Gravaj detaloj
"Estu tre singarda kun viaj
vortoj, c`ar alie vi atingos g`uste la malon de tio, kion vi deziras atingi!"
L. L Zamenhof letero al L. Couturat 1907.01.13
Esperanto XVII 1921 n-ro 247 p.44 plena verkaro P. 442
Ofte la subtenantoj de la
internacia lingvo "Esperanto" plendas pri la antau`jug`oj rilate al g`i.
Sed c`u ili ne mem kau`zas
kelkajn el tiuj antau`jug`oj neatentinte pri kelkaj detaloj?
Multlingveco
Se oni komencas argumentadon
por Esperanto dirante ke la multlingveco estas granda problemo, la leganto
au` la au`skultanto logike pensos ke la subtenantoj de la internacia lingvo
volas forigi multlingvecon, do ke Esperanto volas anstatau`i la naciajn
lingvojn. Tiel ili certe ne havos bonan opinion pri g`i. Kaj ec` ne atentos
pri la sekvo de la argumentado.
La stelo
En la lastaj cent jaroj la mondo
evoluis. La senco de kelkaj vortoj kaj simboloj s`ang`ig`is. Ekzemple pro
la nazia periodo la senco de la vorto "propagando" ne plu estas la sama.
Ankau` pro komunismo granda stela simbolo nun alvokas aliajn ideojn ol
antaù 90 jaroj. Kelkaj diras ke ankau` firmaoj uzas stelon kiel
ilia simbolo. Vere, sed ekzemple benzinstacia firmao ne tiom proksimas
al ideologio, politiko kiel lingvo.
Ne estas hazardo se en la
ekssocialismaj landoj post 1989 plurfoje oni malkonstruis skulptaj`on de
Zamenhof sur kiu ankau` estis stelo. Ni evitu veki subkonsciajn timojn.
Nerefuteble unu simbolo
bezonatas por la lingvo internacia.
Jam de pli ol dek jaroj
elpensig`is la nova simbolo (la terglobforma du "E"). Tamen malmultaj uzas
g`in, kaj kelkaj uzas duonrimedon: la nova simbolo kun eta stelo.
La firmao Adidas ankau`
s`ang`is la malnovan tripetalan simbolon al pli moderna: tri strioj kiuj
iel kreskas.
Cetere, por tiuj kiuj havus
konsciencriproc`ojn forlasi preskau` jarcentan tradicion, lau` Markus SIKOSEK
en
lia historio de Esperanto,
tiu kiu lanc`is la ideon uzi la stelon, estis De Beaufront, Sinjoro Ido!
La sufikso "-ist"
En kelkaj lingvoj la sufikso
"-ist" havas ofte pejorativan signifon.
Ekzemple en la franca "fumiste"
(maldiligentulo), "je m'enfoutiste" (prifajfulo, prifurzulo), "intégriste"
(religia ekstremulo), "nationaliste" ktp... " [1].
G`i estas preskau` sinonimo
de "-ac`". Ankau` "komunisto" estis bela neu`trala vorto, sed nun pro la
historiaj okazaj`oj tiu esprimo disradias negativan econ.
Esprimo kiel "jeunesse espérantiste"
(esperantista junularo) katastrofe malbone impresas c`ar asociigas nekonscie
al frazo "jeunesse communiste".
Pro tio, ekzemple en Franclando
kelkaj jam uzas "espérantophone" anstatau` "espérantiste".
Tiu punkto same validas
por aliaj lingvoj.
Universala ne estas INTERnacia
En interparolo c`e Pola Radio,
Claude Piron plendis pri la vorto "universala" en la esprimo "lingvo universala".
Li proponis ke estus pli bone uzi "interpopola", "intergenta", "internacia"
kiuj ne kau`zas elvokaj`on de superregeco au` "c`io au` nenio" pensmanieron.
Tiun paroladon eblas els`uti en Real audio formato
c`i
tie.
Amuze, la vorto "universala"
rolas en la nomo de ... UEA.
Sur la satelitaj televidokanaloj
CNN (usona) kaj TV5 (franca) videblas "la internacia veterprognozo". Tio
montras ke ankau` la vorto "internacia" farig`is sinonimo de "tutmonda",
"tuttera". Tial multaj au`dante "lingvo internacia" komprenas "lingvo tutmonda"
kaj denove pensos ke Esperanto celas mortigi la aliajn lingvojn. Kiel skribis
Zamenhof en "Esenco kaj estonteco de la ideo de lingvo internacia": "Lingvo
internacia" kaj "lingvo tutmonda" estas du tute malsamaj objektoj, kiujn
miksi inter si oni neniel devas.
Uzi "interpopola" au` skribi
"inter-nacia" aù "INTERnacia", por ke la etimologio pli bone vidig`u,
povas helpi kontrau` tiu misinterpreto.
Konkludo
Same kiel sablero povas malfunkciigi
grandan dentoradan mas`inon, etaj detaloj povas fus`i informadon pri la
lingvo internacia.
Por oleumi la procezon,
singarde menciu la "problemon" de lingvodiverseco, preferu la novan simbolon
de Esperanto al la stelo, uzu "INTERnacia" au` interpopola anstatau` "universala",
informu sed ne propagandu.
Krome iom malpli da flagosvingado
kaj personeca kulto ne malhelpus.
Jam en la principaro
de Frostavallen inter la c`efaj eraroj estis: Nomi informadon pri Esperanto
"Propagando". Kaj tio en 1956, antau` 44 - KVARDEK KVAR - jaroj. Nun ankorau`
la plimulto de la "esperantistoj" uzas tiun vorton.
En la supre menciita radiointerparolo
Claude PIRON atestis pri siaj vanaj klopodoj uzigi "konvencia lingvo" anstatau`
"planlingvo".
Tio bedau`rinde bone montras
la senmovecon de la Esperanto "movado"...
C`u g`i, kiu s`atus s`ang`i
la mondon, ne volas ec` s`ang`eti sin mem?
Thierry
SALOMON
http://interpopolalingvo.inf.hu
Oktobro 2000
Notoj:
[1] Kompreneble
tiu sufikso ne c`iam havas pejorativan signifon ("touriste", "journaliste"
ktp...). Sed la fakto ke ekzistas pluraj pejorativaj vortoj kiuj finig`as
per g`i povas influi.
Vidu la liston pri
la eventualaj konotacioj de la sufikso "-IST" en la vorto "esperantisto"
