden en dankzij deze vereniging vindt er voor de korenwolf een uiterste reddingspoging plaats.

* Natuurmonumenten

Natuurmonumenten koopt gebieden aan, waar de hamster en andere diersoorten zich thuis kunnen voelen. Vervolgens streeft de vereniging ernaar de gebieden aan elkaar te koppelen. Zo wordt het leefgebied vergroot en nemen de overlevingskansen toe.

Natuurmonumenten speelt een eigen rol met betrekking tot de bescherming van de korenwolf, namelijk die van terreinbeheerder. In en buiten de eigen terreinen wil de vereniging graag helpen zo gunstig mogelijke voorwaarden voor de hamster te scheppen door grondaankopen en beheerovereenkomsten met landbouwers.

Een aantal activiteiten van Natuurmonumenten op een rijtje:

- Campagne "Red de Korenwolf"

In 1998 startte Natuurmonumenten de succesvolle campagne "Red de Korenwolf" waarmee ze aandacht vroeg voor de slechte positie van de hamster. Deze actie leverde 1,8 milioen gulden op. Daarmee kocht Natuurmonumenten 6 hectare bij Plateau van Eys en 3,5 hectare bij Schinveldse Es. Bescheiden oppervlakten, want ook in Zuid-Limburg is het moeilijk om grond te kopen.

- Convenant

In maart van 1999 heet natuurmonumenten een convenant gesloten met de gemeente Maastricht over de inrichting van hamstervriendelijke gebieden ten oosten van de Limburgse hoofdstad. Ook werkt Natuurmonumenten nauw samen met de waterleidingmaatschappij Limburg.

- Gesprekken

Medewerkers van Natuurmonumenten hebben in het veld regelmatig gesprekken met landbouwers die werken op akkers waar de korenwolf is gesignaleerd.

* Beheerovereenkomsten

Belangrijk is dus ook het sluiten van beheerovereenkomsten met landbouwers. Zij kunnen door kleine wijzigingen in hun werkwijze al heel veel voor de korenwolf doen. Bijvoorbeeld niet te diep ploegen, zodat burchten niet meer worden beschadigd of hier en daar wat graan laten staan. De hamster kan zo zijn voedsel bij elkaar hamsteren en heeft bovendien dekking tegen roofdieren.
Via de Dienst Landelijk Gebied (DLG) zijn voor ongeveer 50 hectare landbouwgrond overeenkomsten afgesloten. Het gaat om akkers in de buurt van Koningsbosch, Linnerveld en Holsterveld in Midden-Limburg en bij het Zuid-Limburgse Heer.

* Planologische bedreigingen

Minstens zo belangrijk is dat de planologische bedreigingen van hamsterleefgebieden worden afgewend.

In Limburg wordt serieus werk gemaakt van de reddingsoperaties. Zo is een bedrijventerrein in de buurt van Heerlen aangepast, is de bouw van 100 woningen geschrapt en is in de compensatie van de rijksweg A73 onder andere voor de korenwolf 50 hectare gereserveerd.